Jan Marijnissen is afgetreden als fractievoorzitter van de SP in de Tweede Kamer vanwege gezondheidsklachten. Hij blijft in het parlement en hij blijft partijvoorzitter, maar het roept wel de vraag op: wat zal er gebeuren met de SP na het tijdperk Marijnissen? Het is een teken aan de wand dat de opvolging om personen gaat en politieke ideeën of de richting van de partij daarbij geen enkele rol speelt.
Artikel op basis van een standpunt van Offensief, onze Nederlandse zusterorganisatie
Marijnissen heeft de SP gebracht tot waar ze nu is. Begin jaren negentig ging de PvdA (de tegenhanger van SP.a bij ons) als partij voor de arbeiders verloren. De partij verloor steeds meer haar actieve basis onder de arbeiders en koos tegelijk steeds meer en definitief voor het neoliberalisme van de burgerij. De SP kon gaandeweg steeds meer steun vinden bij de arbeiders en hun gezinnen. De partij nam ook veel van het vroegere programma van de sociaal-democratie over. Veel arbeiders voelden zich "thuis" bij de persoon van Marijnissen.
Marijnissen, sinds 1986 partijvoorzitter en sinds 1994 ook nog fractievoorzitter in de Tweede Kamer, is vanaf de begindagen van de partij lid en behoort daarmee tot de oude harde kern van de partij. Hij zette met zijn aantreden als partijvoorzitter in op “modernisatie” van de partij door niet alleen af te rekenen met het maoïsme, maar ook met elke vorm van klassenanalyse en een socialistisch alternatief op het kapitalisme. Onder zijn leiding kwam de partij tot een parlementaristisch standpunt waarin directe betrokkenheid bij de klassenstrijd – lees hiervoor het boek “Het Geheim van Oss” – steeds een minder prominente rol ging spelen.
Dit overgangsproces verliep relatief gemakkelijk vanwege de top-down structuren van de partij uit haar maoïstische dagen en het electorale succes. De leiding bepaalde de politieke lijn, de leden hadden dat maar te volgen. Ondanks haar naam kent de partij slechts minimaal een democratische inbreng van de leden en dan met name alleen het congres, wat in de praktijk fungeert als applausmachine. Vorig jaar kwam er naar aanleiding van de kwestie Yildirim voor het eerst (beperkt) kritiek op de partijleiding vanuit het Comité voor de Democratisering van de SP (CDSP). Marijnissen deed dit af als onzin. Het is de vraag of de sterke partijhiërarchie intact blijft nu de fractievoorzitter in het parlement een andere zal zijn dan de partijvoorzitter. Zolang Marijnissen nog in de Kamer zit, zal dit niet zo’n groot probleem zijn, maar wat als hij straks uit de kamer verdwijnt?
En wat als Marijnissen, door dezelfde gezondheidsproblemen, gedwongen is ook zijn functie als partijvoorzitter op te geven? Wie zal hem vervangen? De partijtop bestaat op dit moment uit een mengeling aan oud kader uit de vroege jaren en nieuwe carrièremakers. Met het verdwijnen van Marijnissen zal een tijdperk worden afgesloten. De nieuwe lichting, opgegroeid na de periode van “modernisering”, heeft zich helemaal vereenzelvigd met het idee van een kapitalistisch kader voor politiek beleid en heeft het niet meer over de werkende klasse. Het is een partijtop van mensen die zich richten op het behalen van stemmen, niet op het strijden voor een sterke arbeidersbeweging. De SP ontbrak zelfs geheel op de anti-racisme demonstratie afgelopen maart.
De SP dreigt te verworden tot een parlementaire zeepbel. De SP staat al onder druk in de peilingen vanwege verschillende factoren. De belangrijkste is dat ze geen helder socialistisch alternatief naar voren brengt op het afbraakbeleid van Balkenende. De SP heeft lang kunnen teren op het charisma van Marijnissen, maar dat komt nu steeds meer ten einde. De mogelijke vervangers van Marijnissen zijn lang zo populair niet. Marijnissen werd populair als dé oppositieleider, maar de werkende klasse wil meer dan een SP in de oppositie. De arbeidersklasse wil antwoorden en een alternatief. Alleen regeringsdeelname is dat niet! In de peilingen valt de SP momenteel terug, bij de verkiezingen haalde de partij 25 zetels. In de peilingen staat ze nog op 15-16 zetels.
Een alternatief is nochtans mogelijk, ook op lokaal vlak. Terwijl de SP in lokale coalities regelmatig deelneemt aan een neoliberaal beleid, zijn er voorbeelden van hoe een socialistisch beleid er kon uitzien. Zo was er tussen 1983 en 1987 het voorbeeld van de gemeenteraad van Liverpool die inging tegen het afbraakbeleid van Thatcher. Duizenden nieuwe sociale woningen werden gebouwd, nieuwe voorzieningen werden aangelegd, diensten werden uitgebreid en de werkloosheid (voordien een van de hoogste in Europa) werd door een grootscheeps plan van openbare projecten drastisch omlaag gebracht. Uiteindelijk werd de gemeenteraad na een reeks keiharde aanvallen vanuit de Thatcher regering en de eigen Labour partij ontslagen. Maar het bewees dat een alternatief mogelijk was en dat de actieve steun van de werkende massa’s was hierin onontbeerlijk.
De SP is lokaal echter al verantwoordelijk voor het uitvoeren van neoliberaal beleid in de 17 gemeenten waarin de SP in het college van Burgemeester en Wethouders (schepenen) zit. In plaats van daar een campagne te voeren tégen afbraakbeleid, voert ze het juist uit, hetzij met een wat “menselijker gezicht”. Een einde aan neoliberaal beleid is het echter niet en het ziet er niet naar uit dat de SP er landelijk anders over denkt.
Het aftreden van Marijnissen zal de verrechtsing van de partij van de afgelopen jaren onder deze partijtop niet afremmen. Het zal helaas alleen maar sneller gaan. De enige manier waarop wij daaraan een halt kunnen toeroepen is door met de basis van de partij hiertegen in te gaan en ons te organiseren. Een linkervleugel van strijdbare en democratische socialisten is meer dan ooit harde noodzaak om de partij te maken tot een politiek wapen van de werkende mannen en vrouwen in dit land.
- Voor een actieve partij die onvoorwaardelijk meestrijdt in alle stakingen en demonstraties!
- Geen coalities met neoliberale partijen!
- Voor een socialistisch alternatief op het kapitalisme!