Is een wereldwijde economische crisis onafwendbaar?

Opeenvolgende renteverhogingen brachten steeds meer gezinnen in de problemen. Sinds ongeveer een jaar ontwikkelde zich daardoor een crisis op de VS huizenmarkt. De afgelopen drie maand zorgde deze verergende crisis ervoor dat financiële instellingen die hypotheken verschaften of direct of indirect er handel mee dreven, in de problemen kwamen. Twee miljoen mensen verloren hun huis of dreigen hun huis te verliezen.

Tienduizenden mensen werden ontslagen. Doordat banken plots veel hogere rentevoeten eisten voor risicovollere leningen ontstond een kredietschaarste, waardoor de crisis zich naar andere sectoren dreigde te verspreiden. Centrale banken probeerden dit te counteren door de banken honderden miljarden aan kredieten ter beschikking te stellen.

VS huizencrisis verdiept

De huizenmarkt zakt verder weg en het einde lijkt nog niet in zicht. Het aantal verkochte huizen daalde in augustus met 6,5% tot het laagste niveau sinds het begin van die metingen in 2001, 22% lager dan een jaar eerder. De verkoopprijs die huizenbouwers vroegen lag in augustus 7,5% lager dan een jaar eerder. De bouw van nieuwe woningen bereikte in september zijn laagste niveau sinds maart 1993. In september waren er 223.538 gezinnen die hun hypotheek niet konden afbetalen, een verdubbeling t.o.v. een jaar eerder. Het vertrouwen van de Amerikaanse huizenbouwers bereikte in september dan ook zijn laagste punt sinds de metingen 22 jaar geleden begonnen.

Greenspan, de voormalige voorzitter van de Fed (Amerikaanse centrale bank) stelde dat de val van de huizenprijzen “groter zal zijn dan de meeste mensen verwachten” en niet verbaasd te zullen zijn als de daling zich “in dubbele cijfers” zal uitdrukken. Volgens David Rosenberg (Meryl Lynch) kan dit oplopen tot een nooit geziene 20%. Volgens Robert Shiller (Yale University) zullen we mogelijks te maken hebben met de grootste ineenstorting van de huizenprijzen sinds “The Great Depression” die begon met de beurscrash in 1929. Zoiets zou uiteraard een enorme impact hebben op de economie.

De huizencrisis lijkt dus aan momentum te winnen. Dit kan een sneeuwbaleffect veroorzaken als woningeigenaars nog snel hun woning willen verkopen, terwijl er nu al een overvloed aan te koop staande woningen is.

Door de kredietcrisis hanteren banken wereldwijd veel strengere (en duurdere) voorwaarden om te lenen, wat volgens de ECB in het komende kwartaal enkel zal verergeren. Dit heeft niet alleen gevolgen voor gezinnen die een hypotheek willen aangaan, maar ook voor bedrijven en kan zo ook een breder effect hebben op de (wereld)economie.

VS-economie verzwakt

De huizencrisis en de daaruit volgende kredietcrisis besmetten ook andere delen van de economie. De Fed gaf halverwege oktober toe dat de VS economie sinds begin september inderdaad vertraagt. Het IMF heeft zijn groeiverwachtingen voor de VS in 2008 met 0,9% naar beneden bijgesteld tot 1,9%, wat te weinig is om de werkgelegenheid op peil te houden. Nu al is een stijging van de werkloosheid merkbaar.

De fabrieksorders daalden in augustus het scherpst sinds begin dit jaar (-3,3%). De huidige exporttoename van de VS is momenteel dus niet in staat koopkrachtdaling van de gezinnen te compenseren. De winst van een aantal grote banken en van o.a. bouwmateriaalproducent Caterpillar liepen alvast fors terug in het derde kwartaal.

De Amerikaanse economie sputtert. De lagere rente en de slechte economische verwachtingen maken de dollar bovendien minder aantrekkelijk voor buitenlandse investeerders en zakte ze in sneltempo dieper weg dan ooit, niet allee ten opzichte van de Euro, maar ook ten opzicht van andere munten. Een verder verzwakkende VS-economie kan leiden tot dumping van de dollar door beleggers, waardoor een wereldwijde crisis enkel waarschijnlijker wordt.

Renteverlaging brengt weinig soelaas

De Fed verlaagde midden september o.a. de basisrente drastisch met 0,50% om zo de economie impulsen te geven. Daardoor steeg initieel de inflatievrees en daarmee de langetermijnrente, waaraan meestal de hypotheekrente gekoppeld wordt en hypotheken dus duurder werden (!). De renteverlaging leek later toch niet veel direct effect te hebben op de inflatie, waardoor die vrees wat verdween en de Fed in de nabije toekomst verdere verlagingen overweegt. Op termijn kunnen de stijgende grondstofprijzen wel leiden tot groeiende inflatie.

Renteverlagingen door de Fed kunnen ten hoogste zorgen voor een uitstel van executie, aangezien ze enkel kopen op krediet trachten te stimuleren. Maar door de daling van het reële loon van de VS gezinnen en de woningprijzen, plus een al hoge schuldgraad van die gezinnen, zullen renteverlagingen maar een beperkt en tijdelijk effect hebben. De mogelijkheden van centrale banken in het algemeen om de crisis te bezweren lijken dan ook vrij beperkt.

Naar een wereldwijde recessie?

Een aantal elementen zorgen ervoor dat de crisis in de VS zich verder kan verspreiden. De strengere kredietvoorwaarden werden reeds aangehaald. De huizencrisis in de VS kan zich, mede daardoor, verspreiden naar andere landen. In de OESO-landen bijvoorbeeld zijn de woningprijzen sneller gestegen dan in de VS (+70% tegen +50% sinds 1990). In Spanje, Ierland en Groot-Brittannië verdubbelden in die periode de prijzen en hebben de gezinnen bovendien veel minder financiële reserves, wat die landen des te kwetsbaarder maakt. Heel wat landen zien hun exportpositie door de zwakke dollar verzwakken. De Euro zit bijvoorbeeld al een tijdje boven de ‘pijngrens’ van 1,40$/€. Uiteraard dreigen ook hoge grondstofprijzen hun tol te eisen en de inflatie aan te wakkeren.

Het IMF heeft dan ook de wereldwijde groeiverwachtingen bijgesteld en stelde eerder dat “de financiële crisis regeringen wereldwijd zal dwingen substantiële veranderingen in hun budgetplannen te maken”. Eén keer raden wie ze hiervoor willen laten opdraaien.

We staan mogelijks aan de vooravond van een economische recessie. Zal de burgerij ook deze maal erin slagen deze voor zich uit te duwen? Dat is niet uit te sluiten, maar de oplossingen binnen het kapitalisme leggen onvermijdelijk de kiemen voor een volgende, nog grotere crisis.