Update perspectieven. LSP-document voor regionale congressen (1)

Eind november, begin december hield LSP regionale congressen in de zes districten waarin onze werking is opgedeeld. Het doel van een regionaal congres is een evaluatie van de politieke situatie en onze werking op lokaal vlak. De politieke discussie werd onder meer gevoerd op basis van een actualiteitsresolutie die door het Nationaal Comité werd goedgekeurd. Die resolutie is dit jaar door de omstandigheden wat langer uitgevallen dan gebruikelijk. We publiceren deze resolutie in twee delen: vandaag het internationale deel, morgen het deel over België. De redactie aan de tekst is afgerond eind oktober, waardoor sommige elementen uiteraard gedateerd zijn.

Lenin: “Er zijn decennia waarin niets gebeurt en er zijn weken waarin decennia gebeuren.”

Het was op 11 maart dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de Covid 19 epidemie bestempelde als een pandemie. Sindsdien zijn meer dan 39 miljoen mensen besmet geraakt en meer dan 1 miljoen zijn eraan gestorven. Het wordt beschreven als de gebeurtenis met de grootste impact op het leven sinds WO2 en het zal de komende twee jaar, op zijn minst tot een goed werkend vaccin op voldoende grote schaal aanwezig en toegankelijk is, een bepalende invloed hebben op de perspectieven, zowel de economische perspectieven als op die van de klassenstrijd en het bewustzijn.

Nog geen jaar geleden, op ons laatste nationaal congres, schreven we dat een nieuwe recessie een grote impact zou hebben op het wereldbeeld van de nieuwe generatie. 2019 reeds werd gekenmerkt door massale bewegingen en opstanden in een context van een vertragende wereldeconomie. Het was slechts een kwestie van tijd vooraleer die zou omslaan in recessie. ISA bestempelde 2019 (in haar perspectieven op het wereldcongres begin dit jaar) als een keerpunt, met het neoliberale model dat gediscrediteerd is. Een strijd voor een ander model, weliswaar zonder duidelijk alternatief, was toen al deel van het debat.

Maar niets kon ons voorbereiden op de impact die de razendsnelle verspreiding van de Covid 19 pandemie begin dit jaar en sindsdien heeft gehad. Het leidde tot een kwalitatieve verdieping van alle processen die we op deze congressen besproken. De pandemie heeft alle bestaande tegenstellingen vergroot en het kapitalisme in één van de diepste crisissen uit haar geschiedenis gestort. We zijn een volledig nieuw tijdperk binnengetreden, met een combinatie van verschillende crisissen die elkaar versterken. Elk van deze crisissen op zichzelf – de gezondheidscrisis, die van de economie, de sociale of de klimaatcrisis – is voldoende om die meer fundamentele invraagstelling van het kapitalistische maatschappijmodel te voeden. De combinatie van het samenvallen van deze crisissen, en de impact ervan op het dagelijks leven en de toekomstperspectieven van miljoenen en miljoenen mensen, is wereldschokkend voor het bewustzijn, niet alleen van de nieuw opkomende voorhoede, maar voor een brede laag van jongeren en jonge werkenden.

Het is naar deze jongeren, jonge werkenden en jonge vrouwen, zij die vooraan stonden in de verschillende bewegingen van de laatste jaren en sinds de Covid 19 crisis, en ongetwijfeld vooraan zullen staan in de volgende periode, dat de revolutionaire partij zich in eerste instantie naar moet richten.

De pandemie en het versterken van de klassentegenstelling

Terwijl de ernst van Covid 19 eerst ontkend en verborgen werd door het regime in China, werd ook elders de grootteorde van het gevaar dat dit virus inhield niet opgepikt. Ook niet toen het Chinese regime Wuhan uiteindelijk in een brutale lockdown plaatste. Het is pas toen de dramatische beelden uit Italië binnenkwamen, met haar instortende gezondheidszorg en legervoertuigen die o.a. in Bergamo de Covid doden afvoerden (19 maart), dat er wereldwijd en in allerijl gereageerd werd. Kostbare tijd werd verloren en heeft de kans gegeven aan het virus om zich razendsnel en wereldwijd te verspreiden.

Hoewel de eerste aarzeling aanvankelijk nog het meest was ingegeven door gebrek aan kennis, werd die later vooral gevoed door de schrik voor de economische impact van de lockdown. De lockdown was het enige dat deze regeringen nog restte als onmiddellijk antwoord na meer dan drie decennia van neoliberalisme. Er was een gebrek aan alles. Het neoliberale model had geleid tot het reduceren van de publieke gezondheidszorg en de publieke diensten tot het absolute minimum, maar ook tot een ongelooflijke groei van de ongelijkheid, met haar impact op de algemene gezondheidstoestand van degenen onderaan de ladder, de explosie van flexibiliteit en precarisering van de arbeidsmarkt, de lage lonen en gebrekkige en overbevolkte huisvesting voor zij met de laagste inkomens in de grote steden. Dat allemaal heeft bijgedragen aan de grootteorde van de impact die dit virus heeft gehad. Het zal leiden tot het besef onder de gezondheidszorgverleners dat niet het virus op zich, maar vooral de onderinvesteringen als voornaamste onderliggende “maatschappelijke” conditie de grootste killer was.

De gevolgen voor miljoenen mensen zijn dramatisch. En het virus is nog lang niet onder controle. Zo is de tweede golf reeds goed onderweg, waarvan sommige experts zeggen dat die erger wordt dan de eerste. Opnieuw valt het gebrek aan voorbereiding op. Dit heeft niets meer te maken met een gebrek aan kennis. Het ligt aan het systeem zelf, dat niet bereid en in staat is de noodzakelijke drastische mobilisatie van middelen en hervormingen door te voeren die nodig zijn om deze pandemie te lijf te gaan.

De onthullingen in het boek van Bob Woodwards “Rage” (uitgebracht in sept 2020) toonden de minachting van leiders als Trump. Het boek onthult dat hij op 7 februari reeds wist hoe gevaarlijk het virus was. Desondanks zou hij de impact van het virus zeer lang ontkennen en weigeren de noodzakelijke maatregelen te nemen die potentieel duizenden levens had kunnen redden. Ook toen hij zelf ziek werd van Covid 19, lag zijn bekommernis niet zozeer bij de miljoenen die nog ziek kunnen worden en sterven, maar bij de impact dat het kan hebben op zijn herverkiezing. Opnieuw zal hij in zijn boodschap het gevaar van het virus bewust onderschatten. De overweging die gemaakt wordt tussen het redden van levens of het redden van de economische belangen van de bazen, zal overal een grote rol spelen, tot op vandaag. De nieuwe premier van België, A. De Croo, maakte in zijn openingsspeech duidelijk dat de Belgische economie een nieuwe algemene lockdown niet meer aankan. “We moeten allemaal leren leven met het virus,” is sinds september het nieuwe motto. Op DeWereldMorgen.be werd het veel beter en eerlijker geformuleerd: daar spreken ze van leren “sterven” met het virus. Want de noodzakelijke investeringen en radicale maatschappelijke hervormingen die nodig waren opdat de meerderheid van de bevolking, tot aan de komst van een vaccin, op de meest veilige manier zou kunnen leven met het virus, werden niet gedaan. De strijd voor deze investeringen en hervormingen, op de werkplaats, de school of universiteit, voor publieke voorzieningen en investeringen in publieke ruimte, voor een ernstige herfinanciering van de zorg, onderwijs, ouderenopvang … zal deel blijven van de klassenstrijd op korte en middellange termijn. Na de eerste acties van onderuit op vele werkplaatsen en door gezondheidswerkers in vele landen tijdens en onmiddellijk na de eerste golf, zien we nieuwe acties ontstaan. Bij de meest interessante zijn die van de scholieren en leerkrachten in Griekenland, die bij de heropflakkering van het virus overgingen tot het bezetten van 700 scholen, om maximum 15 scholieren te eisen per klas. Ook in Ierland gingen scholieren over tot walkouts nadat bleek dat er sinds de heropening covid 19 haarden waren in 48 scholen. Dit is het type actie dat deel zal zijn van de klassenstrijd. De nood aan strijd en organisatie van onderuit zal op die manier verder gepopulariseerd worden en de limieten van het systeem in het bestrijden van dit virus dieper doen inzinken.

Het is duidelijk dat het virus de arme massa’s en de werkende klasse meer en harder raakt dan de bezittende klasse. Sommige van de uitbraken waren gekoppeld aan omstandigheden van de meest extreme uitbuiting en slavernij van migranten in Europese steden en elders. Het is onder het meest uitgebuite en onderdrukte deel van de bevolking, en in de meest dichtstbevolkte wijken, dat het virus zich het snelst verspreidt en het grootste aantal slachtoffers maakt.

Door haar impact, kan de discussie over perspectieven dus niet los worden gezien van de ontwikkeling van het virus. Het is weliswaar in het belang van het kapitalisme om te proberen het virus zo goed als mogelijk onder controle te krijgen. Zo maken regeringen miljoenen vrij om de farmasector te ondersteunen om zo snel mogelijk met een vaccin op de proppen te komen, om deze zo massaal mogelijk te produceren en daarna zo toegankelijk mogelijk te maken. Maar de aard van het kapitalisme, de diepte van de economische crisis en de drive naar winst van deze multinationals, zijn een grote belemmering. Het betekent dat in de meeste landen de invoering van lokale en algemene lockdowns en het toepassen van de meest brutale onderdrukking en inperking van de bewegingsvrijheid van grote delen van de bevolking, in de nabije toekomst noodzakelijk blijft. Maar het zal anderzijds ook de noodzakelijkheid aantonen om dit soort van sleutelsectoren te nationaliseren en onder democratische controle te brengen om het vaccin voor iedereen toegankelijk te maken. Om de gezondheid van iedereen maximaal te beschermen en dergelijke middeleeuwse ingrepen als lockdowns zo goed als mogelijk te kunnen vermijden of beperken. Alle regeringen proberen de verantwoordelijkheid in de schoenen van de massa’s zelf te schuiven. Maar weinig anders in de recente geschiedenis legde de brutaliteit en het onmenselijke gezicht van het kapitalisme zo bloot als de manier waarop deze regeringen de pandemie hebben aangepakt. Het verdiepte de politieke crisis van het kapitalistische establishment in vele landen. De afwezigheid van een linkse socialistische kracht versterkte het politieke vacuüm, met een verdere verdieping van de al aanwezige politieke instabiliteit als voornaamste kenmerk in deze nieuwe periode. Niet het minst in de VS, waar met veel bezordgheid gekeken wordt naar het verdere verloop van de presidentiële campagne.

Het is daarom belangrijk om systematisch te herhalen:

• Dat wetenschappers reeds jaren geleden de ontwikkeling van pandemieën voorspelden en substantiële investeringen eisten om ons erop voor te bereiden, maar dat de kortetermijnwinst en starre budgettaire logica van het neoliberalisme, regeringen ervan weerhielden deze voorzorgsmaatregelen te nemen. In 2016 legde het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) uit dat de groei van ziekten die van dieren op mensen worden overgedragen, te wijten is aan de vernietiging van de biodiversiteit en de ecosystemen: “Het risico op een wereldwijde pandemie neemt toe en de wereld is er niet klaar voor”, waarschuwde de Wereldgezondheidsorganisatie in september 2019. Maar net als de rapporten van klimaatwetenschappers zijn deze studie en de praktische conclusies ervan (inclusief de enorme investeringen in de gezondheidszorg) genegeerd.
• Dat het neoliberalisme miljoenen mensen extreem kwetsbaar heeft gemaakt door o.a. de gezondheidszorg tot op het bot terug te brengen tot het absolute minimum. Dit bewustzijn werd het best uitgedrukt in de slogans van de zorgverleners/activisten van “La Santé en Lutte” (Zorg in Actie) in de Brusselse ziekenhuizen, die luidop de aandacht vestigden op: “Jullie tellen jullie centen, wij onze doden”. Het toont het besef dat niet het virus als zodanig, maar het winstsysteem de grote moordenaar is.
• Dat de systematische aarzeling laat zien wat er op de eerste plaats komt in het kapitalisme. Trump’s: “De oplossing mag niet erger zijn dan het probleem” werd hier geëchood door Bart De Wever: “Wij hebben veel meer stilgelegd dan onze buurlanden en er zijn veel meer technisch werklozen”, bekritiseerde hij het beleid in de studio van VTM NIEUWS (20 april). “Dat is niet vol te houden, er zitten teveel mensen thuis”. De bescherming van de economische belangen van de bezittende klasse, is het motief achter deze aarzeling en achter de haast om de economie te heropenen in mei, nog voor de cijfers voldoende teruggedrongen waren. Ook hier werd uiteindelijk pas toen de druk van onderuit te groot werd, de lockdown afgekondigd. België is niet voor niets één van de meest getroffen geavanceerde kapitalistische landen, met (begin oktober) meer dan 10.000 doden. De “gezondheidseconoom” Annemans, die nu in het vernieuwde expertenteam Celeval zetelt, berekende reeds in maart koelbloedig de kostprijs van een leven lang werken per arbeider en de maatschappelijke investering in het redden van levens (De Tijd 31/3).
• Maar ook, en dat is misschien wel de belangrijkste nieuwe factor voor onze perspectieven voor klassenstrijd, dat deze crisis, in vergelijking met de crisis van 2008-9, met haar lockdowns, de absoluut cruciale of essentiële rol van de werkende klasse in de samenleving duidelijker heeft aangetoond.

Dit is wat we met ons politiek werk en onze eisen moeten versterken. Het corona-programma dat we met de partij hebben uitgewerkt, blijft een belangrijke leidraad voor onze interventies in de komende maanden en jaren. De werknemers in de essentiële sectoren, met hun nieuwe gewonnen trots, meer geavanceerd bewustzijn en publieke steun in de samenleving, worden naar de voorhoede van de strijd geduwd. Wereldwijd zien we een opgang van strijd van de zorgverleners, leerkrachten, distributie, ….

Voor marxisten is een discussie over perspectieven nooit een academische oefening. Het is onze gids voor actie! Dit betekent dat we niet alleen trachten de meest waarschijnlijke ontwikkelingen zo dicht mogelijk te benaderen, om zo goed mogelijk voorbereid te zijn, maar dat we ook aandacht hebben voor die elementen en ontwikkelingen in de objectieve situatie die de klassenstrijd en het bewustzijn een stap vooruit kunnen doen zetten en de revolutionaire partij versterken.

“Een economische crisis als geen ander”

De wereld gaat in een veel diepere economische crisis dan we 12 jaar geleden hadden. In haar verslag van juni heeft het IMF het over “een crisis als geen ander” en waarschuwt het dat “het herstel zeer onzeker is”.

De daling van het mondiale BBP zal dit jaar naar verwachting 4,4% bedragen. Meer dan 170 landen zullen dit jaar een negatieve inkomensgroei per hoofd van de bevolking ondervinden. Als we de Grote Depressie en specifieke momenten die verband houden met de wereldoorlogen buiten beschouwing laten, zullen we de ergste recessie in 150 jaar hebben.

Deze crisis ontwikkelde zich door de pandemie en haar lockdowns ook veel sneller en dieper dan gelijk welke crisis daarvoor. Wat in de vorige crisis tot drie jaar duurde, gebeurde dit keer in slechts drie weken. We hadden een aanzienlijke en abrupte daling van het bbp in bijna alle landen, massale faillissementen, stijgende werkloosheid, de ineenstorting van de aandelenmarkten, bevroren kredietmarkten, etc. Er was een grote aanbodschok met de sluiting van de productie in de verwerkende industrie en de dienstensector, en een ongekende daling van alle componenten van de vraag – consumptie, kapitaaluitgaven en export.

Deze crisis was ook veel globaler en meer gesynchroniseerd dan die van 2008. In Latijns-Amerika bijvoorbeeld waren de gevolgen ervan onmiddellijk voelbaar, in tegenstelling tot de vorige crisis. Dit jaar zal de regio zijn slechtste economische resultaat in de geschiedenis hebben, wat rechtstreeks verband houdt met de pandemie, maar ook met de gevolgen van de daling van de grondstoffenprijzen, de daling van de invoer door China en de daling van het toerisme en de financiële steun die migranten overmaken aan hun families vanuit het buitenland. De crisis in Afrika ten zuiden van de Sahara wordt door het IMF als ongekend beschouwd en weerspiegelt dezelfde factoren en dezelfde omvang, met de nadruk op de daling van de olieprijzen. De aanzienlijk jonge bevolking, en het feit dat mensen vooral buitenshuis leven en werken, zal het virus er echter minder toegang bieden. De economieën van de VS en de eurozone zullen naar verwachting met respectievelijk 4,3 % en 8,3% dalen. De prognose van een groei van slechts 1,9% voor China is een ramp naar Chinese normen, met enorme sociale en politieke implicaties en een wereldwijde impact. De werkloosheid zal dit jaar een recordhoogte bereiken. In de geavanceerde economieën zal de werkloosheid naar verwachting het hoogste niveau bereiken sinds de Grote Depressie. In april en mei alleen gingen in de VS 22 miljoen jobs verloren, de werkloosheid piekte tot 14,7%. Daarvan is een deel nu gerecupereerd, door het ontsluiten van grote delen van de economie. Maar het niveau blijft zeer hoog op 8,4% (FT 2/10) met in totaal 26,5 miljoen werklozen die een werkloosheidsuitkering aanvragen. In de neokoloniale wereld zal de situatie nog slechter zijn. Zelfs de vreselijke prognoses van vandaag kunnen onderschattingen zijn, aangezien de pandemie nog lang niet onder controle is. De ECB waarschuwde voor een nieuwe inzinking (a double dip) voor Europa door de recente zeer snelle heropflakkering van het virus in oktober (FT 19/10/20).

Wat het IMF de “Grote Lockdown” noemde, was de onmiddellijke sleutelfactor die een abrupte neergang van de economie in de hele wereld veroorzaakte. Maar de pandemie is niet de enige factor voor de crisis en het herstel zal veel gecompliceerder zijn. De pandemie heeft de structurele tegenstrijdigheden in het kapitalistische systeem, die sinds de Grote Recessie van 2008 niet meer zijn opgelost, verdiept. De diepe daling van de vraag die we vandaag zien, komt niet uit de lucht vallen. Het is een trend die al lang voor de pandemie bestond en die de structurele tegenstrijdigheden van het kapitalisme en het neoliberale model weerspiegelt.

We hebben ook een enorme accumulatie gezien van publieke en private schulden (regeringen, bedrijven en gezinnen) die we reeds eerder beschreven, en die nu alleen maar verder geëxplodeerd zijn. In een artikel van Reuters (11/5/’20) doen ze de berekening, dat de som van alle toen (mei!) reeds uitgevoerde en aangekondigde maatregelen door regeringen en centrale banken opliep tot 17% van Bruto Mondiaal Product (dat ze op 87.000 miljard dollar schatten). Dit zijn astronomische sommen die in de economie geïnjecteerd werden om een verdere inzinking te voorkomen. Sommige prognoses wezen op het gevaar dat de immense hoeveelheid risicovolle bedrijfsschulden inhouden, 19.000 miljard dollar (CNN business maart 2020), als deze bedrijven onvoldoende winst zouden maken om deze schuld af te lossen. Dat alleen al zou een wereldwijde financiële ineenstorting kunnen veroorzaken en noodzaakte deze injecties door overheden en centrale banken.

De wereldhandel, die voor de pandemie in 2019 al 2% achterliep op de wereldeconomische groei, zal dit jaar naar verwachting met meer dan 10% krimpen, sneller dan tijdens de laatste grote recessie. We zijn getuige van een proces van de-globalisering dat zich nu drastisch verdiept. Dit alles maakt de voorwaarden voor een economisch herstel vandaag veel moeilijker dan in 2008/2009. Er is een zekere “rebound”, maar men gaat ervan uit dat een groot deel van de bedrijven en jobs die vandaag recht gehouden worden door o.a. uitstel van betalingen en de economische werkloosheidsschema’s, zombiebedrijven en -jobs zijn. In Europa worden 9 miljoen jobs, waarvan de lonen vandaag nog deels uitbetaald worden door overheden, afgeschreven als zombiejobs.

Het kapitalisme had veel minder speelruimte om de crisis in te dammen. Zo is de economische situatie in China nu veel onzekerder en zwakker. In 2008 was China van fundamenteel belang om te voorkomen dat de grote recessie zou uitgroeien tot een grote depressie. In 2008 kondigde Peking een economisch stimuleringspakket van bijna 600 miljard dollar aan, wat overeenkomt met 13 procent van het toenmalige BBP van China en een sterke kredietexpansie. De situatie is vandaag heel anders. De begrotingsmaatregelen in China voor dit jaar worden door het IMF geschat op 4,6 procent van het BBP.

De economische stimuleringsmaatregelen in veel landen zijn anderzijds aanzienlijk, du jamais vu, en dienen om een totale instorting op korte termijn te voorkomen. Het Amerikaanse begrotingstekort in juni alleen al is gelijk aan bijna het hele fiscale jaar 2019. Het totale tekort in de twaalf maanden tot juni bedroeg meer dan 3100 miljard dollar (NYT 16/10/’20). Dit is meer dan het dubbel van het vorige fiscaal jaar (BBC 11/9/2020) en zal het grootste jaarlijkse tekort zijn sinds de Tweede Wereldoorlog.

Zullen de stimuleringsmaatregelen een solide herstel bevorderen? Zo stimuleerde het beleid van de centrale banken vooral de speculatieve investeringen op de financiële markten, met recordcijfers deze zomer op de technologiebeurs in de VS, en niet zozeer de productieve investeringen vanwege de structurele zwakte van de vraag, het gebrek aan consumenten- en ondernemersvertrouwen en aan winstperspectief. Een consensus groeit voor meer publieke investeringen door overheden om het gebrek aan privé investeringen te compenseren.

Het neoliberalisme en zijn vrijemarktlogica, privatiseringen, deregulering, bezuinigingen en begrotingsoverschotten worden zwaar getroffen door de crisis. Het voedt de trend naar een nieuw alternatief kapitalistisch model en een manier voor de heersende klassen om te proberen een ineenstorting van het systeem te voorkomen, net als in de jaren ‘30.

Maar in deze context zien we ook de groei van het burgerlijk nationalisme, spanningen en handelsoorlogen, protectionisme en zelfs militaire conflicten. De meest recente spanningen zijn die in de Oostelijke Middellandse Zee, naar aanleiding van het vinden van nieuwe gasvoorraden en die over Nagorno-Karabakh, waar al minstens 169 mensen stierven (FT 3/10). Maar we kunnen een heleboel oplopende spanningen opnoemen die wijzen op de toenemende wedren en competitie voor natuurlijke grondstoffen, technologische vooruitgang, en marktaandeel onder druk van de crisis.

Met de pandemie, de maatregelen rond sociale afstand en de economische ineenstorting zijn miljoenen werknemers en armen geconfronteerd met het dilemma om te sterven van de honger of van het virus. Volgens het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties zouden er dit jaar 121 miljoen extra mensen op de rand van de hongersnood kunnen komen door de sociale en economische gevolgen van de pandemie. Uit een recent rapport van Oxfam bleek dat 12.000 mensen per dag aan het eind van het jaar kunnen sterven als gevolg van de honger. Dit aantal is potentieel hoger dan het aantal dat door de ziekte wordt veroorzaakt. In beide gevallen, honger of virus, zijn degenen die het meest lijden en sterven de armen, zwarte mensen, inheemse volkeren en vrouwen.

Daar staat tegenover de immense groei van de inkomensongelijkheid. Reeds voor Covid 19, bereikte deze kloof nieuwe records, met de VS als belangrijkste voorbeeld. Het wordt aangeduid als reden waarom het rijkste land ter wereld zo kwetsbaar was voor het virus. Een nieuwe studie (van Rand Corporation: “Trends in income from 1975 to 2018”) berekende dat er in de 4 decennia tussen 1975 en 2018 een omgekeerde herverdeling plaatsvond van meer dan 47.000 miljard dollar van de 90% naar de 1% top van Amerikanen. Anno 2020 zou de 50.000 miljard ruim overschreden zijn. Ook de recente Oxfam-cijfers, met name dat de 500 rijkste mensen op aarde hun fortuin in 2020 al zagen toenemen met 871 miljard dollar, tonen wie de echte winnaars zijn van de covid 19 crisis.

Een nieuwe koude oorlog

Een centraal kenmerk van de historische periode die we doormaken, is de inter-imperialistische koude oorlog tussen China en de VS. De crisis heeft de neiging van de heersende klasse in de VS en haar politieke vertegenwoordigers om nog meer nadruk te leggen op protectionisme en de confrontatie met de Chinese vijand verdiept. We zagen hoe Biden meer anti-China probeert te zijn dan Trump zelf. Het toont de ontwikkeling van het economische nationalisme. Ook Xi Jinping heeft een meer nationalistische houding aangenomen ten aanzien van de pandemie, de geschillen in de Zuid-Chinese Zee, de confrontatie met de VS, de kwestie Hongkong en Taiwan. De gevaren van deze situatie kunnen worden geïllustreerd door het grensconflict met India in de Himalaya, waar voor het eerst weer doden vielen. Maar er is verdeeldheid binnen het regime van Xi Jinping en de Chinese Communistische Partij. Er is een expliciet conflict tussen de twee meest prominente politieke figuren in het land: Xi Jinping en premier Li Keqiang.

Een van de meest dramatische gevolgen van deze wending van het Chinese regime en de interne geschillen is de nieuwe nationale veiligheidswet in Hongkong. Deze is veel ingrijpender gebleken dan oorspronkelijk verwacht en betekent een nederlaag voor de democratische beweging en een soort militaire staatsgreep in Hongkong – een Tiananmen zonder tanks, noemen onze kameraden het. Het hoofddoel van het regime is om zijn kracht te tonen en een schokeffect teweeg te brengen, niet alleen op de bevolking van Hongkong, maar ook op het Chinese vasteland en zelfs op de tegenstanders van Xi Jinping binnen de CCP.

Met de pandemie en de huidige crisis is het proces van ontkoppeling en verdeling tussen twee parallelle invloedssferen onder leiding van de VS enerzijds en China anderzijds geneigd te versnellen. Het gespannen partnerschap tussen China en de VS, dat de hele voorafgaande periode van het internationale kapitalisme heeft gekenmerkt, wordt ongedaan gemaakt en vervangen door een kwalitatief meer conflictueuze relatie. De rol van revolutionaire marxisten is niet om één kant te kiezen, maar om de strijd van de arbeiders voor een echt alternatief voor het kapitalisme aan beide kanten te stimuleren.

In deze veel meer conflictueuze periode van internationale betrekkingen en klassenstrijd zullen er tegelijkertijd elementen van revolutie en contrarevolutie optreden. De economische, sociale en gezondheidscrises zullen de politieke crises in veel landen verdiepen. We hebben de kracht van de massale strijd in 2019 al gezien en het revolutionaire potentieel ervan in Latijns-Amerika, Afrika, het Midden-Oosten en andere regio’s in de wereld. In de landen waar de arbeidersbeweging het voortouw niet neemt, maar meer algemeen ook door het gebrek aan een duidelijk alternatief voor de huidige orde, zien we de ruimte en een trend naar meer autoritaire escalatie en toenemende staatsrepressie. We moeten hierop voorbereid zijn zoals de kameraden in China/Hongkong. Eind dit jaar wordt een internationale solidariteitscampagne gelanceerd door ISA. Maar we moeten ook voorbereid zijn op een situatie waarin de zweep van de contrarevolutie de revolutie voortduwt. De strijd van 2019 werd tijdelijk onderbroken door de pandemie en de maatregelen van sociaal isolement, maar komt regelmatig weer opduiken met nog grotere tegenstrijdigheden en met een indrukwekkend explosief potentieel. De laatste voorbeelden daarvan waren de machtige beweging in Libanon na de explosie in Beiroet, de opstand in Bolivia naar aanleiding van het uitstel van de verkiezingen en de revolte tegen Loekasjenko in Wit-Rusland.

Deze constellatie brengt natuurlijk ernstige risico’s en bedreigingen met zich mee voor de mensheid, met het potentieel van militaire conflicten en oorlog. Maar het heeft ook enorme gevolgen voor het bewustzijn en de bereidheid van miljoenen mensen op de planeet om te vechten. In deze context zullen er zowel kansen zijn voor de arbeidersbeweging en de revolutionaire socialisten als vele complicaties. Een belangrijk voorbeeld hebben we gezien in de Verenigde Staten met BLM, waar het immense potentieel omsloeg in meer wanhopige actie door gebrek aan een strategie, programma en perspectief om dit potentieel om te zetten in een sterke beweging die verandering kan afdwingen. We hebben dit fenomeen in 2019 in verschillende landen gezien. Met overwinningen en nederlagen, ups en downs, zullen we in de komende periode in veel andere landen hetzelfde proces van strijd zien. Een socialistisch alternatief is de enige mogelijke uitweg uit de huidige crisis. We moeten dit alternatief opbouwen door actief tussen te komen in strijd, gewapend met een programma, een strategie en een organisatie die in staat is om ze naar de overwinning te leiden. Op de Virtual Marxist University deze zomer omschreef een Braziliaanse kameraad de volgende periode als “de meest beslissende in vele jaren voor de arbeidersbeweging en ongetwijfeld de belangrijkste van ons leven en van ISA”.

Effecten op het bewustzijn en de ommekeer in economische politiek

De andere belangrijke factor, naast de pandemie dus, is de vraag welke conclusies miljoenen werknemers en jongeren zullen trekken wanneer zij ten volle worden geconfronteerd met deze tweede grote economische crisis in hun leven. Tot nu toe werden in de geavanceerde kapitalistische wereld belangrijke maatregelen genomen als de stelsels van economische werkloosheid, die hebben gefungeerd als echte schokbrekers, niet alleen voor het bewustzijn, maar ook voor de ontwikkeling van armoede en werkloosheid op een meer massale schaal. Een belangrijk deel van de werkende klasse werd daardoor behoed voor het lot dat de armsten vandaag reeds ondergaan: diegenen die uit de boot vallen, met een explosie van mensen, ook in de westerse landen, die afhankelijk zijn van voedselbanken om hun families te voeden.

In Duitsland werd beslist om de “Kurzarbeit”, een uitkering voor wie tijdelijk en of deeltijds werkloos werd, te laten doorgaan tot eind 2021. Ook in Spanje, dat zeer hard getroffen werd door Covid 19 dat na een korte pauze opnieuw zeer hard toeslaat, zou het programma doorgaan “zo lang als nodig”, volgens de minister voor werk (Podemos). In België tot eind dit jaar, etc. Maar in de VS werd de uitkering van 600 dollar bovenop de werkloosheidsuitkering stopgezet in augustus. De verderzetting ervan is de inzet van veel debat in het Congres tussen de Democraten en de Republikeinen.

Het motief achter deze stelsels is de bescherming van het economische weefsel (kwestie van niet teveel potentieel rendabel economisch potentieel weg te snijden en zich uit de markt te snoeien – bescherming van marktaandeel – tot wanneer het duidelijker wordt of er een vaccin in voldoende voorraad voorhanden is en het virus onder controle kan worden gebracht), en het ontbreken van een motor om de economie weer op gang te brengen, tenzij door het stimuleren van de vraag door de overheid. Maar ook de diepte van de politieke crisis voor alle burgerlijke partijen en de angst voor regelrechte sociale explosies.

Een dergelijke explosie hebben we gezien in de VS, te midden van de Covid 19 crisis, met Black Lives Matter. Deze explosie werd getriggerd door de moord van de politie op Georges Floyd, maar kon enkel een dergelijk explosief karakter krijgen en op zo’n massale steun van de publieke opinie rekenen, door de voorafgaande schokken, de boosheid en de ervaring met de pandemie. In tegenstelling tot 2014 kende deze beweging een enorme steun in de samenleving; was die meer multiraciaal van karakter en met een openheid voor sociale eisen die laat zien dat de opstand over veel meer ging dan politiegeweld en discriminatie tegenover de Afro-Amerikaanse bevolking. Het is geen toeval dat één van de centrale slogans luidde: “Het hele systeem is schuldig”.

De rol van onze partij was uitstekend. Het toonde wat een kleine kracht met een bepaald platform en autoriteit kan doen in het benadrukken en stimuleren van de zelfstandige rol van de werkende klasse en door het verbinden van de democratische eisen met betrekking tot repressie, discriminatie en onderdrukking door de politie aan de sociale eisen. De beweging gaf een nieuwe impuls en betekenis aan de strijd voor de Amazon-taks, een zoveelste overwinning door onze partij in Seattle. Het was deze capaciteit om wat er aan potentieel aanwezig is om te zetten in organisatie en actie, die het nodig maakte voor het kapitalistische establishment om alle middelen in te zetten om de positie van onze kameraden in Seattle ongedaan te maken. Na eerst Kshama Sawant’s herverkiezing te bestrijden met ongeziene middelen, wordt nu een poging ondernomen om Kshama af te zetten als gemeenteraadslid.

Het is geen toeval dat het de meest onderdrukte lagen van de samenleving zijn die het eerst in actie gaan. De Afro-Amerikaanse gemeenschap in de VS draagt de grootste last van de pandemie, met de meeste sterfgevallen en infecties. Het is ook degene die het hardst getroffen werd door jobverlies, en degene die daarbij nog eens oververtegenwoordigd is in de onderbetaalde en ondergewaardeerde essentiële sectoren zoals de zorg en distributie.

Deze moord en de daarop volgende opstand vond een weerklank over de hele wereld. Het werd herkend en gevolgd door miljoenen jongeren, vooral die met een migratieachtergrond. Het was tegelijk een belangrijke bron van inspiratie en radicalisatie voor deze nieuwe generatie jongeren. Net zoals de vrouwenbeweging en de klimaatbeweging, die aan deze anti-racisme beweging voorafgingen, werd ook deze nieuwe beweging onmiddellijk internationaal. Indrukwekkend was het soort stemming dat in deze strijd tot uiting kwam, met name dat deze generatie niet langer bereid is “de dingen te accepteren die ze niet kunnen veranderen, maar de dingen willen veranderen die ze niet kunnen accepteren” – naar het citaat van Angela Davis. Het is deze generatie, met haar eerste ervaringen met massa actie, militantisme en activisme, maar ook haar openheid voor en interesse in socialistische ideeën, die morgen de werkplekken betreedt.

De politieke gevolgen van de pandemie en de manier waarop die werd aangepakt door Trump, zijn reeds enorm. Voor de eerste keer kwam de herverkiezing van Trump in gevaar, en kon Biden op een aanzienlijke voorsprong rekenen. Maar de situatie is zeer onstabiel. De BLM beweging belandde in een impasse en geweld, gestimuleerd door de interventie van rechts radicale extremisten. Het heeft aan Trump de kans gegeven zich op te werpen als de “law and order” kandidaat. Hij geeft daarbij openlijk steun aan deze extreem rechtse witte radicale groepen. In het eerste debat met Biden weigerde hij zich uit te spreken tegen de acties van de “proud boys” en riep hen op klaar te staan voor als de verkiezingen hem ontstolen worden. Een zeer gepolariseerde verkiezingscampagne kan op verkiezingsdag de spanningen doen oplopen, waarbij Trump reeds waarschuwde een nederlaag niet te aanvaarden. Het toont de extreme volatiliteit die aanwezig in de situatie. Verschillende scenario’s zijn mogelijk op verkiezingsdag. Covid 19 werd opnieuw het centrale thema sinds Trump zelf besmet werd, wat in het voordeel speelt van Biden. Maar in ieder scenario is de zwakte van Biden, het diskrediet van de Democratische Partij en de afwezigheid van een linkse kracht belangrijke factoren in de situatie. Als hij wint zal het een zeer zwak presidentschap zijn geconfronteerd met de ergste economische en sociale crisis sinds ‘30. Er is het potentieel voor een verdere groei van de extreemrechtse pool, maar ook de kwestie van een derde partij zal zich opdringen als een belangrijk strijdpunt. Sanders’ capitulatie voor het Democratische establishment is een cruciale les.

De grote verschuiving die zich voordoet in het economisch beleid van de kapitalistische regeringen en partijen wordt dus niet alleen gedreven door de diepte van de economische crisis, maar ook door de angst voor een verdere uitholling van hun sociale basis. Het maakte dat enkele van de meest rechtse en populistische rechtse regeringen, zoals die van Boris Johnson in het Verenigd Koninkrijk, spraken over een “Roosevelt manier” om uit de crisis te komen.

Hieronder een indicatie van de uitzonderlijke inspanningen die reeds geleverd werden door overheden om de vrije val van de economie te stutten. Fiscale maatregelen voor 2020 in reactie op het coronavirus tegen 3 september 2020, % van het bbp in 2019 (breugel.org)

 

Belgium	1,40%	Italy	3,40%
Denmark	5,50%	Netherlands	3,70%
France	4,70%	Portugal	2,50%
Germany	8,30%	Spain	3,70%
Greece	3,10%	UK	8,00%
Hungary	0,40%	USA	9,10%

 

Ook het relanceplan van de EU is daar een voorbeeld van. De ongelijke ontwikkeling en de manier waarop de crisis heeft toegeslagen, vormde een bedreiging voor het verder ontrafelen van de EU. Het verklaart de draai die vooral de Duitse kapitalistische klasse heeft gemaakt over de kwestie van het relanceplan van de EU. Op de EU top van 17 tot 21 juli werd een relance- of herstelplan beslist ter waarde van 750 miljard €, maar de onderhandelingen hierover slepen nog steeds aan. Als het nog tot een akkoord komt, zal dit niet voldoende zijn om te vermijden dat verschillende landen of groepen van landen binnen de EU aan verschillende snelheden ontwikkelen. Het zal dus niet volstaan om de bedreiging van het voortbestaan van de EU zoals die vandaag bestaat weg te nemen. Zeker indien zich een harde Brexit realiseert.

Er is een debat over de vraag hoe ver deze maatregelen van monetaire en fiscale stimulus kunnen gaan en of het een nieuwe fase van economische politiek inluidt. Een belangrijk historisch vergelijk is dat met de jaren 1930 in de VS. Roosevelt wordt vaak geportretteerd als een vriend van de arbeidersklasse door de reformisten vandaag. In realiteit was hij een vertegenwoordiger van de heersende klasse die wanhopig moest proberen een bodem te leggen onder de ineenstorting van de economie, door de vraag tegen elke prijs te stimuleren.

Het was pas met de onafhankelijke actie van de arbeidersbeweging en het militante arbeidersverzet en stakingen vanaf 1934, voorafgegaan door de machtige acties en de organisatie van de werklozen, waarin revolutionaire socialisten en Trotskisten (die toen zeer klein waren en zich op basis van deze rol hebben opgebouwd – Zie: ‘History of American Trotskyism’ door James Cannon en ‘Teamsters Rebellion’ door Farrell Dobbs) een voorhoede rol speelden, dat belangrijke overwinningen voor de arbeiders werden geboekt. Het is een mythe dat deze strijd vriendelijk werd bejegend. Het werd door het Roosevelt bestuur oorspronkelijk beantwoord met de meeste brutale repressie. Politie en leger, gesteund door de meest rabiate anti-vakbondsmilities, werden systematisch ingezet om piketten uit elkaar te slaan. Elke concessie werd ook toen verkregen onder druk van verzet van onderuit, die aanleiding gaf tot een nieuw soort strijdsyndicalisme, en het ontstaan van de CIO (Congress of Industrial Organizations) (Zie: ‘Labor’s Giant Step: The First Twenty Years of the CIO: 1936-55’ door Art Preis).

Ook vandaag bereiden regeringen zich voor en zijn ze bereid om bruut geweld te gebruiken. Dat was het geval in Frankrijk voor en tijdens de lockdown tegen de sociale beweging, met het gebruik van ongeziene politierepressie. Overal werd de coronadreiging aangegrepen om het staatsapparaat te versterken en meer repressieve maatregelen en wetten door te voeren. Het soms meer dan oogluikend toestaan door Trump van extreemrechtse milities, is daarom een belangrijke ontwikkeling en moet met argusogen gevolgd en bestreden worden. Niet alleen in de VS, maar ook in Brazilië bijvoorbeeld, staan we voor de discussie over de nood van zelforganisatie en zelfverdediging door de arbeidersbeweging. Het was ook een fenomeen dat opdook in de bewegingen in het Midden Oosten en Noord-Afrika van 2010-11, waarbij de beweging zich organiseerde in haar strijd tegen autocratische en dictatoriale besturen.

Het waren de specifieke omstandigheden die zich na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelden, met het bestaan van twee concurrerende systemen, de angst voor revolutie van onderuit, in combinatie met de periode van hoogconjunctuur, die de basis creëerden voor de uitzonderlijke stabiele keynesiaanse naoorlogse periode. Een dergelijk perspectief is vandaag uitgesloten. Deze crisis komt slechts 11 jaar na de grote recessie van 2008-9, die leidde tot een ongekende schuldenlast voor overheden, gezinnen en bedrijven. De kapitalistische regeringen zullen proberen om elke maatregel en concessie terug te pakken zodra mogelijk. Het debat over wie voor deze maatregelen zal betalen, is daarbij cruciaal. Ook in België blijft dit vooralsnog grotendeels onbeantwoord door de nieuwe Vivaldi regering.

De centrale vraag natuurlijk is of deze grootschalige fiscale en monetaire interventies het effect zullen hebben om de economie uit de depressie te stimuleren. Ook de New Deal was niet voldoende, het waren de oorlogsuitgaven en de heropbouw na WO2 die de wereldeconomie nieuwe impuls gaven, samen met de nieuwe krachtsverhouding afgedwongen na WO2, waarbij de arbeidersbeweging door strijd en organisatie haar koopkracht verdedigde en terug opbouwde.

De nieuwe relanceplannen investeren in digitalisering, robotisering, vergroening … om zo nieuwe groei te stimuleren. Nieuwe jobgroei in deze sectoren zal echter ten koste gaan van jobverlies in andere sectoren. Reeds voor Covid 19 toesloeg was er een groot probleem aan de vraagzijde. Investeringen bleven achterwege en werden georiënteerd naar het speculatieve. Wat zal het aandeel zijn van zombiejobs en zombiebedrijven eenmaal het virus onder controle is? Als dat virus al snel onder controle geraakt… Het meest waarschijnlijke is dat een scherpe aanpassing aan een nieuwe economische realiteit zich dan opdringt. Wat zal de reactie zijn van de arbeidersklasse? De ervaring met de huidige staatsinterventies om bedrijven en winsten recht te houden kan, net zoals in de jaren 1930, de aanzet zijn voor een golf van strijd en verzet door de arbeidersklasse ter verdediging van hun jobs en toekomst. Een periode van verlamming is natuurlijk niet uit te sluiten. Ook illusies in deze staatstussenkomsten kunnen tijdelijk leiden tot een afwachtende houding. Maar op basis van ervaring en na verloop van tijd, maakt deze verlamming onvermijdelijk plaats voor woede en organisatie. In een periode van depressie, waarbij het kapitalisme op zoveel terreinen faalt om ook maar enig perspectief te bieden, neigt de economische staking dan minder belangrijk te worden, de kwestie van de politieke staking meer vooraanstaand. Elke kwestie, die van jobs, die van een vaccin voor iedereen … wordt een kwestie van wie de controle heeft over de productiemiddelen in de maatschappij en socialistische overgangseisen worden centrale eisen als inzet van de strijd.

Een dergelijke periode van extreme instabiliteit leidt altijd tot groeiende polarisatie, waarbij tegelijk met openheid voor revolutionaire krachten ook de reactie voet aan de grond krijgt. Extreemrechtse en nationalistische krachten grijpen de maatschappelijke onrust en wanhoop aan om racisme, seksisme, LGBTQUI+ fobie, nationalisme en sektarisme op te zwepen. De recente gebeurtenissen in Frankrijk tonen trouwens aan dat ook het gevaar van het reactionaire islamfundamentalisme niet verdwenen is. De rol en de dynamiek van de klassenstrijd is een bepalende factor. Het is in massastrijd dat elke vorm van verdeeldheid naar de achtergrond kan worden gedreven, en dat oude en nieuwe lessen van de klassenstrijd eigen gemaakt kunnen worden. Een van die lessen is dat het de armen en de arbeidersklasse zijn die allemaal in dezelfde boot zitten en er zich enkel samen uit kunnen vechten. Een programma dat de arbeidersklasse van alle achtergronden kan verenigen rond de noden en behoeften van de meerderheid kan een grote echo vinden en is deel van het potentieel dat vandaag aanwezig is.

Dit potentieel zal zich niet in een rechte lijn ontwikkelen. Er zijn de mislukkingen van de nieuwe linkse formaties om een alternatief te bieden. Dit is en blijft één van de belangrijkste complicaties in de nabije toekomst. Ook de inertie en passiviteit van de vakbondsleidingen en hun banden met de verburgerlijkte arbeiderspartijen zijn een belangrijke rem. De arbeidersbeweging is sterk teruggeworpen in termen van organisatie en ideologische helderheid. Maar het is ook waar dat de ervaringen van de laatste tien jaar van soms extreem scherpe strijd en massabewegingen, met zijn overwinningen en nederlagen, de arbeidersklasse als geheel minder onvoorbereid maakt als na de crisis in 2008-9. De rol van de revolutionaire partij is om te zorgen dat er lessen uit worden getrokken.

Er ontwikkelt zich een explosieve situatie in elk deel van de wereld. We moeten openstaan voor verschillende scenario’s en de dynamiek binnen en buiten de bestaande structuren en organisaties zoals de vakbonden op de voet volgen. Een diepe depressie kan natuurlijk een verlammend effect hebben. Maar het is ook een diep radicaliserende en politiserende factor. Het betekent dat er meer ruimte komt voor revolutionaire socialisten. Nog voor Covid 19 toesloeg, waren er belangrijke tekenen van het herontwaken van een socialistisch bewustzijn, vooral onder jongeren. Een bewustzijn dat terug gegooid werd tot historisch lage niveaus in de decennia daarvoor. 2019 was een jaar van opgang van klassenstrijd, dat onderbroken werd door Covid 19. Maar ondertussen werd de draad opnieuw opgepikt.

Jongeren en vrouwen lopen voorop

Black Lives Matter toonde opnieuw dat strijd tegen onderdrukking geen secundaire kwestie is, maar integraal onderdeel van de klassenstrijd. Dit geldt zowel voor de strijd tegen racisme, politiegeweld, seksisme, LGBTQI+ fobie, de strijd voor democratische rechten als die tegen klimaatverandering. De massale vrouwen- en jongerenbewegingen die deze crisis voorafgingen, verklaren de voorhoederol die ze recent speelden. De gezondheidscrisis en de diepe economische crisis hebben deze thema’s niet naar de achtergrond gedreven, maar eerder alle vormen van onderdrukking en achterstelling versterkt, wat de continuïteit van strijd rond deze thema’s verzekert, maar ook verklaart waarom deze thema’s terugkomen in de programma’s en eisen van deze bewegingen. Feministische eisen waren bijvoorbeeld deel van de revoltes in Libanon en Wit Rusland. In Indonesië werd een driedaagse staking uitgeroepen door de milieubeweging en de vakbonden tegen het versoepelen van milieuwetgeving en meer flexibiliteit en loonsverlagingen. Het is frappant dat jongeren en vrouwen de toon aangeven in al deze bewegingen.

Dit is niet toevallig. De impact van de pandemie en de economische depressie die erop volgde op het leven van vrouwen uit de werkende klasse was fenomenaal. De New York Times (26/9/2020) berichtte over de studie naar deze impact door het Taub Center (een Israëlisch studiebureau dat onderzoek doet over sociale politiek). Deze studie concludeert dat de pandemie elke vooruitgang wat betreft de positie van vrouwen op de werkplaats met 10 jaar kan teruggooien. Het is een studie die voornamelijk de situatie in Israël beschrijft, maar de tendensen en besluiten kunnen meer algemeen worden doorgetrokken. Het sluiten van de scholen en verschillende vormen van kinderopvang tijdens de lockdown hadden overal een disproportioneel effect op vrouwen. Het waren zij die in de meeste gevallen thuis bleven, om te telewerken en dit te combineren met schoolwerk begeleiding en kinderopvang. De werkloosheid groeide sneller onder vrouwen, want ze werken onder meer precaire en minder beschermde contracten en zijn dus kwetsbaarder voor ontslagrondes. De situatie verbeterde toen de lockdown werd beëindigd, maar de situatie bleef onzeker toen nieuwe besmettingen opdoken en kinderen of leerkrachten opnieuw in quarantaine moesten. De onvoorspelbaarheid in deze hele situatie maakt de keuzes die gemaakt worden zeer moeilijk en ondermijnt vooral de positie van vrouwen binnen het gezin. Een andere studie door McKinsey Global toont dat hoewel vrouwen in de VS 43% van de arbeidskrachten uitmaken, ze 56% van de Covid gerelateerde jobverliezen dragen. Tegelijk vond er een verborgen pandemie plaats: die van geweld op vrouwen en feminicide. Voor het eerst werd meer openlijk en publiek gedebatteerd over wat er achter de gesloten huisdeuren afspeelt. In het VK verdubbelde het aantal moorden op vrouwen door hun partner en ex partner in de eerste 21 dagen van de lockdown. In België verdriedubbelde het aantal oproepen bij teleonthaal voor huishoudelijk geweld. Het is dan ook niet zo uitzonderlijk dat vrouwen in de eerste linie stonden in vele protesten. In de VS verklaarden meer vrouwen dan mannen dat ze hebben deelgenomen aan straatprotest in de afgelopen 2 jaar. Jonge vrouwen van Afro-Afrikaanse of Latino afkomst stonden op de eerste rij in de BLM beweging. Idem voor de strijd die zich ontwikkelde de afgelopen jaren in de kapot bespaarde diensten als onderwijs en gezondheidszorg, zeer gefeminiseerde sectoren. Vandaag worden deze diensten door brede lagen van de bevolking erkend als “essentiële diensten”, wat bijgedragen heeft tot een hoger zelfvertrouwen, en het niet langer accepteren dat hun lonen en condities achterlopen op andere sectoren. Rechtse regimes en hun aanvallen op vrouwenrechten, zoals de aanvallen op het abortusrecht in de VS, Polen en Brazilië, de “vrouw aan de haard” programma’s van deze regeringen, en hun aanvallen op LGBTQI+ rechten spelen een rol en dragen bij aan deze radicalisatie, die vooral opvallend is bij jongeren en jonge vrouwen.

De Coronacrisis heeft ook de jongeren op een bijzonder harde manier geraakt. Niet alleen zijn er de beperkingen van de algemene bewegingsvrijheid, die vooral voor jongeren bijzonder hard te dragen zijn. Het vergrootglas wordt gezet op ieders individuele leven en gedragspatroon, maar vooral op dat van jongeren. Ze worden afgeschilderd als onverantwoordelijk, terwijl jongeren vooral de hypocrisie aan den lijve ondervinden. Aan hen wordt gevraagd bijzondere inspanningen te leveren, gedurende maanden en misschien wel jaren, maar extra publieke investeringen blijven uit om het onderwijs, de vrije tijd, cultuurbeleving, etc op een veilige manier te laten gebeuren. Meer dan ooit distantieert deze “generatie crisis” zich van de traditionele burgerlijke politiek. Er is duidelijk bereidheid tot activisme en zich te organiseren en een ernstige zoektocht naar een alternatief. De condities van crisis zullen deze trend versterken!

Destroy capitalism before it destroys the planet

In oktober besloot de grootste wetenschappelijke expeditie ooit in het Noordpoolgebied met de volgende uitspraak over de klimaatverandering: “De machine loopt zeker uit de hand.” Ook in oktober waarschuwden de Verenigde Naties dat de klimaatverandering de belangrijkste oorzaak is van de verdubbeling van het aantal natuurrampen in de wereld in 20 jaar, waarbij zij opmerkten dat sinds 2000 meer dan 1,2 miljoen mensen zijn omgekomen bij natuurrampen, die naar schatting bijna 3 biljoen dollar hebben gekost. In 2011 leefden naar schatting maar liefst 187 miljoen mensen op land dat in 2100 onder water zou staan. Volgens de huidige schattingen gaat het om 630 miljoen. Maar de wereldwijde ecologische ramp is niet langer een vooruitzicht, hij is al begonnen. Droogtes nemen toe in aantal en intensiteit, evenals het aantal hittegerelateerde sterfgevallen. In de afgelopen jaren hebben de megabranden regelmatig de krantenkoppen gehaald, zowel in Australië, Californië als in het Amazonegebied. Het aantal vluchtelingen en ontheemden in de wereld is in 2019 opgelopen tot 80 miljoen, volgens het jaarverslag van het Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR), een nooit eerder geziene hoeveelheid. Geschat wordt dat tussen 30 en 43% van hen als klimaatvluchtelingen of ontheemden kan worden beschouwd. Specialisten waarschuwen ook voor het gevaar van terugkerende pandemieën, aangezien de ineenstorting van de ecosystemen dieren met overdraagbare ziekten ertoe dwingt zich te vestigen in de buurt van menselijke nederzettingen. Het 6e massale uitsterven van de planeet is begonnen. Volgens VN-biodiversiteitsdeskundigen (IPBES) worden ongeveer een miljoen van de naar schatting 8 miljoen planten- en diersoorten op aarde met uitsterven bedreigd. Maar deze schatting wordt door verschillende organisaties als conservatief beschouwd, zoals het UK Botanic Research Centre (Royal Botanic Gardens, RBG) dat schat dat niet minder dan 40% van de plantensoorten met uitsterven wordt bedreigd.

Alleen een radicale koerswijziging kan de uitdaging aangaan. Volgens Oxfam en het Stockholmse milieu-instituut produceerde de rijkste 1% van de wereldbevolking tussen 1990 en 2015 twee keer zoveel emissies als de armste helft van de wereldbevolking. In deze periode van 25 jaar is de uitstoot met 60 procent toegenomen, maar bij de rijkste één procent was de toename drie keer zo groot als bij de armste helft. We zagen tijdens de klimaatstaking van 2019 dat vooral jongeren achter de slogan “change the system, not the climate” zaten. We zagen de belangstelling voor het idee dat we niet controleren wat we niet bezitten en de inhoud die we geven aan de maatregelen van onteigening, nationalisatie en planning onder de controle en het beheer van vervuilende bedrijven en de energiesector om de ecologische transitie te waarborgen. Deze radicalisering op het gebied van de ecologie is aangewakkerd door de gezondheidscrisis.

Objectieve materiële omstandigheden wijzen in de richting van socialistische maatregelen en het socialisme als geheel. Op 4 september 2017 verklaarde de Financial Times dat “de big data revolutie de planeconomie kan doen herleven”. Het is duidelijk dat de huidige mogelijkheden van gegevensverzameling en -berekening de democratische planning van de economie tot een onvoorstelbare mate van efficiëntie zouden brengen.

Als deze technieken niet in handen zouden zijn van particuliere industrieën in Silicon Valley, zoals de infrastructuur die ze genereert en verwerkt, en als het wetenschappelijk onderzoek zou worden bevrijd van het keurslijf van de marktlogica, zou het mogelijk zijn om een gecentraliseerde analyse te maken van de enorme hoeveelheid gegevens met betrekking tot de Covid 19-pandemie of de klimaatverandering.

De revolutionaire socialisten zijn al lang in het defensief en hun aantal is tot een minimum beperkt, maar ze moeten en zullen in deze nieuwe periode elke gelegenheid aangrijpen om de nodige ervaring en autoriteit te verzamelen in de strijd om de enige uitweg te vinden: een uitweg uit de crisis door middel van de omverwerping van het kapitalisme – een socialistische transformatie van de samenleving.