Klimaattop in Glasgow. Good COP of Bad COP?

Aan het einde van COP26 in Glasgow vatte de Belgische klimaatwetenschapper Jean-Pascal van Ypersele het resultaat als volgt samen: “Veel meer dan blah blah blah, maar het is zeer onvoldoende”. Onze nationale deskundige is veel minder pessimistisch dan Greta Thunberg, die van mening is dat COP26 niet meer was dan een “greenwashing”-operatie zonder enige echte vooruitgang. Wie heeft er gelijk?

door Jean (Luxemburg) uit de december/januari-editie van De Linkse Socialist (die vrijdag van de drukker komt)

Voor Jean-Pascal van Ypersele zijn “de nog duidelijkere erkenning van de urgentie van actie en een gunstig onthaal van het laatste IPCC-rapport” reden tot tevredenheid, net als de oproep om het gebruik van steenkool en de subsidies voor fossiele brandstoffen te verminderen. “Het in Glasgow goedgekeurde pakket zorgt niet onmiddellijk voor een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, maar schept wel een kader en geeft steeds duidelijkere signalen in de richting van een koolstofarme economie voor alle regeringen, economische actoren en burgers. Laten we nu aan het werk gaan”, concludeert de klimaatwetenschapper. Hij erkent dus expliciet dat er geen concrete en onmiddellijke maatregelen zijn voortgekomen uit COP26… Wat impliciet Greta Thunberg gelijk geeft.

Op basis van de op de conferentie gedane aankondigingen spreken de deskundigen over een opwarming tussen 1,8 en 2,4 °C. Dit is beter dan de 2,7°C waartoe we vóór de COP waren veroordeeld. Voor de optimisten is elke tiende van een graad een overwinning. We zouden het zo kunnen bekijken als deze overwinningen tastbaar en gegarandeerd waren. Het zijn echter nog steeds niet-bindende beloften of toezeggingen zonder echte sancties voor niet-naleving.

Dit is geen eenvoudig filosofisch debat tussen optimisten en pessimisten. Zeggen dat elke tiende van een graad winst is, mag ons niet blind maken voor het feit dat elke tiende van een graad die verloren gaat een dodelijke bedreiging vormt voor tientallen of zelfs honderden miljoenen mensen op deze planeet.

Wat is er afgesproken op deze ‘COP van de laatste kans’?

Maar laten we de resultaten van deze “COP van de laatste kans” eens nader bekijken op 5 belangrijke gebieden. Deze zijn: wereldwijde emissiereductie; uitstap uit fossiele brandstoffen; hulp aan zuidelijke landen; methaan, ontbossing,… en tenslotte koolstofcompensatie.

De vermindering van de wereldwijde uitstoot is waarschijnlijk de grootste mislukking van deze COP. Zoals gezegd, zullen extra inspanningen de opwarming van de aarde slechts marginaal beperken. Zo’n 50 landen hebben geen enkele inspanning geleverd om hun plan van 2015 te verbeteren. De enige kleine stap voorwaarts is de afspraak om de doelstellingen vaker dan om de 5 jaar te herzien. Maar dit is natuurlijk niets concreets.

Wat fossiele brandstoffen betreft, heeft de COP in Glasgow voor het eerst het einde van olie en steenkool in het vooruitzicht gesteld. Maar op het laatste moment verkreeg India, gesteund door China en Zuid-Afrika, een aanzienlijke afzwakking van het pact: in plaats van een “geleidelijke verdwijning” van steenkool, roept het akkoord slechts op tot “intensivering van de inspanningen” om te komen tot een “geleidelijke vermindering” ervan. “Voor het eerst worden fossiele brandstoffen in een COP-tekst apart vermeld. Wat voor de onderhandelaars een stap voorwaarts lijkt, blijft in de echte wereld een tragikomische waarheid. Er wordt geen melding gemaakt van een tijdschema voor de geleidelijke afschaffing van koolwaterstoffen, die de belangrijkste oorzaak zijn van de opwarming van de aarde. De leiders van de rijke landen hypothekeren liever de toekomst van de jongere generaties en het voortbestaan van kwetsbare landen dan de misdadige belangen van hun fossiele-brandstofindustrieën ter discussie te stellen”, aldus Greenpeace Frankrijk.

De hulp aan de landen van het Zuiden, die het zwaarst worden getroffen door de klimaatcrisis, is opnieuw een mislukking en de beloften die in 2009 aan de arme landen zijn gedaan, zijn nog steeds niet nagekomen. Alleen Schotland en Wallonië hebben een taboe doorbroken door respectievelijk 1,17 miljoen en 1 miljoen euro aan te kondigen als compensatie voor verlies en schade. Met de rug tegen de muur moesten de kwetsbare landen genoegen nemen met een troostprijs, namelijk de organisatie van een tweejarige dialoog over financieringsregelingen om verliezen en schade te voorkomen, te beperken en aan te pakken, zonder enige garantie dat dit tot concrete toezeggingen zal leiden. Zou u iemand die in levensgevaar verkeert, voorstellen om hem te komen helpen, maar wel pas over twee jaar?

Wat methaan en ontbossing betreft, zijn er parallel met de onderhandelingen vele aankondigingen gedaan, maar de reikwijdte ervan blijft onzeker omdat sommige belangrijke landen hebben geweigerd ze te ondertekenen (zoals Canada, Argentinië of Nieuw-Zeeland voor wat betreft de veehouderij), terwijl de oprechtheid van sommige ondertekenaars (het Brazilië van Bolsonaro in het geval van de ontbossing) twijfelachtig is.

De herziening van de koolstofcompensatiemechanismen wordt door sommigen voorgesteld als een stap vooruit omdat artikel 6 van de akkoorden van Parijs, dat voorzag in een systeem voor de handel in emissierechten, sinds 2015 was vastgelopen. COP26 is er dus in geslaagd regels op te stellen om de markt voor koolstofcompensatie te reguleren. “Ondanks het feit dat koolstofmarkten gevaarlijk kunnen zijn voor zowel het bereiken van de +1,5°C-doelstelling als voor het respecteren van de mensenrechten, hebben de staten een tekst goedgekeurd die enkele garanties biedt inzake milieu-integriteit en mensenrechten”, aldus het Climate Action Network. Deze ‘overwinning’ mag ons echter niet de fundamentele tekortkomingen van dit compensatiemechanisme doen vergeten.

In de eerste plaats ontstaat er een kloof tussen reeds gerealiseerde CO2-emissies en compensatieprojecten waarvan de uitvoering jaren zal vergen en waarvan de resultaten hypothetisch blijven en afhangen van de nog onzekere prestaties van bepaalde acties. Zo kan het planten van bomen op bepaalde soorten grond leiden tot een CO2-uitstoot die groter is dan het volume dat de bomen kunnen absorberen… Verder betekent het op de markt brengen van CO2 dat bedrijven, die het zich kunnen veroorloven, doorgaan met vervuilen door hun zonden ‘af te kopen’, zoals in de tijd van de aflaten. Het creëert ook een nieuw speelterrein voor speculanten. Kortom, het is een kleine stap in een riskante richting. Het zou veel beter zijn om de transitie en het koolstofvrij maken van de economie democratisch te plannen in plaats van met de toekomst van de planeet te gokken op de aandelenmarkt.

Triest record

Tot slot heeft COP26 een triest record gebroken: de eigen CO2-uitstoot. Volgens nog voorlopige ramingen zou de koolstofvoetafdruk meer dan 100.000 ton CO2 bedragen, d.w.z. twee keer zoveel als bij COP21 in Parijs en vier keer zoveel als bij COP15 in Kopenhagen. Nog een detail dat de hypocrisie van de top illustreert: de fossiele-brandstofindustrie had de grootste delegatie op COP26. Met 503 afgevaardigden staat ze ver vóór de landen die het meest door de klimaatverandering worden getroffen.

Ook International Socialist Alternative (ISA) was sterk vertegenwoordigd en zette een stap in het opbouwen van internationaal verzet tegen greenwashing en kapitalistische vernietiging. Onze revolutionaire energie is 100% hernieuwbaar. Als je niet tevreden bent met de uitkomst van COP26 en je wil onze planeet redden, doe dan mee met ons!