Category: Energiesector

De liberalisering van de energiesector heeft geleid tot spectaculaire stijgingen van de energiefactuur die niet kunnen verklaard worden door de brandstofprijzen. Tot die conclusie komt de CREG (Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas). Sinds de liberalisering (5,5 jaar geleden) betaalt een doorsneegezin 30% meer voor elektriciteit en 90% voor gas.

De prijsstijgingen voor energie de afgelopen jaren kunnen niemand ontgaan zijn. Velen schrikken als ze de energiefactuur bezorgd krijgen, steeds meer mensen vallen uit de boot en kunnen de rekening niet meer betalen. Het aantal wanbetalers neemt dit jaar verder toe: sinds het begin van het jaar zijn er 15.000 dossiers van energieverbruikers met betalingsmoeilijkheden bij gekomen (cijfers van Eandis en Infrax).

De toename van het aantal wanbetalers wordt toegeschreven aan de economische crisis en de koude winter. Dat klopt natuurlijk, maar het is evident dat één van de grootste problemen met de energiefactuur het bedrag dat er op staat is. En dat bedrag is fors hoger geworden met de liberalisering van de energiemarkt.

De CREG heeft het over een stijging van 30% van de elektriciteitsprijzen en 90% van de gasprijzen. Die stijging kan niet enkel door de hogere olieprijzen van de afgelopen jaren worden verklaard. Er wordt voorzichtig verklaard dat de “aanpassing van de tariefformules door grote spelers als Electrabel en Luminus” eveneens een grote rol hebben gespeeld in de stijging.

Bovendien heeft de op dit ogenblik dalende olieprijs niet als gevolg dat ook de energiefactuur lichter zou worden. De CREG merkt op dat de stroomprijs sinds deze maand immers opnieuw aan het stijgen is. De daling was overigens uiterst beperkt.

Wat de CREG natuurlijk niet zal (of kan) zeggen, is dat de liberalisering van de energiesector een flop is geworden voor de meerderheid van de bevolking. De enigen die profiteren zijn de grote aandeelhouders van energiebedrijven als Suez. Die zagen hun winsten toenemen op de kap van een steeds meer onbetaalbaar geworden energiefactuur voor de gewone gezinnen in ons land.

Tegenover het falen van die liberalisering is er nood aan een nationalisatie van de energiesector onder gemeenschapscontrole. Waarom zouden we toelaten dat een handvol rijke aandeelhouders gaat lopen met winsten op een basisbehoefte als energie? Het nationaliseren van de energiesector zou meteen moeten gepaard gaan met de afschaffing van BTW op energie, BTW is immers een asociale vorm van belasting.

Op donderdag trok ik samen met een collega en tevens militant van ACOD-onderwijs aan de Universiteit Antwerpen naar het stakerspiket van de arbeiders bij Eandis Deurne. Mijn collega kent een aantal stakende arbeiders (ze spelen namelijk in dezelfde basketballploeg), en zo werd ons solidariteitsbezoek erg gesmaakt. Voor Socialisme.be interviewde ik Ronny Van Pellecom (vakbondsafgevaardigde voor het ACOD) en Patrick Van Mellem (vakbondsafgevaardigde voor het ACV).

Jan (Antwerpen)

Kunnen jullie eens uitleggen wat Eandis juist doet?

Eandis exploiteert en onderhoudt de gas- en elektriciteitsnetten in Vlaanderen. Daarnaast voeren we nog andere taken uit zoals het plaatsen van budgetmeters en dergelijke.

Waarvoor wordt er vandaag gestaakt?

Vanaf 2002 besliste de patroon om nieuw aangeworven mensen tegen veel slechtere voorwaarden tewerk te stellen. Arbeiders die sinds 2002 in dienst zijn verdienen op jaarbasis 30% tot 40% minder dan hun collega’s die in de periode daarvoor aangenomen werden. Dit verschil wordt bovendien elke keer groter wanneer de lonen procentueel verhoogd worden.

Daarnaast voerde men een evaluatiesysteem in waarvoor echter geen duidelijke objectieve criteria bestaan, waardoor onze mensen overgeleverd zijn aan de willekeur van de bedrijfsverantwoordelijke die evalueert. Zo wordt er gelet op de “houding” van de werknemer in kwestie, zijn/haar “klantgerichtheid” enz. Op deze manier vrezen arbeiders die regelmatig hun mond opentrekken over allerlei wantoestanden in het bedrijf de dupe te worden van de willekeur van het management.

Welke argumenten gebruiken de bazen om deze situatie te rechtvaardigen?

Ze verwijzen naar de arbeidscontracten die gangbaar zijn in de sector, en ook over het evaluatiesysteem zeggen ze dat dit overal gebruikt wordt. Ze beweren er bovendien de mensen mee te kunnen motiveren …

Is er een grote bereidheid tot actie?

De stakingsbereidheid is zeer groot. Gisteren zijn de vestigingen in Turnhout, Sint-Niklaas, Brugge, Melle en Erembodegem ook in staking gegaan. Het mag duidelijk zijn dat we voortgestuwd worden door de basis en dat de sfeer aan het piket erg strijdbaar is. Men is vastberaden om een overwinning te behalen.

Waarom wordt er nu plots gestaakt, 6 jaar na de invoering van de slechte contracten?

Bij de invoering van de nieuwe contracten hebben we ook heftig geprotesteerd, maar het management heeft voet bij stuk gehouden. De meeste arbeiders dachten dat de situatie over de jaren heen zou verbeteren via onderhandelingen. Dit is echter niet gebeurd, integendeel, de verschillen zijn groter geworden. Ondertussen is het aandeel arbeiders die werken op basis van de nieuwe arbeidscontracten groter geworden, waardoor uiteraard ook het ongenoegen is toegenomen, en de basis om actie te voeren groter werd.

Je mag ook niet vergeten dat de dalende koopkracht zeker als spreekwoordelijke druppel heeft gediend. Sommige mensen die hier administratieve functies vervullen verdienen slechts 1100 euro per maand! Hoe moeten zij rondkomen in een situatie waarbij de energie- en voedselprijzen en zaken zoals huur de hoogte in geschoten zijn?

Wat is de stand van zaken op dit moment, na verscheidene dagen van staking?

We hebben daarnet bericht gekregen dat werkgeversfederatie Sofedeg bereid is tot praten vanaf maandag. Dit is uiteraard reeds een stap vooruit, want tot gisteren kregen we te horen dat er enkel gepraat kon worden indien we onze acties zouden stoppen. We zullen zien in hoeverre men bereid is om tegemoet te komen aan onze eisen, want er zijn nog altijd geen garanties.

Vandaag is er ook een betoging in Brussel voor de kantoren van Sofedeg. Het is een goede zaak dat er beter samengewerkt en gecommuniceerd wordt tussen de verschillende vestigingen en bedrijven in de energiesector, dat versterkt de staking.

We zien overal dat de patroons deurwaarders inzetten om stakingen te breken. Wat vinden jullie hiervan?

Deze morgen werden onze collega’s in Erembodegem geconfronteerd met een deurwaarder, wij blijven er vooralsnog van gespaard. De deurwaarders zijn uiteraard een spijtige zaak, een regelrechte provocatie van de patroons. Het is een aantasting van het stakingsrecht en we betreuren het feit dat de rechters in kortgeding systematisch tegemoet komen aan de eisen van de bazen.

Wat kunnen we hiertegen beginnen?

Er is duidelijk geen politieke wil bij de huidige partijen om hier iets tegen te beginnen. We zouden beroep kunnen aantekenen tegen de vonnissen maar er gaat ongeveer een week over alvorens we een uitspraak mogen verwachten. In die tijd kan de staking al danig verzwakt zijn, het is dus ook niet echt een oplossing.

We gaan met jou akkoord dat er solidariteit binnen de sector en over de sectoren heen zou moeten komen opdat we als vakbonden in staat zijn om met behulp van de nodige acties een krachtig antwoord aan het patronaat kunnen formuleren. Maar dat is ook niet zo evident, zie maar naar de pogingen om solidariteit te organiseren rond de onrechtmatige ontslagen van vakbondsafgevaardigden her en der. Dit hangt nochtans nauw samen met de huidige aanvallen op het stakingsrecht: de fundamenten van een syndicale werking komen hierdoor in het gedrang.

Krijgen jullie steun vanuit een of andere politieke hoek?

Patrick: Ik ben christen-democraat en uiteraard zijn er banden met de CD&V. Deze zijn echter zeker niet exclusief. In het huidige conflict bij Eandis is er niet echt toenadering geweest tot een politieke partij.

Ronny: We merken aan alles dat er geen partij meer is die steeds de belangen van de werkende mensen verdedigt. Er zijn betrouwbare individuen bij CD&V en misschien nog meer bij sp.a, die genieten dan ook mijn steun, maar ik kan niet zeggen dat er een partij is die het steeds voor ons opneemt. Ik ben ervan overtuigd dat een vakbond los moet staan van eender welke politieke partij, en in concrete zaken haar politieke medestanders moet zoeken indien dat nodig is (Patrick knikt instemmend)

Bedankt voor het interview en nog veel succes met jullie strijd!

Vandaag werd geprotesteerd door het personeel van de gas- en elektriciteitsdistributie. Aanleiding is de maatregel om nieuw personeel voortaan minder te betalen, voor hetzelfde werk zouden de lonen tot 30% lager liggen. Carrefour is duidelijk niet het enige bedrijf dat haar personeel in de solden zet.

Bij Electrabel kan uiteraard niet worden gezegd dat het bedrijf over onvoldoende middelen beschikt. In 2007 werd 21% meer winst gemaakt. In de plaats van 2,44 miljard euro zoals in 2006, werd vorig jaar 2,97 miljard euro winst gemaakt. Hoog tijd dus dat de arbeiders de buikriem aansnoeren?

Een jonge arbeider uit La Louvière vertelde ons op de actie: “Als je een job wordt aangeboden, besef je niet dat er zo’n loonsverschil is met de oudere werknemers. Je bent al tevreden dat je werk hebt. Maar uiteraard wordt ons niet alles gezegd. Als ik mijn appartement en mijn auto heb betaald, blijft er bijna niets meer over om van te leven. De risico’s die we kennen op het werk zijn voor iedereen dezelfde, de lonen blijkbaar niet…”

Zowat 150 arbeiders verzamelden in de buurt van het Centraal Station in Brussel. Het ging om betogers van alle leeftijden. “Solidariteit is belangrijk”, stelde een arbeider die de pensioenleeftijd nadert. “We zijn er voor de jongeren, maar we weten dat wij niet aan de aanvallen zullen kunnen ontsnappen en weten dat zij er ook voor ons zullen zijn.”

In de discussies werd vaak gewezen op de gelijkenissen met de situatie bij Carrefour dat een hypermarkt heeft geopend in Brugge waar de lonen tot 30% lager liggen dan in andere vestigen. Er werd ook gesproken over de acties van 6 oktober rond de koopkracht, alsook over de miljarden die de regering vond om de banken te redden. Het contrast tussen de middelen voor de banken en die voor ons, viel iedereen op. Daarnaast was er een sterk gevoel dat we allemaal in hetzelfde bootje zitten en bijgevolg samen moeten strijden.

De aandeelhouders van energiereus GDF Suez mogen tevreden zijn. De hoge energieprijzen leverden het pas gefuseerde energieconcern een duizelingwekkend hoge winst op. Gedelegeerd bestuurder Mestrallet geeft toe dat de stijgende energieprijzen een belangrijke factor zijn in de hoge winsten. In de eerste zes maanden van dit jaar stegen de winsten met 14%.

Netto maakte de groep 3,38 miljard euro winst in de eerste zes maanden van 2008. Die stijging met 14% volgt de stijging van de energiefacturen die wij moeten betalen. Dit jaar zouden we allemaal gemiddeld zo’n 300 euro extra moeten betalen volgens de CREG. Electrabel is in handen van Suez en draagt aanzienlijk bij tot de winsten van de groep. In 2006 maakte Electrabel gemiddeld 920 euro winst per Belgisch gezin! Zo weten we meteen waarom de facturen blijven stijgen…

De groep GDF Suez wil de winsten verder opdrijven. Vorig jaar maakte Suez alleen 5,18 miljard euro winst. Het ziet ernaar uit dat dit cijfer sterk zal overtroffen worden door GDF Suez. De aandeelhouders mogen tevreden zijn met dergelijke cifjers. Zo zal er nu een tussentijds dividend worden uitgekeerd van 0,8 euro per aandeel.

Ook de komende jaren wil GDF Suez verder groeien, het wil tegen 2010 jaarlijks 10 miljard euro investeren. Alleszins is duidelijk dat niet in personeel zal worden geïnvesteerd, de groep wil immers tegelijk jaarlijks 1 miljard euro aan “kosten” besparen. Dan weet het personeel al hoe laat het is… De investeringen zullen dienen om de wereldwijde positie van GDF Suez te versterken.

Terwijl er massale winsten worden geboekt door de hoge energieprijzen (en dus op de kap van onze dalende koopkracht), zullen veel gezinnen met enige bezorgdheid uitkijken naar de komende winterperiode. In Engeland wordt al gesproken van het fenomeen van “energie-armoede” waarbij delen van de bevolking zich niet langer een normaal energieverbruik kunnen permitteren.

Energie is een basisbehoefte voor iedereen. Het zou dan ook logisch zijn dat de gemeenschap de controle uitoefent op deze sector zodat ze ten dienste van de meerderheid van de bevolking staat. Nu vloeien de recordwinsten door naar de aandeelhouders (die er al warmpjes inzitten) en niet naar de gemeenschap. Wij denken dat het niet nodig is om 920 euro winst per gezin te maken met energie. Dat geld kan beter besteed worden in toegankelijke (en milieuvriendelijke) energievoorziening voor iedereen. Daartoe moeten we breken met de logica van het kapitalisme en overgaan tot het nationaliseren van de energiesector onder democratische controle van de gemeenschap en met het oog op een degelijke dienstverlening.

De tijd van de Generale die het grootkapitaal in dit land domineerde, is verleden tijd. Maar als we kijken naar de namen van de spelers die vandaag de energiemarkt op onze kosten leegplunderen, zien we exact dezelfde figuren terug. Bij Suez zijn er topmannen als Albert Frère of Etienne Davignon. Dit duo is stinkend rijk, maar blijft verder wegen zoeken om rijker te worden en meer gemeenschapsmiddelen door te sluizen naar hun collega’s grote aandeelhouders.

In het geval van Electrabel en de moedermaatschappij Suez waren de ontwikkelingen van de afgelopen weken erg opvallend. Via de politieke connecties van figuren als Frère werd geprobeerd om een wetswijziging door te voeren om de waarde van Distrigas & Co op te drijven van 150 miljoen tot 700 miljoen euro. Aanleiding was de Europese houding om een fusie van Gaz de France met Suez tegen te houden zolang Distrigas niet is verkocht. Dat bedrijf kan volgens Suez pas verkocht worden als Distrigas & Co wordt verkocht aan netwerkbeheerder Fluxys.

Een ingewikkelde constructie dus waarbij het niet meteen duidelijk is wat er zo slecht kan zijn aan een hogere prijs voor Distrigas & Co. Tot je weet dat Fluxys, net als Distrigas & Co, gewoon eigendom is van Suez en de gemeenten. Om in orde te zijn met de Europese regels zal Suez dus Distrigas & Co aan zichzelf verkopen. De vraagprijs werd bovendien opgedreven tot 900 miljoen euro, terwijl dit volgens de CREG maar 150 miljoen euro mocht zijn aangezien de meeste contracten van Distrigas & Co aan Fluxys toekomen. Dat laatste bedrijf zou dus betalen voor eigen contracten. Ongetwijfeld heeft minister Reynders ook daar een fiscale spitstechnologie voor uitgevonden om de grote kapitalisten te plezieren.

Tegelijk zet Suez de regering onder druk en stelt het de gevraagde 250 miljoen euro te willen betalen van de verkoopsom voor Distrigas & Co. Die 250 miljoen wordt gevraagd omdat het bedrijf woekerwinsten maakt (geschat op meer dan 1 miljard euro in ons land), onder meer door het langer openhouden van de kerncentrales waardoor het over goedkopere energie beschikt. Op een ogenblik dat velen moeite hebben om de energiefactuur te betalen, is het schandalig dat woekerwinsten worden geboekt en allerhande dubieuze financiële operaties worden opgezet die slechts één doel hebben: het verder maximaliseren van de winsten van enkele op de kap van de energiefactuur van de meerderheid van de bevolking. Dat is hoe de vrije markt werkt.

De liberalisering heeft ertoe geleid dat Electrabel in 2006 920 euro winst maakte per Belgisch gezin. Energie is een noodzakelijke behoefte en dus zou het ook logisch zijn dat de gemeenschap controle heeft over de energiesector. Enkel een volledige nationalisatie van de energiesector onder arbeiderscontrole kan soelaas bieden. Een nationalisatie laat toe dat de essentie van Electrabel niet meer het opdrijven van de winsten van de aandeelhouders is. Maar dat de productie in dienst van de gemeenschap centraal komt te staan, en dit volgens de mogelijkheden van de arbeiders bij Electrabel zelf. Nutsdiensten bestaan er immers niet om winsten te maken, maar om de behoeften van de bevolking en de economie te dienen.

De vrijgemaakte miljarden die na de volledige nationalisatie niet meer moeten besteed worden aan het uitbetalen van de aandeelhouders of het uitbreiden van het Suez-imperium, kunnen dan door de gemeenschap gebruikt worden. Enerzijds biedt het de mogelijkheid om de prijzen, zeker voor de armsten serieus te verlagen, en anderzijds komt er geld bij om te investeren in minder economisch rendabele, maar veel ecologischer methoden van energieproductie, zoals windenergie of investeringen in kernfusie. Misschien zullen die geen voldoende antwoord bieden, maar zolang er geen middelen zijn om het wetenschappelijk onderzoek vrij te maken, zal het ook quasi onmogelijk zijn om alternatieven te ontwikkelen.

Jarenlang werd ons voorgehouden dat de liberalisering van de energiemarkt zou leiden tot meer concurrentie en “bijgevolg” lagere prijzen voor de consumenten. Eenzelfde redenering wordt ons momenteel ook voorgehouden bij onder meer De Post waar vanuit Europa wordt bepaald dat er een liberalisering moet komen. In de energiemarkt zien we de concrete gevolgen: sinds de liberalisering stegen de prijzen van aardgas en elektriciteit fors.

De CREG maakte een studie over de evolutie van de prijzen voor elektriciteit en aardgas sinds de liberalisering van de energiemarkt. Volgens de krant “De Tijd” gaat het om een “geheime studie”, maar de krant bericht wel over de resultaten ervan die werden aangehaald door minister Magnette bij een discussie in De Kamer.

Die resultaten van de studie zijn niet bepaald rooskleurig voor de consumenten. Magnette verklaarde: “Sinds januari 2004 zijn bij alle types verbruikers prijsstijgingen van 50 tot 90 procent vastgesteld”. Hierdoor zit aardgas op een historisch hoge prijs en dat is volgens de minister toe te schrijven aan de prijs voor de levering van aardgas. Ook de prijzen voor elektriciteit zijn fors toegenomen: met 35 tot 55%. En de minister voegt er aan toe dat deze verhoging vooral voelbaar is in Vlaanderen omdat de liberalisering daar vroeger plaatsvond (in 2003).

Het is bizar dat deze studie nog niet volledig is bekendgemaakt. De cijfers maken immers duidelijk dat de hele liberaliseringsoperatie niet het beloofde resultaat heeft opgeleverd. Zoals de politici en controle-instanties zoals CREG vandaag moeten vaststellen, is er geen enkele gemeenschapscontrole op de energiesector en de prijzen. In de energiesector telt voor de private bedrijven enkel de winsten. De traditionele politici zullen daar wellicht niet tegen ingaan en als de CREG te lastig doet, wordt deze instantie het zwijgen opgelegd.

Die pogingen tot doofpotoperaties zijn gedoemd om te mislukken, iedereen voelt de stijgingen van de energieprijzen immers in zijn of haar portemonnee. Het is duidelijk dat liberaliseren leidt tot minder diensten voor meer geld. Energie is een essentiële behoefte voor iedereen, dit mag dan ook niet overgelaten worden aan de controle van enkele aasgieren die enkel uit zijn op het vergroten van hun winsten.

Nationalisering is een maatregel die in Engeland kan worden toegepast als het erop aankomt om een bank die dreigt failliet te gaan, te redden. Als het kan om de grote financiële belangen te verdedigen, waarom zou het dan niet kunnen om een essentiële behoefte van iedereen onder gemeenschapscontrole te plaatsen? Dat vereist dan wel een nationalisering onder de controle en het beheer van de arbeiders en niet onder vetbetaalde topmanagers die worden aangetrokken om de meest winstgevende delen voor te bereiden om opgeslorpt te worden door de niet te stillen winstzucht en inhaligheid van energiemultinationals en zijn centrale aandeelhouders zoals Albert Frère of Etienne Davignon.

“Electrabel boekt meer winst”, “Elektriciteit toch fors duurder”… De stijgende energieprijzen en winsten domineerden de laatste week de krantentitels. Suez-Electrabel heeft vorig jaar nog maar eens recordwinsten neergezet. De winst van Suez steeg met maar liefst 15 procent. Vooral in tijden dat de koopkracht van veel gezinnen een serieuze knauw gekregen heeft door de gestegen energieprijzen, stoot dat soort inhaligheid op steeds meer onbegrip en verzet.

Jonas Van Vossole

Stijgende prijzen

Toen de elektriciteitsmarkt in 2001 werd geliberaliseerd, maakte paars ons wijs dat de prijzen zouden dalen door de toegenomen concurrentie. Maar na 7 jaar valt daar weinig van te merken. Het gevolg van de liberalisering was dat de gemeenschap één van de grootste staatsbedrijven kwijt. Daarbij komt dat, in tegenstelling tot wat Stevaert en co beweerden, de prijzen niet daalden maar net stegen, omdat de private firma’s zoals nu ook Electrabel, winsten moesten presenteren aan de aandeelhouders. De opbrengst van de verkoop van Electrabel, aan het consortium Suez, werd bovendien gebruikt om lastenverlagingen voor de bedrijven te betalen.

De energieprijzen swingen vandaag de pan uit, en stijgen zelfs sneller dan de andere producten. Electrabel verhoogde haar gasprijzen vorig jaar met 20% en ook dit jaar ziet het er, ondanks eerdere beloften van Electrabel, naar uit dat ook nu weer de prijzen serieus zullen stijgen. De Nationale Bank en de Creg (de overheidsinstelling die de energiesector in de gaten houdt) stellen dat de prijzen dit jaar nog maar eens met gemiddeld 300 € per gezin zullen stijgen.

Obscene winsten in de energiesector

We moeten niet ver zoeken waar het geld van die hoge energieprijzen naar toe gaat. De wereldeconomie kent dan wel een energiecrisis sinds enkele jaren; de energiebedrijven lijden er zelf niet onder. Begin dit jaar maakte Shell nog een jaarwinst bekend van 15 miljard euro. De grootste nettowinst ooit voor een Britse firma – en meer dan 1000 euro winst per Brits gezin, per jaar. Exxon Mobil verbeterde haar recordwinst van 2006 en haalt met 41 miljard dollar de grootste bedrijfswinst ooit voor een Amerikaans bedrijf.

Ook de Belgische bedrijven kunnen niet klagen. Het Frans-Belgische concern Suez-Electrabel legde recordcijfers voor. De winst van het bedrijf, waar de rijkste Belg – Albert Frére – de belangrijkste aandeelhouder van is, bedroeg vorig jaar 5,18 miljard euro. In 2006 maakte Electrabel zo’n 920 euro winst per Belgisch gezin.

Het ziet er bovendien naar uit dat de winsten van Electrabel de komende jaren nog een pak zullen stijgen. Mogelijk zullen de kerncentrales toch langer openblijven dan 2015. Het argument dat de centrales een tijdje langer moeten open blijven in afwachting van nieuwe, ecologische productiecapaciteit houdt misschien steek, tenminste als men ook effectief bouwt aan de alternatieven. De samenleving kan zich immers niet permitteren van nog eens 25% extra CO2 de lucht in te sturen.

Maar het houdt geen steek als het openhouden van die centrales alleen ten goede komt van Electrabel. Toen Electrabel werd geprivatiseerd in 2001, werd de waarde ervan berekend op het feit dat de kerncentrales nog slechts een beperkt aantal jaar elektriciteit zouden mogen produceren. De elektriciteit die na 2015 uit de centrales komt, zal niets kosten voor het bedrijf. Dat is pure diefstal van de gemeenschap, recht in de zakken van de aandeelhouders van Suez.

Alternatieven

Ten opzichtte van het energieprobleem en de stijgende prijzen is er dringend een oplossing nodig. Halfslachtige oplossingen zoals de zogenaamde mottenballentaks van de toekomstige regering Leterme, of verbuikerscollectieven, zoals bepaalde linkse organisaties voorstellen, bieden geen structureel antwoord.

De zogenaamde mottenballentaks is een extra belasting van 250 miljoen op de energiesector om het gat in de eerste begroting van de regering Leterme I te dichten. De regering brengt het naar voor als een extra belasting op de excessieve winsten van Electrabel, en als een soort compensatie voor het langer openhouden van de nucleaire centrales, al mag het zo niet gezegd worden van de PS.

Waar die mottenballentaks echter uiteindelijk – als je het logisch bekijkt – op neer komt is een soort verborgen, door Electrabel geïnde, taks op elektriciteitsverbruik. Ze wordt betaald door de gezinnen via de hogere energieprijzen. En ze wordt integraal gebruikt om de cadeaus aan de grote bedrijven te betalen die het gevolg zijn van maatregelen van de paarse regering Verhofstadt II, maar ook nu nog worden voortgezet. Deze fraude kreeg de naam ‘notionele intrestaftrek’. Het mechanisme klinkt misschien vrij ingewikkeld, maar zorgt er in praktijk voor dat bedrijven geld terugkrijgen van de belastingen wanneer ze schijninvesteringen doen, door geleend geld door te schuiven naar dochterfirma’s.

Ook de zogenaamde verbruikerscollectieven bieden geen structurele oplossing, er wordt immers niet geraakt aan de essentie van de kapitalistische logica. Het kan interessant klinken om een groep consumenten te verenigen en zo een sterkere onderhandelingspositie in te nemen waardoor de prijzen op korte termijn dalen. Maar naarmate dit systeem meer zou worden toegepast, zal het effect ervan verdwijnen. De aandeelhouders zullen hun rendement niet willen verliezen. Lagere prijzen zullen eventueel gecompenseerd worden door lagere lonen en het opdrijven van de productiviteit. Maar uiteindelijk zal het effect op de prijzen op langere termijn eveneens verdwijnen. We moeten voorzichtig zijn dat er via dit soort voorstellen geen breuk wordt gecreëerd tussen werknemers aan productiezij en consumptiezijde. Of tussen gezinnen die wel deel uitmaken van een collectieve regeling en zij die niet dat voordeel hebben.

Nationalisatie onder arbeiderscontrole

In plaats van hier en daar voor de “lucky few” een paar druppels op een hete plaat te laten vallen, moeten we het winstvuur afzetten. Enkel een volledige nationalisatie van de energiesector onder arbeiderscontrole kan soelaas bieden. Een nationalisatie laat toe dat de essentie van Electrabel niet meer het opdrijven van de winsten van de aandeelhouders is. Maar dat de productie in dienst van de gemeenschap centraal komt te staan, en dit volgens de mogelijkheden van de arbeiders bij Electrabel zelf. Nutsdiensten bestaan er immers niet om winsten te maken, maar om de behoeften van de bevolking en de economie te dienen.

De vrijgemaakte miljarden die na de volledige nationalisatie niet meer moeten besteed worden aan het uitbetalen van de aandeelhouders of het uitbreiden van het Suez-imperium, kunnen dan door de gemeenschap gebruikt worden. Enerzijds biedt het de mogelijkheid om de prijzen, zeker voor de armsten serieus te verlagen, en anderzijds komt er geld bij om te investeren in minder economisch rendabele, maar veel ecologischer methoden van energieproductie, zoals windenergie of investeringen in kernfusie. Misschien zullen die geen voldoende antwoord bieden, maar zolang er geen middelen zijn om het wetenschappelijk onderzoek vrij te maken, zal het ook quasi onmogelijk zijn om alternatieven te ontwikkelen.

De liberalisering van de energiemarkt werd door de traditionele partijen naar voor geschoven als een middel om de energieprijzen te verminderen en te zorgen voor een betere dienstverlening. Steve Stevaert (SP.a) stelde dat de liberalisering van de energiemarkt “goed voor de mensen” zou zijn en dus een socialistische maatregel.

Karel Mortier

Vandaag zien we dat er van die vermindering van de energieprijzen weinig in huis is gekomen. De enigen die baat hebben bij de liberalisering van de energiemarkt, zijn de aandeelhouders van de energiemaatschappijen die op de rug van de gezinnen en ondernemingen megawinsten in de wacht slepen. In 2006 maakte Electrabel een winst van 2,3 miljard euro. In plaats van toe te geven dat de liberalisering van de energiemarkt één grote mislukking is, lijkt men nu te pleiten voor een verdere liberalisering van de energiemarkt.

Vorig jaar waren er 90.000 huishoudens die problemen hadden om hun energierekeningen te betalen. Dit belet de energiemaatschappijen niet om opnieuw forse prijsstijgingen door te voeren. Op 1 oktober verhoogde Electrabel de prijs van gas met maar liefst 17%, waardoor huishoudens gemiddeld bijna 200 euro meer zullen moeten betalen voor hun gas. Het aantal mensen dat hun energierekening niet meer kan betalen, zal wellicht fors toenemen. De energieprijzen zijn immers niet de enige prijzen die door het dak gaan. Zowat alle basisgoederen zoals melk, brood zullen volgend jaar fors duurder worden.

De energieprijzen zouden stijgen “omwille van de internationale markt”. Dat is maar een deel van het verhaal. De belangrijkste reden van het stijgen van de prijzen, is dat de energiemaatschappijen zelf de prijzen kunnen bepalen. En dan spelen de belangen van de aandeelhouders een grote rol.

Electrabel wordt in de media en door verschillende politici voorgesteld als de grote boeman die misbruik maakt van haar dominante marktpositie om de prijzen kunstmatig hoog te houden. De politici proberen op die manier hun verantwoordelijkheid te ontlopen. Zij hebben de beslissing genomen om Electrabel te privatiseren en te verkopen aan een buitenlandse multinational. Hadden ze gedacht dat de aandeelhouders van Suez geïnteresseerd zouden zijn in de problemen die mensen ondervinden om hun rekening te betalen, of dat ze met de glimlach hun extreem winstgevende kerncentrales zouden sluiten omdat die slecht zijn voor het milieu?

Het opdelen van Electrabel in verschillende delen zal het probleem niet oplossen. In andere landen met meerdere grote spelers op de markt, zijn er dezelfde problemen. De enige garantie voor een betaalbare, veilige en duurzame voorziening in onze energiebehoeften is de hernationalisering van de energieproductie zodat de bevolking kan beslissen hoeveel er wordt geproduceerd, op welke manier en voor welke prijs.

Vlak na de verkiezingen was er reeds ophef over een mogelijke stijging van de energieprijzen. Electrabel ontkende toen, maar achteraf bleek er wel degelijk een maatregel te bestaan waardoor de prijzen zouden stijgen. Daar bovenop komt nu een stijging van de tarieven voor de distributie waardoor er gemiddeld 105 euro meer zal moeten worden betaald.

In 2006 deed Electrabel het niet slecht. Het bedrijf vermeed onder meer heel wat belastingen door gebruik te maken van de cadeaus van de regering, zoals de notionele intrestaftrek. Electrabel bespaarde daarmee 30 miljoen euro aan belastingen. De gemeenschap zal hierdoor minder middelen hebben, maar dat is niet de zorg van een bedrijf dat (veel) winst wil maken.

Ook tegenover de individuele consumenten geldt het principe van de winst onvoorwaardelijk voor Electrabel. De CREG (regulator inzake energie) stelde dat de factuur voor elektriciteit en gas sterk zal toenemen in 2008: tot 30 euro voor elektriciteit en 75 euro voor gas. Dat zou komen door een stijging van de tarieven voor distributie via het laagspanningsnet. De tariefverhogingen zouden er in 2008 komen. De tariefverhogingen zouden verschillen in Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Gemiddeld komt er een stijging met 85 tot 105 euro, in Brussel blijft het echter beperkt tot 16 euro.

Waarom komen er nu dergelijke verhogingen (bovenop de eerder aangekondigde prijsstijgingen)? Omdat sinds kort de volledige Belgische energiemarkt “geliberaliseerd” is. Tot aan die liberalisering hield Electrabel haar tarieven (relatief) laag, maar nu is de meedogenloze jacht op de winst volledig geopend. Slachtoffer daarvan zijn de gewone werkende gezinnen.

Deze nieuwe aanval op onze portemonnee toont het failliet aan van de liberalisering van de energiemarkt. Dit heeft ons geen goedkopere energie opgeleverd, maar zorgt ervoor dat we telkens meer moeten betalen. Bovendien is er geen openbare controle meer op de prijzen. Er moeten hier lessen uit getrokken worden door over te gaan tot de nationalisatie van de energiesector onder openbare controle en het bevriezen van alle energieprijzen.

Op 15 juni kondigde Electrabel aan dat de gasprijs met 13% tot 21% zou stijgen vanaf 1 september. Het bedrijf toonde haar “goede karakter” en stelde dat de elektriciteitsprijs niet zou stijgen. De publieke verontwaardiging werd zelfs overgenomen door politici die nog last hadden van postelectorale opstootjes van hypocrisie. De verontwaardiging leidde ertoe dat Electrabel aankondigde dat het zou terugkomen op haar beslissing.

Thierry Pierret

De prijzen zullen hierdoor slechts beperkt toenemen tegen 31 december (met maximum 3%) en Electrabel stelde zelfs dat heel wat mensen bij de jaarafrekening geld zullen terugkrijgen. In de opwinding van het moment werd een promotiecampagne opgestart voor een EnergyPlus contract waarmee we nog meer zouden kunnen besparen. Er zit echter een serieus addertje onder het gras…

De Commissie voor de Regulering van elektriciteit en gas (Creg) ging onder het gras kijken en stelde vast dat de gasprijzen in 2008 met 17% zullen stijgen. Dat komt overeen met een gemiddelde toename van 172 euro per gezin. Niet geheel toevallig komt dit overeen met de gemiddelde stijging die werd aangekondigd op 15 juni…

Electrabel stelde dat het de consumenten zou behoeden voor stijgingen van de elektriciteitsprijs. De Creg komt echter tot de conclusie dat ook die prijs zal toenemen. Electrabel deed de conclusies van de Creg af als ongeloofwaardig, maar nochtans had de Creg zich gebaseerd op feitenmateriaal van Electrabel zelf.

Het onderzoek van de Creg heeft ook duidelijk gemaakt dat Electrabel bij de liberalisering van de gasmarkt een abnormaal laag tarief hanteerde.

Langs Franstalige kant vond die liberalisering op 1 januari 2007 plaats, in Vlaanderen reeds vroeger. Uiteraard wou Electrabel zoveel mogelijk klanten behouden in die overgangsperiode.

Nu de liberalisering een feit is en er voldoende tijd is overgegaan om klanten aan zich te binden, gaat Electrabel over tot de orde van de dag met prijsstijgingen.

De raad voor de mededinging heeft een onderzoek geopend naar illegale praktijken bij de liberalisering. Steeds meer wordt duidelijk dat de zogenaamde “gezonde concurrentie” enkel ten goede komt van de aandeelhouders en patroons. De liberalisering van de energiemarkt leidt tot het vestigen van private monopoliebedrijven waar niet de dienstverlening van tel is, maar de winsten voor de aandeelhouders. Klanten die niet interessant zijn, moeten dan maar ophoepelen.

Vorig jaar werden dubbel zoveel “wanbetalers” afgesloten waardoor er (enkel in Vlaanderen) in 2006 reeds 114.328 afnemers van het sociaal tarief voor elektriciteit waren. Dat is 4,5% van alle huishoudens.

Tegenover de prijsstijgingen van Electrabel is geen nood aan meer concurrentie, maar aan een publieke controle van de klanten en het personeel op heel de energiesector!