Swissport: een staking die kleur deed bekennen

Vijf dagen staking hadden de werknemers van bagageafhandelaar Swissport op de luchthaven van Zaventem nodig. Dat is – na de onderaannemers bij Ford – de tweede keer in enkele maanden dat de meest uitgebuite lagen van de werknemers eigenhandig limieten stellen aan de vloedgolf van dereguleren, uitbesteden en liberaliseren. Ook bij Swissport namen ze geen genoegen met de toegevingen die de vakbonden, deze keer na vier dagen, konden afdwingen. Ook zij sleepten uiteindelijk meer binnen dan oorspronkelijk voor mogelijk was gehouden.

Artikel door Eric Byl uit de juni-editie van ‘De Linkse Socialist’

Onhoudbare werkdruk

Dagelijks moeten bagagisten 30 tot 40 ton verslepen, meestal gehurkt of letterlijk op handen en voeten. Ze stapelen koffers in 5 à 10 meter lange schachten van gemiddeld anderhalve meter, soms slechts één meter hoogte. Dat leidt tot rugpijn, artrose en spierpijnen. Maar de liberalisering dwingt luchtvaartmaatschappijen tot bikkelharde concurrentie.

Ze zetten de afhandelaars onder druk, die dat trachten te compenseren door onderbezetting en flexibiliteit met werkonzekerheid als stok achter de deur. Luchtvaartmaatschappijen kunnen contracten met de afhandelaars immers steeds herzien.

Dat dit de winstmarges onder druk zet, zal wel. Maar Fligthcare, dat vorig jaar door Swissport werd overgenomen, haalde in 2011 nog een rendement van 30% op het eigen vermogen. Toch tast Swissport sindsdien de grenzen af. Normaal laden drie man 1,5 ton, maar door onderbezetting zijn ze dikwijls maar met twee. Twee onervaren bagagisten die samen in 40 minuten 1,7 ton moesten laden, was de aanleiding voor de staking. Diezelfde druk wordt ten koste van de veiligheid toegepast op de planners van de lading en ook op de cleaning. Bovendien wil Swissport voor de bedienden 24 splitshifts per jaar invoeren, waarbij men enkel tijdens de spitsuren werkt met tussenin belangrijke onderbrekingen.

Luchthaven gaat plat

Hoeft het dan te verwonderen dat men het werk neerlegde en op de personeelsvergadering met de vakbonden besloot te staken? Binnen de kortste keren was de luchthaven in chaos, werden tientallen vluchten geannuleerd en stapelden duizenden koffers zich op.

Het aantal beschikbare arbeidskrachten reduceren tot een absoluut minimum mag dan wel rendabel zijn als alles goed draait. Een beperkte groep, 1500 werknemers van Swissport, kan daardoor snel heel het radarwerk stil leggen.

Ze konden bovendien rekenen op de solidariteit van diegenen die de job het best kennen, hun collega’s bij het intussen zelfstandige Swissport Cargo en bij concurrent Aviapartner. Beide weigerden het werk over te nemen. Bij Aviapartner deelden de vakbonden zelfs een pamflet uit om zich achter de eisen van de stakers te scharen. Ook daar tikt de tijdbom.

Front tegen de stakers

Maar ook de patroons vormden front. Volgens CEO Marcel Buelens zou het winstgevende Swissport dit jaar door de daling van het aantal vluchten op Zaventem en het verlies van het contract met Jetairfly, mogelijk in het rood belanden. Dagbladeditorialisten waarschuwden de werknemers om de tak waarop ze zitten niet door te zagen.

Brussels Airlines dreigde haar contract met Swissport te herzien en gebruikte haar afhandelingslicentie die ze normaal uitbesteedt aan Swissport in een poging de staking te breken. Media voerden gestrande reizigers op die in de toekomst de nationale luchthaven zouden vermijden als gevolg van de staking. Dat tegelijk bij Lufthansa werd gestaakt voor loonsverhoging en de sociale spanningen ook in andere luchthavens oplopen, kwam nu even niet van pas. Reizigers werden geculpabiliseerd.

Niet de winsthonger van de aandeelhouders, maar het feit dat we allen goedkoop willen reizen, zou immers de onmenselijke werkomstandigheden verklaren.

De patroons konden uiteraard ook op politieke steun rekenen. Etienne Schouppe (CD&V) wil niet de arbeidsomstandigheden maar het effect van de staking teniet doen met een derde afhandelaar in Zaventem. Dus nog meer liberalisering.

Met toegevingen aan de bedienden, maar niet aan de arbeiders, wou Monica De Coninck (SPa) de stakers verdelen. Melchior Wathelet (CDH) dreigde namens de federale regering met dwangsommen. De PS zweeg. Dat is een primeur. Tot nog toe beriep de regering zich op onmacht tegen misbruik van dwangsommen door patroons, deze keer schaarde ze zich openlijk aan de kant van de patroon en dreigde ze zelf dat wapen te gebruiken.

In de media heeft het een tirade voor minimumbezetting en inperken van het stakingsrecht op gang gebracht. Hoe men dat doet, staken zonder een afnemer, een cliënt of een reiziger te raken, heeft niemand ooit uitgelegd.

Strijd loont

Uiteindelijk kwam de CEO van Swissport International eraan te pas. Die begreep wellicht dat de spanning ten top drijven op termijn de lucratieve positie van Swissport op Zaventem onhoudbaar zou maken.

Het systeem met twee arbeiders per vliegtuig werd afgevoerd en het aantal stuks bagage per arbeider in de bagagezaal wordt beperkt tot 300.

Bedienden zullen maximaal 12 en niet 24 splitshifts per jaar presteren, maximaal 6 voor 45-plussers en 50-plussers worden helemaal vrijgesteld.

De CEO bood ook zijn excuses aan voor de fouten die het Belgische management heeft begaan.

Na vijf dagen volharden heeft het personeel de directie, de media en de regering te kijk gezet met een klinkende overwinning.