Your cart is currently empty!
Economische, sociale en politieke crisis komen allemaal samen in Europa
Verslagen vanop de zomerschool van het CWI
De internationale zomerschool van het CWI in de laatste week van juli werd geopend met een discussie over Europa. Deze discussie handelde over de ontwikkelingen op het Europese continent met nadruk op de crisis, de jongerenrevolte en de ontwikkeling van klassenstrijd. De discussie werd ingeleid door Peter Taaffe van het internationaal secretariaat van het CWI.
Voor de sessie werd een video getoond met beelden van protestacties en stakingen van Ierland in het westen tot Rusland in het oosten, van Scandinavië in het noorden tot Portugal in het zuiden. Peter Taaffe stelde dat wie bij deze acties betrokken was en vandaag leeft, het geluk heeft om aan dergelijke strijd te kunnen deelnemen. We zien de ergste crisis van het kapitalisme in 70 jaar. Dat zet aan tot actie en nieuwe lagen komen in verzet. Onder hen ook vele nieuwe leden die het afgelopen jaar de rangen van het CWI hebben vervoegd, een aantal van hen was aanwezig op de zomerschool. Deze militanten willen mee geschiedenis schrijven door het programma en de methoden van het CWI te verdedigen. Voor de ‘oudere generatie’ van militanten vormen de ontwikkelingen in Europa een bevestiging van de perspectieven die we al langer naar voor brengen, ook toen dit minder evident was zoals in de jaren 1990 of het eerste deel van deze eeuw. Wij zijn steeds blijven stellen dat de arbeidersklasse in strijd zou gaan naarmate de kapitalistische crisis tot ontwikkeling komt.
Peter verwees naar het ‘Murdoch-gate’-schandaal, waarin ook wij betrokken partij zijn als slachtoffer van de praktijken van de schandaalpers. De onthullingen rond de praktijken van News of the World bevestigen onze positie om Tommy Sheridan te verdedigen, Sheridan werd gevangen gezet na een proces tegen News of the World. Het schandaal dat nu tot uitbarsten kwam, is slechts een voorbeeld van het rotte karakter van de kapitalistische staat en al haar instellingen: parlement, media, het gerecht en de politie. Allen zijn ze rot tot op het bot.
Het centrale thema van de inleiding ging evenwel over de economische catastrofe die het grootste deel van Europa raakt en de reacties van de arbeidersklasse in de getroffen landen. Peter stelde dat de kapitalisten internationaal bang zijn voor ‘besmetting’ doorheen Europa en een ineenstorting van de Eurozone. Anderzijds stellen we vast dat er niets zo besmettelijk is als de verspreiding van de revoluties die eerst in het Midden-Oosten en Noord-Afrika plaatsvonden en nu onderweg zijn in Griekenland en andere delen van Europa. Daar komen de arbeiders in actie en wordt dit aangevuld met een beweging van de ‘indignados’ (de misnoegden), een jongerenbeweging in de steden.
Er is geen gemakkelijke uitweg voor het kapitalisme nu de crisis toeslaat na 30 jaar van ‘financialisering’ van de economie. Dat ging gepaard met de opbouw van enorme schuldenbergen die nu ieder economisch herstel tegenhouden. Peter stelde dat de crisis een systeemcrisis is en geen cyclische crisis vormt. Heel wat kapitalistische commentatoren vergelijken de huidige crisis met de jaren 1930. Roger Bootle van Capital Economics daarentegen ziet meer gelijkenissen met de ‘Lange Depressie’ van het einde van de negentiende eeuw, een periode van bijna 25 jaar aanhoudende crisis. In de kringen van kapitalistische analisten heerst het pessimisme.
Het kapitalisme zal evenwel steeds een uitweg voor haar problemen vinden en dit op de kap van de arbeidersklasse. Peter verwees naar een interview met een Griekse vrouw op televisie die het had over de neerwaartse trend voor de Griekse lonen: “Wil jij misschien aan 300 euro per maand leven?”, vroeg ze aan de journalist. Een ander symptoom van de crisis is de massale werkloosheid. De hardst getroffen economieën in de ‘periferie’ van de Eurozone kennen een werkloosheidsgraad van 15-20%, onder jongeren loopt dit op tot 40%. Maar ook in Groot-Brittannië, dat niet tot de eurozone behoort, zijn er 850.000 werklozen die al langer dan een jaar naar werk zoeken.
In feite heeft niemand het zwakke ‘herstel’ van de kapitalistische economie opgemerkt. Dit betekent ook dat er geen sociale stabiliteit zal komen. De volgende problemen staan nu al voor de deur. De Financial Times stelde recent: “De voorwaarden voor een volgende financiële crisis zijn al aanwezig. De schulden blijven steken op het niveau van voor de crisis. In de VS is de particuliere schuld toegenomen tot 2,6 keer het bbp en bijna twee keer het niveau dat werd bereikt na de crash van 1929.”
De woede tegenover de gevolgen van de crisis bleek onder meer in een aantal algemene stakingen doorheen Europa. In Griekenland waren er de afgelopen maanden maar liefst 11 algemene stakingen. De omvang van de neergang is er zo sterk dat Griekenland wordt vergeleken met Argentinië. Dat is een weinig hoopvolle vergelijking, het Zuid-Amerikaanse land ging op het begin van deze eeuw failliet.
In de strijd van de misnoegden is het anti-partij gevoelen een complicerende factor. Het is logisch dat dit gevoelen onder een deel van de jongeren aanwezig is, het is een uitdrukking van de woede tegenover het politieke systeem alsook een veroordeling van de leiders van de officiële linkerzijde en zelfs van de vakbonden. Die leiders zijn de afgelopen periode fors naar rechts opgeschoven. Geduldig uitleggen wat een socialistisch programma betekent, kan veel van de jongeren overtuigen of toch minstens leiden tot een openheid voor onze organistie.
In Griekenland zijn er heel wat elementen van een pré-revolutionaire situatie. Het bewustzijn, het begrip van de periode waar we inzitten en van de taken van de arbeidersklasse, staat echter op een historisch dieptepunt sinds de val van het stalinisme en de bocht naar rechts van de leiders van de arbeidersbeweging in de meeste landen. Nu begint het bewustzijn opnieuw te ontwikkelen, onder meer door de gebeurtenissen in Griekenland en elders. Onze slogans over de niet-betaling van de schulden of de nationalisatie van de banken werden aanvankelijk niet breed gedragen, maar zijn nu gevestigd als de centrale eisen van de meest bewuste lagen van de beweging. Dit betekent dat Xekinima, de Griekse afdeling van het CWI, voor belangrijke uitdagingen staat. Maar als de kameraden de juiste eisen formuleren en correcte tactieken naar voren schuiven, kan de invloed van het marxisme in Griekenland de komende periode fors toenemen.
In de inleiding werden de Ierse kameraden gefeliciteerd met hun overwinning bij de verkiezingen waarbij Joe Higgins en Clare Daly in het parlement warden verkozen als onderdeel van de United Left Alliance. Na deze verkiezingen volgde Paul Muprhy Joe op in het Europees Parlement. Paul heeft zich intussen doorheen verschillende internationale campagnes op het politieke toneel gevestigd, zo was hij recent in Kazachstan en nam hij deel aan de Flotilla. In Groot-Brittannië begint de arbeidersbeweging zich ook te roeren. Er was de grote betoging van 26 maart en misschien nog opvallender, de staking rond de pensioenen in de openbare sector waarbij 750.000 personeelsleden in staking gingen na een oproep van de ambtenarenbond PCS waarbinnen leden van onze organisatie een centrale rol spelen.
Peter ging kort in op de wereldeconomische situatie. De stimulusmaatregelen van bij het begin van de recessie werden vooral aangewend om de financiële sector bij te staan. Dat staat in tegenstelling tot de New Deal in de VS in de jaren 1930 waarbij de meeste middelen naar investeringen in publieke infrastructuur ging. De kapitalisten zijn snel van de stimulusmaatregelen overgegaan naar een besparingsbeleid. Op het ogenblik van de zomerschool zat het Amerikaanse politieke systeem nog muurvast in de discussie over het schuldenpamflet. Peter vermeldde de mogelijkheid van een nieuwe ronde van quantitative easing, QE3, als onderdeel van een wanhopige poging van de Federal Bank in de VS om de economie alsnog op gang te trekken. Maar stimulusmaatregelen volstaan niet om het kapitalisme uit het moeras te halen en het leidt tot nieuwe dilemma’s voor de kapitalisten. Zelfs Duitsland, dat de afgelopen periode een groei kende op basis van de export van geproduceerde goederen, zal niet in staat zijn om de problemen voor zich te blijven uitschuiven. China kon een recessie vermijden met een enorm investeringsprogramma in de economie, maar dat leidde meteen tot de creatie van een aantal speculatieve zeepbellen die in de komende periode tot uitbarsten kunnen komen.
Zoals Trotski het ooit stelde,haasten de kapitalisten zich “met gesloten ogen in de richting van de ramp”. Hun ramp is een economische, sociale en politieke crisis waarbij al deze elementen op hetzelfde ogenblik rijp zijn geworden. Dit schept de voorwaarden voor revolutionaire oprispingen. Opdat de arbeidersklasse succesvol zou zijn, hebben we nood aan massale socialistische organisaties met duidelijke ideeën. De voormalige sociaal-democratische en communistische partijen het politieke toneel grotendeels verlaten. Een aantal nieuwe linkse formaties zoals Syriza in Griekenland of het Linkse Blok in Portugal zijn schandalig genoeg naar rechts opgeschoven naarmate de crisis dieper wordt. De ervaring van de Socialist Party in Ierland, doorheen haar deelname aan de United Left Alliance, kan van groot belang zijn om een voorbeeld te stellen voor toekomstige nieuwe formaties.
De zomerschool vond plaats na het ‘akkoord’ waarmee een catastrofe in Griekenland leek vermeden te zijn. Griekenland werd bedreigd door een gedeeltelijk faillissement. Het akkoord betekent een ramp voor de arbeidersklasse. Na de eerste enthousiaste commentaren bleek overigens dat de markten weinig geloof hechten aan de slaagkansen van het akkoord. Ze vrezen dat er alsnog een gedeeltelijk faillissement komt of een verdere ‘besmetting’ in Portugal, Ierland of zelfs Spanje en Italië. Ook die laatste economieën staan onder toenemende druk van de markten. Een vorm van ineenstorting van de Eurozone hangt in de lucht. Wij hadden een dergelijk scenario bij de creatie van de Euro voorop gesteld, maar dit werd uitgesteld door de groei van de wereldeconomie tot 2007/8. Met een recessie en crisis begint de Eurozone evenwel uit elkaar te vallen. Het kapitalisme zit in een systeemcrisis en de euro zal daar wellicht niet uit geraken. Mogelijk zal de euro uit de crisis komen als een munt die enkel bestaat in een beperktere regio rond Duitsland. De dromen van een grotere fiscale of zelfs politieke eenheid in Europa, blijken dagdromen te zijn nu nationale parlementen en de kiezers hun twijfels en verzet tegen nieuwe reddingsoperaties in de Eurozone uiten.
In de discussie stelden leden van Rättvisepartiet Socialisterna, de Zweedse afdeling van het CWI, de vraag of de Euro onmiddellijk zal verdwijnen en of het akkoord het Griekse kapitalisme niet eerder wat tijdelijke ademruimte kan geven. De Zweedse kameraden wezen ook op een artikel van de Financial Times waarin werd gesuggereerd dat de crisis van de Eurozone kan leiden tot een sterkere integratie. Als reactie hierop stelde Robert Bechert van het Internationaal Secretariaat dat het IS fout was inzake de timing van de ineenstorting van de euro. Maar Robert herinnerde de aanwezigen eraan dat sommige kameraden destijds dachten dat de Euro enkel zou kunnen verdwijnen als gevolg van een Europese revolutionaire beweging, wat vandaag nog niet het geval is. De euro heeft schade opgelopen, vooral door het doorprikken van de financiële zeepbel en de gevolgen daarvan op de banken en de regeringen. Het akkoord met Griekenland kan een onmiddellijke ineenstorting van de euro van de agenda halen, maar er zullen nieuwe moeilijkheden opduiken en dat op een ogenblik van groeiende nationale spanningen binnen de eurozone. Tony Saunois van het Internationaal Secretariaat verwees in de afronding van de discussie naar Wolfgang Münchau van de Financial Times die suggereerde dat dit akkoord enkel efficiënt kan zijn als de overheidsschuld van Griekenland wordt gehalveerd in de plaats van beperkt met amper 12 procentpunten. Dit ‘akkoord’ zal bovendien harde gevolgen hebben voor Griekenland en de arbeidersklasse.
Er werd aan herinnerd dat de algemene stroom van de gebeurtenissen dan wel in onze richting gaat, maar dat dit niet betekent dat er geen gevaren zijn. Er is het gevaar van de reactie in de vorm van extreem-rechts. Marine Le Pen deed enkele radicaal klinkende uitspraken sinds ze het roer van het Franse Front National overnam. Mogelijk kan Le Pen bij de presidentsverkiezingen zelfs beter scoren dan Sarkozy. Ook elders hebben extreem-rechtse en populistische partijen een grote steun verworven. Het gevaar van extreem-rechts bleek nog bij de verschrikkelijke gebeurtenissen in Noorwegen. Er is echter weinig kans dat extreem-rechts de macht zal grijpen in een Europees land. De herinnering aan de geschiedenis blijft sterk aanwezig, maar de extreem-rechtse krachten kunnen worden aangewend als onderdeel van de contra-revolutionaire beweging in de huidige crisis.
Maar het getij van de geschiedenis is in het voordeel van de arbeidersklasse en het CWI. Dit betekent niet dat er geen nederlagen en stappen achteruit zullen zijn voor de arbeidersklasse. Maar het opdrijven van de activiteiten en een begin van ontwikkeling van het bewustzijn onder de arbeiders en jongeren zullen samen met het verdiepen van de crisis een belangrijke rol spelen in de komende periode. Het kapitalisme heeft geen antwoorden, het systeem komt niet verder dan het aanvallen van de levensstandaard van de arbeiders en hun gezinnen. Als we de nodige lessen trekken uit bewegingen van de arbeidersklasse en tussenkomen met een correct programma, perspectieven en tactieken, dan kan het CWI sterk groeien in aantal en invloed. We kunnen de socialistische omvorming van de samenleving als populaire doelstelling voor de arbeiders en jongeren naar voor schuiven in de komende periode.