90 jaar geleden: mijnwerkersstaking. 80 jaar geleden: dood van Léon Lesoil

Léon Lesoil, medeoprichter van de Communistische Partij van België (1921) en van de Vierde Internationale (1938) stierf op 3 mei 1942 in het concentratiekamp van Neuengamme, waar hij door de nazi’s naartoe was gedeporteerd. Deze maand mei 2012 is een gelegenheid om zowel de verjaardag van zijn tragische dood te herdenken als de staking van de mijnwerkers van Charleroi (1932) waarin hij een beslissende rol speelde.

door Guy Van Sinoy

De crisis van 1929 en de gevolgen ervan

In de jaren 1920 waren in België 150.000 mijnwerkers werkzaam in de mijnbouw. De kapitalistische crisis van 1929 richtte grote verwoestingen aan, vooral in de mijnen, de metaalsector en de glasindustrie. Bovendien werden de lonen van de mijnwerkers gelinkt aan de prijs van industriële steenkool. Dit betekende dat de mijnwerkers zowel met werkloosheid als met een daling van hun lonen werden geconfronteerd. Bovendien kondigden de kolenbazen een verlaging van de lonen van de mijnwerkers met 5% aan. Dit was alles wat nodig was om een storm te ontketenen.

Politieke strijd om de staking te controleren

Begin juni 1932 gingen de mijnwerkers van de Borinage spontaan in staking. Deze verspreidde zich naar de mijnbekkens van de regio’s Centre en Charleroi. In juli 1932 breidde de staking zich uit tot alle kolenmijnen in het land. De Mijnwerkerscentrale van de Syndicale Commissie (verbonden met de Belgische Werkliedenpartij) probeerde de staking die aan haar controle ontsnapte in te dammen.

De Communistische Partij van België (KPB) bevond zich, zoals alle communistische partijen van die tijd, midden in de zogenaamde ‘derde periode’. De KPB interpreteerde de crisis van 1929 als de finale crisis van het kapitalisme en lanceerde ultralinkse slogans (zoals ‘Fascisme en sociaal-fascisme zijn tweelingbroers’, waarmee de sociaaldemocraten van top tot basis met fascisten werden gelijkgesteld). Het resultaat was verdeeldheid onder de arbeiders.  Op syndicaal vlak lanceerde de KPB de Opposition Syndicale Révolutionnaire (OSR, Revolutionaire Syndicale Oppositie) en in de mijnen de Centrale Révolutionnaire des Mineurs (CRM, Revolutionaire Mijnwerkerscentrale), met de sterkste kern in Seraing.

Algemene staking en stakerscomité

In het mijnbekken van Charleroi waren van de 40.000 mijnwerkers er 8.000 aangesloten bij de Mijnwerkerscentrale, 550 bij de Chevaliers du Travail (1). De CRM eiste van de Chevaliers du Travail dat deze een staking zou uitroepen. De Chevaliers du Travail beslisten echter om alle mijnwerkers uit de regio uit te nodigen op een bijeenkomst op 11 juli in het Volkshuis van Gilly, waar enkele duizenden mijnwerkers voor de staking stemden. In de steenkoolmijn van Gouffre in Châtelineau werd Léon Lesoil gekozen tot secretaris van het stakerscomité dat de strijd leidde. (2)

De stakerscomités maakten het mogelijk om alle stakers, los van hun vakbonds- of politieke overtuiging, te verenigen in één beweging. Het doet denken aan arbeidersraden (sovjets) die arbeiders van verschillende partijen en vakbonden samenbrengen tijdens een revolutionaire crisis.

Een voorbeeldige vorm van strijd die zijn sporen naliet

Deze ervaring met de arbeidersstrijd op basis van stakingscomités heeft een stempel gedrukt op het collectieve bewustzijn van de arbeidersmilitanten in de streek van Charleroi. Zo hebben de glasarbeiders in 1973 en in de daaropvolgende jaren verscheidene malen, en met succes, stakerscomités opgericht (waaronder een regionaal comité tussen de hoofdkwartieren) om de strijd tegen sluitingen en jobverlies te leiden.

Dood in nazikamp

Léon Lesoil werd op 22 juni 1941 opgepakt. Dat was aan de vooravond van de invasie van nazi-Duitsland in de Sovjet-Unie. Na drie maanden hechtenis in het fort van Hoei werd hij gedeporteerd naar het concentratiekamp Neuengamme nabij Hamburg. Zware arbeid en ziekte (tyfus) maakten dat Léon Lesoil op 3 mei 1942 stierf. Op de begraafplaats van Châtelineau is er een grafsteen als nagedachtenis aan Lesoil.

Lees ook dit artikel over Léon Lesoil

Voetnoten

1.  Chevaliers du Travail: een kleine, vaak lokale vakbondsorganisatie die weigerde lid te worden van de Syndicale Commissie van de BWP. Na de stemming over de motie-Mertens (1924), die communisten verbood vakbondsfuncties te bekleden, sloten communistische vakbondsactivisten in de mijnbouw en de glassector zich aan bij die Chevaliers du Travail. In 1936 sloten de door trotskisten geleide afdelingen zich terug aan bij de Syndicale Commissie.
2. Lees meer over deze stakingsbeweging in “1932: mijnwerkers in opstand” door Frans Driesen (verkrijgbaar via onze redactie en webshop)