Tegen het kolonialisme: het congres van de Volkeren van het Oosten (1920)

Honderd jaar geleden, van 31 augustus tot 7 september 1920, werd in Bakoe (Azerbeidzjan) het Congres van de Volkeren van het Oosten gehouden, waaraan meer dan 2.000 afgevaardigden uit Azië deelnamen.(1) Dit congres was voornamelijk gewijd aan de strijd tegen het kolonialisme en imperialistische overheersing.

door Guy Van Sinoy

Het congres werd georganiseerd door de Derde Internationale, de Comintern. Die had net haar tweede wereldcongres gehouden in augustus 1920, waarbij de politieke partijen die zich erbij wilden aansluiten gevraagd werd om “elke emancipatiebeweging in de kolonies te steunen, niet in woorden maar in daden, om in de harten van de arbeiders broederlijke gevoelens te vestigen tegenover de werkende bevolking van de kolonies en de onderdrukte volkeren, om onder de troepen een voortdurende agitatie te handhaven tegen elke onderdrukking van de koloniale volkeren.”

Bij de opening van het congres verklaarde Zinovjev, afgezant van de Derde Internationale, wat er op het spel stond: “We willen een einde maken aan de overheersing van het kapitaal over de hele wereld. We zijn ervan overtuigd dat we uitbuiting pas definitief kunnen afschaffen als we het revolutionaire vuur niet alleen in Europa en Amerika aansteken, maar in de hele wereld, als we worden gevolgd door dat deel van de mensheid dat Azië en Afrika bevolkt.”

Het organiseren van zo’n congres met bijna 2.000 afgevaardigden die veel verschillende talen spraken, was geen sinecure. Het congres werd voorafgegaan door de verkiezing van een bureau van 32 leden (16 communisten en 16 niet-communisten), allen afkomstig uit onderdrukte landen. Elk lid sprak in zijn of haar eigen taal, de toespraak werd simultaan vertaald in het Russisch, en vervolgens werd de Russische vertaling op haar beurt vertaald in de andere talen. Dit gebeurde door activisten die in de zaal per taalgroep samen zaten.

Onder de 2000 afgevaardigden waren er slechts 55 vrouwen. Afgevaardigde Naciye Hanim bracht het standpunt van de vrouwen: “De strijd van de communistische vrouwen van het Oosten zal nog moeilijker zijn, omdat zij ook het despotisme van de mens zullen moeten bestrijden. Dit zijn onze belangrijkste eisen:

• Volledige gelijkheid van rechten;
• Het recht van vrouwen op algemeen of beroepsonderwijs op alle scholen;
• Gelijke rechten voor mannen en vrouwen in het huwelijk. Afschaffing van polygamie;
• Volledige toelating van vrouwen tot alle administratieve en wetgevende functies;
• Organisatie in alle steden en dorpen van comités voor de bescherming van de rechten van de vrouw;

De kwestie van hoofddoek komt pas achteraan in de lijst van prioriteiten.”

John Reed (2), afgevaardigde van de Communistische Partij van Amerika sprak in deze bewoordingen: “Noord-Amerika wordt bewoond door tien miljoen zwarten. Hoewel ze Amerikaanse burgers zijn met gelijke rechten, hebben mensen met kleur geen politieke of burgerrechten. Om de aandacht af te leiden van de eisen van de Amerikaanse arbeiders, zetten hun uitbuiters hen aan tot het vervolgen van zwarten, waardoor ze opzettelijk een rassenoorlog uitlokken.” Reed voegde er aan toe dat collectieve strijd noodzakelijk was.

Aan het einde van het congres verklaarde Zinovjev enthousiast: “Zeventig jaar geleden riep Karl Marx uit: ‘Proletariërs van alle landen, verenig u!’ Wij, zijn discipelen, zijn volgelingen, moeten dit motto vervolledigen en zeggen: Proletariërs van alle landen, onderdrukten van de hele wereld, verenig u!”

Er kwam geen tweede Congres van de Volkeren van het Oosten. Na de dood van Lenin in 1924 verzette Stalin zich tegen elk vooruitzicht op een wereldrevolutie. Zinovjev werd gearresteerd, berecht in een schijnproces en neergeschoten in 1936…

Noten

1. Onder andere: Arabieren, Armeniërs, Chinezen, Koreanen, Georgiërs, Hindoes, Ingoesjen, Israëlieten, Japanners, Koumyks, Kirgiziërs, Koerden, Ossetiërs, Perzen, Russen, Tadzjieken, Tsjetsjenen, Turkmenen, Turken, Oezbeken.
2. John Reed, Amerikaans journalist die het verhaal schreef over de Russische Revolutie die de wereld schokte. Hij werd een communist en nam deel aan het Bakoe-congres. Kort nadien stierf hij in Moskou aan tyfus. Hij werd amper 33 jaar. De bolsjewieken hielden een officiële begrafenis en hij werd begraven op het Rode Plein, in de necropolis van de Kremlinmuur, zoals de revolutionairen van 1917 wier strijd hij had beschreven.