Zimbabwe: economische ineenstorting leidt tot politieke crisis

Twee weken geleden kwamen honderden activisten bijeen voor een gebedsbijeenkomst van de Save Zimbabwe Campaign, een samenwerking van burgerlijke, kerkelijke en jongerenorganisaties die protesteerden tegen de verschrikkelijke omstandigheden in het land. Beide fracties van de oppositiepartij “Beweging voor Democratische Verandering” (MDC) namen eraan deel. De oproerpolitie zette traangas, een waterkanon en kogels in tegen de gebedsbijeenkomst. Gift Tandari, een jong parlementslid en activist van de MDC werd door de politie doodgeschoten.

Weizmann Hamilton, Democratic Socialist Movement, Johannesburg

Er vielen meer dan 100 arrestaties. MDC-leider Morgan Tsivangirai werd opgepakt, andere MDC-kopstukken zoals Nelson Chamisa, Grace Kwinjeh en Sekai Holland kregen zwaar slaag van de politie en mochten niet naar Zuid-Afrika om er medische zorgen te krijgen. De politie blokkeerde de luchthaven om hun ambulances te stoppen.

De veiligheidstroepen trokken naar het huis van Gift Tandari en gaven het bevel aan de aanwezige rouwenden om op de grond te gaan liggen. Ze kregen allemaal slagen en er werd in de lucht geschoten. De staatsveiligheid roofde het lijk van Tandari en begroef het. De vader van Tandari werd met een geweer tegen het hoofd gedwongen om het graf te delven.

Sinds de gewelddadige aanval begin maart kwam ook nog een tweede persoon om, de 30-jarige Itai Manyeruki overleed op 11 maart.

Economische ramp

De economische neergang begon in 2005 na een decennium van serieuze achteruitgang. Tegen 2005 was het Bruto Binnenlands Product (BBP) reeds met 30% gedaald in vergelijking met de drie voorafgaande jaren. De Verenigde Naties had Zimbabwe uitgeroepen tot het land met de snelst krimpende economie. Ook haalde het de 90de plaats onder de 94 armste landen van de wereld. Meer dan 80% van de bevolking leeft in armoede. Slechts 10% heeft een job in de officiële sector.

De economie krimpt vandaag sterker dan gelijk waar, misschien met uitzondering van een aantal oorlogsgebieden. De inflatie in het land bedraagt 1.700%, het hoogste ter wereld. “Omvangrijke voedseltekorten zorgen ervoor dat de prijzen door het plafond gaan, waardoor de inwoners van Zimbabwe in Musina (Zuid-Afrika) gaan winkelen omdat de prijzen er soms 100 keer lager zijn. In maart nam de prijs voor 2 liter melk toe van 10.000 Zimbabwaanse dollars (35 euro) tot 17.000 dollars (54 euro) op één dag.”

“Het tekort aan water zorgde voor de verspreiding van cholera in de hoofdstad Harare. Alle openbare diensten kwamen tot stilstand in Marondera, een regionale stad met 50.000 inwoners in het oosten van het land, nadat er geen geld meer was om kapot gereedschap te vervangen.” (Sunday Times, 11 maart 2007)

De regering kan niet eens voorzien in de betaling van de lonen of de uitrusting van soldaten en politie-agenten. Dat leidt tot een sterke toename van het aantal deserteurs. In januari kregen de ambtenaren een loonsverhoging van 300%. Hierdoor kregen de leraars echter nog steeds minder dan 45 euro per maand. De politie-agenten en leraars eisten loonsverhogingen van respectievelijk 1000% en 9000%. Een officiële instantie berekende dat een familie van 5 nu 686.115 dollars (een kleine 500 euro) nodig heeft, tegenover 458.986 dollars (zowat 380 euro) een maand geleden. (Sunday Times, 11 maart)

In een tragi-komische poging om de sterke prijsstijgingen tegen te houden, verklaarde de Centrale Bank dat inflatie voortaan illegaal is. Tussen 1 maart en 30 juni zou iedereen die de prijzen of de lonen verhoogt, worden opgepakt. Dat verklaarde de gouverneur van de nationale bank, Gideon Gono. De toespraak werd op de nationale televisie uitgezonden, maar in Harare bijvoorbeeld kon minstens de helft van de toespraak niet gevolgd worden omdat de elektriciteit was uitgevallen.

Verdeeldheid

De crisis heeft geleid tot verdeeldheid in de heersende partij Zanu-PF. Daar zijn er nu drie fracties. Mugabe en zijn aanhangers worden geconfronteerd met twee verschillende groepen tegenstanders waaronder een groep onder leiding van Joce Mujuru, vice-president en vrouw van een gepensioneerd legerleider die nu een rijke zakenman is (Solomon Muljuru).

De politierepressie tegen Morgan Tsivangirai heeft in zekere zin de geloofwaardigheid van de MDC opnieuw versterkt en heeft ertoe geleid dat de verdeeldheid in de MDC over haar verzet tegen een deelname aan de senaatsverkiezingen naar de achtergrond verdreven. De MDC slaagt er echter niet in om een alternatief aan te bieden aan de meerderheid van de bevolking. Het feit dat er geen andere massapartij aanwezig is of een partij die in het vacuüm stapt, zorgt ervoor dat er enige tijd geen massastrijd plaatsvond. De prioriteit voor velen was het overleven in een moeilijke periode.

De verschillende fracties van de MDC hielden zich vooral bezig met het elkaar bestrijden en pogingen om goed over te komen bij regionale regimes en Westerse mogendheden om zich te profileren als het beste alternatief op Mugabe.

Zuid-Afrika en Westen bieden geen hulp

De Zuid-Afrikaanse elite lijkt niet bereid te zijn om Mugabe naar de uitgang te begeleiden. De elite is wel bezorgd voor een eventuele opstand in het naburige Zimbabwe. De regerende partij ANC (African National Congress) verdedigt een pro-kapitalistische koers en is bang van de mogelijkheid van een massale explosie van de woede in Zimbabwe.

Dat wordt versterkt door het feit dat er in Zuid-Afrika zelf politieke onrust is naar aanleiding van de opvolging van de president in het land. Er is verdeeldheid in de alliantie van ANC, de Zuid-Afrikaanse Communistische Partij (SACP) en COSATU (de vakbondsfederatie).

Zuma, één van de belangrijkste presidentskandidaten, speelt in op het massale ongenoegen onder de zwarte Zuid-Afrikaanse arbeiders en het falen van de ANC-regering om antwoorden te bieden op de groeiende armoede in het land. Een massale opstand net over de grens in Zimbabwe zou tot voorbeeld dienen voor de Zuid-Afrikaanse arbeiders. De ANC-leiders, met inbegrip van Zuma, zijn daar bang voor.

De steun van de MDC aan acties zoals gebedsbijeenkomsten in plaats van het organiseren van een massabeweging om Mugabe ten val te brengen, heeft delen van de jongeren tot meer wanhopige acties gedreven. Er is een toename van het aantal bomaanslagen, onder meer op treinen of gewapende aanvallen tegen de politie.

Naar een algemene staking van onbepaalde duur?

Ondanks de wanhopige economische situatie zijn de arbeiders, zeker in de openbare diensten, begonnen met de strijd tegen hun omstandigheden. De studenten aan de universiteit zijn in staking gegaan. De economische crisis zorgde ervoor dat de regering zich verplicht zag om 2.000 reservisten voor de politie op te roepen, maar dat leidde tot ongenoegen en desertie.

Op 3 en 4 april is er een algemene staking van twee dagen voorzien en dat zou volgens ons een eerste stap moeten zijn in de richting van een algemene staking die Mugabe ten val brengt. Daartoe moeten er comités opgezet worden in wijken en steden met jongeren, studenten, vrouwen en vakbondsorganisaties. Dit moet op nationaal vlak worden gecoördineerd.

Deze comités moeten een nationale leiding verkiezen die soldaten van een lage rang moet proberen te bereiken. Die soldaten moeten opgeroepen worden om niet langer gebruikt te worden door de elite die aan de macht is, en die ook niet langer te steunen. Gewapende comités van zelfverdediging kunnen opereren onder de leiding en de discipline van democratisch verkozen stakingscomités.

Voor een massale arbeiderspartij met een socialistisch programma

De leiding van de MDC van Tsivangirai stelde dat het verkiezingen onder de huidige grondwet zou boycotten. De MDC is wel bereid om te onderhandelen met andere fracties in de Zanu-PF partij. De fractie in de MDC onder leiding van Arthur Mutumbara bood geen alternatief op de neoliberale koers van de fractie van Tsivangirai. Alle fracties in zowel Zanu-PF als de MDC willen de huidige kapitalistische economische orde verdedigen. De arbeiders moeten zich organiseren in hun eigen massale partij met een socialistisch programma.

De massa’s moeten in actie komen voor het onmiddellijk ontslag van Mugabe en zijn regering en voor de vestiging van een revolutionaire grondwetgevende raad dat de plannen opmaakt voor een nieuw democratisch en socialistisch Zimbabwe.

Een aanhoudende economische heropleving en een einde van de massale werkloosheid kan enkel op basis van een democratisch productieplan. Daartoe is de nationalisatie van de sleutelsectoren van de economie noodzakelijk, evenals de onteigening van de grote landbouwbedrijven die nu in handen zijn van aanhangers van Mugabe. Die grond moet verdeeld worden onder de boeren en anderzijds is er ook nood aan een systeem van democratisch collectief bezit om de voedselveiligheid te garanderen.

De ineenstorting van de Zimbabwaanse economie toont aan hoe dit systeem failliet is en niet in staat om te voorzien aan de basisbehoeften van de meerderheid van de bevolking. De Zimbabwaanse massa’s moeten de strijd voor de omverwerping van het kapitalisme organiseren en opkomen voor een socialistisch alternatief in Zimbabwe als eerste stap naar een socialistisch Afrika en een socialistische wereld.