Dashiell Hammett. Hardgekookte schrijver, communistische voorvechter

Eerder dit jaar werd bekend dat 15 niet eerder gepubliceerde kortverhalen van de Amerikaanse schrijver Dashiell Hammett waren teruggevonden in het archief van een universiteit in Texas. Die aankondiging zorgde voor heel wat opwinding onder fans van harde detective fictie. Veel literaire critici zien Hammett als een van de belangrijkste 20ste eeuwse schrijvers. Zijn boek ‘The Maltese Falcon’ met de onsterfelijke detective Sam Spade werd in de jaren 1930 en 1940 drie keer verfilmd.

Mick Whale, eerder verschenen in ‘Socialism Today’

De bekendste verfilming is deze met Humphrey Bogart die op basis van deze film een internationale ster werd. Zijn verhalen worden vandaag nog als inspiratiebron gebruikt door schrijvers en filmmakers. De Coen-broers haalden voor hun film ‘Miller’s Crossing’ inspiratie bij zowel ‘The Glass Key’ als ‘Red Harvest’, twee boeken die Hammett 80 jaar geleden schreef.

Hammett was ook een antifascistische activist die lid was van de Communistische Partij van Amerika. Hij ging liever naar de gevangenis dan dat hij informatie deelde die tegen andere activisten kon worden gebruikt tijdens de anticommunistische vervolgingen onder leiding van senator Joseph McCarthy in de jaren 1950.

Hammett is geboren in 1894 en groeide op in een arbeidersbuurt van Baltimore. Hij verliet de school als hij 13 was en oefende een reeks verschillende jobs uit , van klerk over nieuwsjongen tot omroeper. Het was in de haven van Baltimore dat Hammett voor het eerst kennis maakte met socialistische ideeën, ook al werd hij nog niet actief op dat ogenblik. Hij maakte in 1915 een bizarre loopbaanwending toen hij deel werd van het detectivebureau Pinkerton Private Detective Agency.

Dit bureau deed traditioneel detectivewerk, maar werd vooral ingezet als private stakingsbrekers voor de bazen. Van de jaren 1870 tot 1930 werden vakbondsmilitanten geslagen en soms zelfs vermoord als ze opkwamen voor hun rechten. Zo was er bij de staking van ‘Homestead’ in 1892 in Pittsburgh waarbij confrontaties tussen stakende staalarbeiders en detectives tot 16 doden leidden.

Hammett werkte tot 1922 voor Pinkertons, onderbroken door zijn legerdienst in de Eerste Wereldoorlog. In 1920 werd hij uitgestuurd naar Anaconda voor een staking van koperarbeiders in Butte, Montana. Daar waren de arbeiders onder leiding van de Industrial Workers of the World (IWW) in staking gegaan voor meer loon en een achturendag. Hammett maakte later bekend dat de bazen hem 5.000 dollar hadden aangeboden om een van de arbeidersleiders te vermoorden. In een ander geval werd een stakende mijnwerker in de rug geschoten, wellicht door een agent van Pinkerton. De ervaring van de staking in Montana en zijn zwakke gezondheid – in 1919 was Hammett het slachtoffer geworden van de wereldwijde griepepidemie – waren beslissend om Pinkertons te verlaten.

Toen hij van zijn ziekte herstellende was, begon Hammett detectives te schrijven. Begin jaren 1920 waren de magazines met kortverhalen een centraal instrument voor beginnende schrijvers. Deze magazines waren doorgaans gericht op arbeiders en werden gedrukt op goedkoop papier, vandaar werden de magazines ‘pulp’ genoemd. De boekjes kostten meestal tien cent en waren er voor gemaakt om na lectuur weg gegooid te worden. De schrijvers van ‘pulp fiction’ werden per geschreven woord betaald. Hoe meer de auteur schreef, hoe hoger de beloning. Veel materiaal was bijgevolg van bedenkelijk niveau.

De beslissing van Hammett om te schrijven viel min of meer samen met de aanstelling van een nieuwe redacteur bij wat het belangrijkste magazine voor detectiveverhalen zou worden, ‘The Black Mask’. Joseph Shaw, of Cap Shaw zoals hij werd genoemd, vormde ‘The Black Mask’ om tot een pulpmagazine met een ‘harde’ manier van schrijven. Hammett was een meester in die stijl en dergelijke verhalen.

’Hard-boiled detectives’ verschillen van de vroegere gezapige detectives. In deze stijl zijn de detectives eerder gewelddadig, alleszins niet het soort heren van stand, gepensioneerde dames, kolonels op pensioen, dominees of rijke tantes die de verhalen van pakweg Agatha Christie bevolken. Hard-boiled detectiveverhalen zijn doorgaans erg snel en worden vaak vanuit het standpunt van de detective verteld.

Het is geen toeval dat dit soort verhalen in het Amerika van de jaren 1920 tot stand kwam. Het verbod op alcohol leverde gangsters heel wat kansen om extra winsten te boeken naast sectoren als prostitutie en gokken. De georganiseerde misdaad controleerde of had een grote invloed op de politie en het lokale beleid. Dit was het Amerika van Al Capone en Bugsy Siegel. Corruptie en geweld waren alomtegenwoordig.

De gewelddadige achtergrond vormt een ideaal gegeven voor Hammett om zijn verhalen te brengen. Het traditionele detectivegenre bracht voorheen veelal een excentrieke denker zoals Hercule Poirot of Sherlock Holmes. Een hard-boiled detective moest vooral goed zijn met zijn vuisten en met geweren. De kortverhalen van Hammett bevatten meestal een anonieme private detective die ‘the Op’ werd genoemd. Dat is een intelligente detective, maar zeker geen uitzonderlijk begaafd iemand. De mensen die hij ontmoet zijn vaak doordeweeks en de detective spreekt de taal van de straat. Hammett slaagde er op briljante wijze in om de taal van de gewone Amerikaan op papier te zetten. Samen met zijn heldere stijl van korte strakke zinnen zorgde dit voor het tempo en de authenticiteit van zijn verhalen.

Gedurende het grootste deel van zijn loopbaan als schrijver was Hammett niet politiek actief. Maar toch brengen heel wat van zijn verhalen het verband tussen criminaliteit en de aard van de kapitalistische samenleving. Hammett laat Sam Spade in ‘The Maltese Falcon’ zeggen: “De meeste dingen in San Francisco kunnen gekocht worden, of genomen.”

In ‘Red Harvest’, de eerste novelle van Hammett, wordt ‘the Op’ erop uitgestuurd om het stadje Personville op te kuisen. De openingsparagraaf kenmerkt de genialiteit van Hammett: “I first heard Personville called Poisonville by a red-haired mucker named Hickey Dewey in the Big Ship in Butte. He also called his shirt a shoit. I didn’t think anything of what he’d done to the city’s name. Later I heard men who could manage their r’s give it the same pronunciation. I still didn’t see anything in it but the meaningless sort of humor that used to make richardsnary the thieves’ word for dictionary. A few years later I went to Personville and learned better".

Personville is vaag gebaseerd op Anaconda maar het is tegelijk een metafoor voor Amerika. “Denk niet dat er een wet bestaat in Poisonville, tenzij als je die zelf stelt”. Voor Hammett ging het niet enkel om het verwijderen van enkele rotte appels, de corruptie en het geweld zijn structureel in een kapitalistische samenleving.

In de jaren 1930 stopte Hammett met schrijven en hield hij zich meer met politiek bezig. Hij werd lid van de Communistische Partij, maar dat lidmaatschap werd geheim gehouden omdat de partijleiding dacht dat hij als ‘duikboot’ een breder publiek zou bereiken. Hammett was wel betrokken bij een aantal frontorganisaties van de CP. Hij wilde een actievere rol spelen en als vrijwilliger deelnemen aan de Internationale Brigade in Spanje, maar de CP-leiding verhinderde dit. De partij wilde hem als woordvoerder in de VS houden.

Zoals vele andere partijleden volgde Hammett spijtig genoeg trouw de ‘partijlijn’ die werd opgelegd door de stalinistische bureaucratie die eerder komaf had gemaakt met alle elementen van arbeidersdemocratie in Rusland. Hammett sprak zijn steun aan de Moskouse processen uit. Die processen werden door de stalinisten gebruikt om af te rekenen met Leon Trotski en andere tegenstanders van het stalinisme. Hammett volgde de partijlijn bij zijn veroordeling van de Tweede Wereldoorlog tot de nazi’s ook Rusland binnen vielen. Dan was Hammett bij de eersten om als vrijwilliger in het leger te dienen.

Hammett was geen bohemien die bij de CP aansloot omdat dit hip was. Op het hoogtepunt van de Koude Oorlog, toen honderden ex-communisten en voormalige sympathisanten er alles aan deden om zich van de partij te distantiëren, bleef hij trouw aan de partij en aan zijn kameraden.

Hammett zat in het bestuur van de New Yorkse afdeling van de Civil Rights Congress, een front van de CP om juridische en financiële steun aan activisten te verlenen. In 1951 kenden de heksenjachten van McCarthy een hoogtepunt. Hammett moest voor de rechter verschijnen. Hij werd gevraagd naar een lijst van wie aan het Civil Rights fonds had bijgedragen. Hij weigerde dit en weigerde ook om de details van de rekening aan de rechter te geven. Hij wist dat dit duizenden activisten in gevaar zou brengen en was consequent in zijn weigering.

Het leverde Hammett een gevangenisstraf van zes maanden op. Na zijn vrijlating kwam hij op de zwarte lijst te staan. Boeken waarvan er ooit honderdduizenden waren verkocht, werden nu uit openbare bibliotheken weg gehaald. Verfilmingen van zijn boeken kwamen er niet meer. Hij werd een non-persoon die afhankelijk was van de steun van enkele trouw gebleven vrienden die hem tijdens zijn oude dag onderdak in voedsel aanboden. In januari 1961 overleed hij aan longkanker.

Dashiell Hammett was een principiële socialist die wel meermaals uit de bocht ging. We moeten hem herinneren wegens zijn moed om in te gaan tegen de Amerikaanse staat en nog eerder naar de gevangenis te gaan dan zijn kameraden te verraden. Maar we zullen hem vooral herinneren van zijn uitstekende verhalen die tot op vandaag even spannend en vlot lezen als toen hij ze schreef.