De Nederlandse journalist Xander Van Uffelen becijferde dat 25 jaar geleden een topmanager gemiddeld 16 keer zoveel verdiende als een gewone werkende. Vandaag is dat 44 keer zoveel. Terwijl er algemeen wordt opgeroepen om onze lonen te matigen, krijgen de topmanagers steeds meer. Van Uffelen bundelde zijn bevindingen in een boek met de veelzeggende titel “Het Grote Graaien”…
Alleszins leidt de discussie over de hoge toplonen tot vragen over de kloof tussen topmanagers en gewone werkenden. Deze kloof is op kort termijn zowat verdrievoudigd, bij de honderd best betalende bedrijven is er zelfs een vervijfvoudiging van de kloof tussen gewone lonen en deze voor topmanagers. De lonen van topmanagers stegen in Nederland tussen 1983 en 2007 jaarlijks met gemiddeld 7,2%. Voor gewone werkenden was zo’n cijfer niet mogelijk omdat dit volgens de topmanagers de concurrentiepositie van hun bedrijven zou ondermijnen.
Ook bij ons zijn er gelijkaardige evoluties. Er zijn geen exacte cijfers zoals in Nederland, maar Trends maakte wel bekend dat de lonen van de topmanagers van de Bel-20 bedrijven vorig jaar met gemiddeld 15% waren gestegen op een jaar tijd. Ook dat was een heel eind boven de loonnorm die voor gewone werkenden was opgelegd.
De graaicultuur aan de top leidde eerder reeds tot kritische opmerkingen, ook van liberalen die zich afvroegen of het systeem zijn legitimiteit niet verliest door de hoge toplonen. Of zoals De Gucht het schreef in 2007: “De top van het westerse bedrijfsleven moet goed beseffen dat zij ook beter wat matigt om populistische tendensen niet in de kaart te spelen. Men mag nooit uit het oog verliezen dat een markteconomie haar morele en politieke legitimiteit ontleent aan de veronderstelling dat inkomen grosso modo overeenstemt met de bijdrage aan de economie. Die legitimiteit moet gevrijwaard blijven.”
Nu moeten ook een aantal topmanagers zelf erkennen dat er zich een probleem stelt. Karel Vinck, voormalig spoorbaas en nu topmanager bij Umicore, stelde afgelopen weekend in De Tijd: “Er ontstaat een probleem als een bedrijf in een situatie komt waarbij het management tegen de medewerkers zegt: iedereen moet een inspanning doen want het gaat om het verdedigen van onze concurrentiekracht, terwijl aan de andere kant onverantwoorde bonussen uitgedeeld worden aan datzelfde management.” Een andere topmanager doet een poging om de heisa rond de toplonen te nuanceren: “Er zijn andere bedrijfsleiders en topsporters die een pak meer verdienen.”
Zo kunnen we natuurlijk in cirkels blijven gaan met een neerwaartse spiraal voor gewone werkenden en een opwaartse spiraal voor topmanagers. Voor de topmanagers zullen er altijd nog anderen zijn die meer verdienen waarmee moet worden geconcurreerd, voor gewone werkenden zullen er altijd anderen zijn die minder verdienen waarmee moet worden geconcurreerd. Dat is in het kort een samenvatting van de loonpolitiek van de afgelopen jaren met als gevolg dat de kloof tussen de toplonen en de gewone lonen op zowat 25 jaar verdrievoudigd is in Nederland. Bij ons zal dat cijfer niet veel anders zijn.