Vluchtelingen. Het ‘warme welkom’ van het beleid beperkt zich tot woorden

Oekraïense vluchtelingen geconfronteerd met tekorten en gebrek aan perspectieven

De imperialistische invasie van Rusland in Oekraïne heeft miljoenen mensen op de vlucht gejaagd. Hele gezinnen worden gedwongen hun stad, hun huis, soms hun familie, hun hele leven te verlaten om dood en ellende te vermijden. Ondertussen is het aantal vluchtelingen de grens van 5 miljoen gepasseerd. Naar schatting zullen bijna 200.000 vluchtelingen naar België komen.

door Constantin (Luik) uit maandblad De Linkse Socialist

De reactie van de Europese regeringen was ongewoon warm. Emmanuel Macron verklaarde aan de pers: “Deze vrouwen en mannen zijn in heel Europa op de vlucht. Het is onze plicht hen onder de best mogelijke omstandigheden op te vangen en te beschermen.”

Dit plotselinge humanisme kan ons alleen maar verbazen als we bedenken wat hij zei over de Afghaanse vluchtelingen die tijdens de machtsovername door de Taliban vorig jaar op de luchthaven van Kaboel probeerden op vliegtuigen uit het land te geraken. “We moeten anticiperen op en ons beschermen tegen onregelmatige en grote migratiestromen die een gevaar vormen voor degenen die er gebruik van maken, en die allerlei vormen van mensenhandel voeden.”

Dezelfde retoriek hoorden we ook in ons land. Toch was er al van bij het begin heel wat chaos. Na jaren van besparingen op opvang en begeleiding van asielzoekers konden de diensten de toevloed niet aan. Die besparingen werden onder staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) voortgezet. Ook lokaal blijven er zich problemen stellen. Zo duurt het in Antwerpen weken vooraleer Oekraïense vluchtelingen een intakegesprek bij inburgeringsdienst Atlas kunnen krijgen. De afgelopen jaren is er meermaals bespaard op de middelen van die dienst. Het maakt het voor vluchtelingen moeilijker om toegang te krijgen tot onderwijs en andere openbare diensten.

Bovendien wordt het beleid in ons land gekenmerkt door een gebrek aan samenhang en menselijke waardigheid. In tegenstelling tot veel Europese landen die tijdelijke bescherming boden aan al wie de oorlog in Oekraïne ontvluchtte, koos België ervoor om de bescherming te beperken tot mensen met de Oekraïense nationaliteit. Congolese studenten die dezelfde oorlog als Oekraïense burgers ontvluchten, kunnen niet op bescherming rekenen. Zij moeten volgens Mahdi maar “naar huis terugkeren.”

De vraag is niet of Oekraïense burgers die de oorlog ontvluchten “bevoorrecht” zijn in vergelijking met vluchtelingen uit Syrië, Afghanistan of Somalië, maar wel waarom niet iedereen die oorlog en ellende ontvlucht beter wordt beschermd. De oorlog in Oekraïne maakt duidelijk dat niemand zomaar vlucht. De verschillende aanpak is het resultaat van geopolitieke belangen en inter-imperialistische spanningen tussen Rusland en het Westen. Deze zetten regeringen ertoe aan vluchtelingen te gebruiken als wapens in een ideologische oorlog. Vluchtelingen uit Syrië of Afghanistan waren daar niet nuttig voor.

Tegelijk moeten we opmerken dat het ‘warme welkom’ voor Oekraïense vluchtelingen vaak tot woorden beperkt blijft. De realiteit bestaat doorgaans uit een moeilijke toegang tot betaalbare huisvesting, onderwijs of werk. De eerste gevallen van extreme uitbuiting, inclusief seksuele uitbuiting, zijn al bekend. Bedrijven uit lageloonsectoren, zoals poetshulpen, kijken uit naar Oekraïense arbeidskrachten om te vermijden dat de krapte op de arbeidsmarkt leidt tot eisen rond hogere lonen en betere arbeidsvoorwaarden die hun winsten bedreigen.

Als de oorlog in Oekraïne en de bijhorende vluchtelingenstroom iets duidelijk maakt, is het dat er dringend extra middelen nodig zijn om slachtoffers van oorlog en ellende een waardig leven aan te bieden. Er zijn massale investeringen in alle openbare diensten nodig, zodat deze de komst van vluchtelingen aankunnen. Tegenover het cynisme van de burgerlijke politici is er nood aan consequente solidariteit en antiracisme dat opkomt voor toegang tot werk, onderwijs en betaalbaar wonen voor iedereen.

Dat kunnen we het beste door samen te strijden voor een algemene regularisatie van mensen-zonder-papieren en waardige werk- en leefomstandigheden voor iedereen. We eisen dat asielzoekers niet in gesloten centra, in de praktijk gevangenissen, worden opgesloten. Op 7 mei namen we in Luik deel aan de actie tegen het gesloten asielcentrum van Vottem en tegen de criminalisering van asielzoekers.