Terwijl de “socialistische” ministers van Portugal vergaderden over nieuwe besparingsmaatregelen, kwamen vorige week tienduizenden arbeiders uit zowel de publieke als de private sector op straat in belangrijke steden als Lissabon en Porto. De acties vonden plaats in het kader van de Europese actiedag en het werk werd neergelegd in verschillende sectoren (gezondheidzorg, onderwijs, openbaar vervoer,…) In Lissabon waren er naar schatting 50.000 betogers, in Porto 20.000. Op 24 november komt er een algemene staking in Portugal.
Het dagblad Diario de Noticias titelde op haar voorpagina: “Socrates kondigt verschrikkelijk jaar voor Portugese bevolking aan”. De regering van premier Socrates kondigde afgelopen woensdag een derde pakket besparingsmaatregelen aan op een jaar tijd. Met dit nieuwe pakket worden de grote lijnen van de begroting van 2011 vast gelegd.
De regering heeft tot na de betoging van 29 september gewacht met de aankondiging van de besparingen. De omvang van de aanvallen is enorm, het is wat Socialismo Revolucionario in haar materiaal een “sociaal bloedbad” noemde. Er wordt onder meer voorgesteld om de lonen in de publieke sector met 5% te verlagen, alle pensioenen worden bevroren, de BTW stijgt nogmaals met 2% tot 23%, de kinderbijslag wordt verminderd, de middelen voor gezondheidszorg, onderwijs en lokale besturen worden beperkt en alle publieke investeringen die werden gepland, worden in de koelkast gestopt.
Er is sinds 2006 een akkoord tussen patronaat, vakbondsleiders en regering om het minimumloon geleidelijk op te trekken tot 500 euro per maand in 2011. De minister van financiën heeft nu in zijn oproep tot loonmatiging meteen aangekondigd dat hij dit akkoord naar de prullenmand wil verwijzen omdat de voorwaarden ervoor niet meer bestaan. Hij stelde dat het moeilijk is om “loonsverhogingen in de private sector te rechtvaardigen” op een ogenblik dat de lonen in de publieke sector naar beneden worden getrokken. Na de nationale staking in de openbare diensten in maart dit jaar waarschuwden wij al dat de banden met de arbeiders van de private sector moesten worden aangehaald om een politiek van verdeel-en-heers tegen te gaan. Het establishment zal steeds proberen om het overheidspersoneel als geprivilegieerde laag voor te stellen, terwijl de aanvallen op de publieke sector enkel dienen om nadien ook de lonen en arbeidsvoorwaarden in de private sector aan te vallen. Dat is wat we nu effectief zien.
De besparingsmaatregelen komen er op een ogenblik dat tal van officiële studies, zelfs van ‘Ernst and Young’, waarschuwen voor de effecten van de reeds genomen besparingsmaatregelen. Deze kunnen de economie voor het einde van het jaar in een nieuwe recessie onderdompelen. Een commentator stelde in het edito van de grootste Portugese krant: “de vakbonden die op straat komen moeten niet langer beroep doen op Karl Marx, ze kunnen ook citeren uit de studies van grote auditbureau’s.” Marxisten hadden dergelijke studies niet nodig om eerder al tot dezelfde conclusies te komen. In mei stelden we naar aanleiding van het tweede besparingspakket (“Pec 2”) dat dit pakket de problemen niet zou oplossen en geen antwoord zou bieden op de problemen van het Portugese kapitalisme. “Door de binnenlandse vraag te ondermijnen, past de regering dezelfde recepten toe die het land net in de afgrond hebben geduwd.”
Verdeeldheid in het burgerlijke kamp
Onder druk van de internationale speculanten is het duurder geworden om te lenen. De meest hardleerse delen van de kapitalistische commentatoren denken nog steeds dat de huidige PS-regering te “zacht” reageert en dat de besparingsmaatregelen niet snel en niet diep genoeg gaan. “Deze besparingsmaatregelen zijn zwak en ze zullen niet de laatste zijn”, stelde voormalig minister van financiën Eduardo Catroga. Eurogroup leider Juncker zit op een zelfde lijn en riep het land op om “verdere ambitieuze structurele hervormingen” aan te nemen met een nadruk op het “wegnemen van rigide regels op de arbeidsmarkt en in de loonsonderhandelingen.”
De meeste kapitalisten in Portugal vrezen dat een “hardere” aanpak zou leiden tot massale sociale explosies. De hardere aanpak wordt verdedigd door de belangrijkste rechtse oppositiepartij, de PSD. Die wil komaf maken met alle sociale verworvenheden die werden afgedwongen met de revolutie van 1974. Het gevaar van sociale explosies zorgde voor een politieke crisis de afgelopen weken. De minderheidsregering van de PS had minstens gedoogsteun van de PSD nodig (door middel van onthoudingen) om de begroting voor 2011 door het parlement te krijgen. De PSD-leiding was erg terughoudend om belastingsverhogingen te aanvaarden en pleitte voor hardere besparingen op de openbare uitgaven.
Wellicht zullen beide partijen ondanks hun retoriek toch tot een akkoord komen. Geen van beide partijen wil de verantwoordelijkheid nemen om het establishment in een ernstige politieke crisis onder te dompelen door het parlement te ontbinden en nieuwe verkiezingen te organiseren. Het is overigens grondwettelijk verboden om in de zes maanden voor de presidentsverkiezingen (die in januari 2011 plaatsvinden) parlementsverkiezingen te houden.
Algemene staking: uitdrukking van druk om militante actie te ondernemen
Wat ook de exacte inhoud van de komende begroting zal zijn, het is duidelijk dat arbeiders en jongeren zich moeten voorbereiden op een harde strijd tegen wat een verderzetting van de sociale oorlog zal zijn. Deze regering heeft een sociale oorlog ingezet tegen de belangen van de meerderheid van de bevolking. De heersende politici zijn naar eigen zeggen tot alles bereid om de dictaten die worden opgelegd door een handvol speculanten en bankiers in te willigen.
Wie aanwezig was op de grote betoging met 300.000 deelnemers vier maanden geleden (de grootste betoging sinds de revolutie), stelde zich vragen bij de beperktere mobilisatie op 29 september. De cijfers van het aantal aanwezigen bieden geen uitdrukking van het onderliggende proces. De woede is breed verspreid doorheen de samenleving. Veel arbeiders willen duidelijke initiatieven van de vakbondsleiders. De kwestie van een algemene staking is al maanden impliciet aanwezig. Wij stelden na de succesvolle betoging in mei dat de situatie rijp was om op korte termijn een algemene staking uit te roepen. De vakbondsleiders weigerden dit toen en verschillende kansen gingen verloren.
Ook voor het protest van afgelopen woensdag was veel meer mogelijk. De dringende nood aan een oproep voor een algemene staking werd niet ingelost. Er was een enorme kans om op dezelfde dag als de machtige Spaanse algemene staking ook in Portugal het land lam te leggen. De nieuwe plannen van aanvallen en besparingen stonden dagenlang vooraan in de actualiteit. De vakbondsleiding deed intussen amper iets om de “actiedag” bekend te maken, slechts op het laatste moment was er mobilisatie. Radicaal-links (de Portugese Communistische Partij en het Linkse Blok) hebben hun grote invloed amper aangewend om te mobiliseren of om de acties bekend te maken. Er was een minimalistische benadering, de vakbondsleider had een doelstelling om 30.000 betogers op de been te krijgen in Lissabon (of 10% van het aantal betogers in mei), en dit had duidelijk een impact op de omvang van de mobilisatie.
De druk van onderuit is intussen toegenomen en deze radicalisering kreeg steeds meer uitdrukking bij lokale afdelingen en verschillende sectoren. De roep naar een algemene staking werd ook binnen de structuren luider. Er waren zelfs een aantal publieke oproepen in die richting, onder meer van de vakbond van stadspersoneel in Lissabon (een vakbond waarin leden van SR een aantal sterke posities hebben).
Op het einde van de betoging afgelopen woensdag stelde vakbondsleider Carvalho da Silva dat er nood was aan een “sterkere strijd met een algemeen karakter”. Er volgde een bijeenkomst van het nationaal comité van de vakbond en er werd daar beslist om op 24 november een algemene staking te organiseren. Dit is een uitdrukking van het feit dat steeds meer arbeiders begrijpen dat er nood is aan massale acties tegen de aanvallen van regering en patronaat. “De algemene staking is een idee dat onder alle arbeiders leeft”, stelde een leider van de vakbond in Lissabon. De druk van onderuit was te groot geworden, waardoor zelfs de UGT, een vakbond onder invloed van de PS en de minst strijdbare bond, overweegt om mee op te roepen. Dit zou voor het eerst in de geschiedenis van de UGT zijn dat er tot een algemene staking wordt opgeroepen. Vakbondsmilitanten en linkse activisten moeten ervoor zorgen dat deze algemene staking geen eenmalige operatie wordt, maar het begin van een aangehouden strijd die op democratische wijze van onderuit wordt opgebouwd.
We roepen de vakbondsleiding en de linkse partijen op om hun krachten te bundelen om een duidelijk actieplan op te maken. Het potentieel voor een machtige beweging is aanwezig. Heel wat sectoren hebben hun bereidheid tot actie getoond.
De betoging vorige week moeten er massale publieke bijeenkomsten, algemene vergaderingen,… komen op de werkvloer, in de scholen en in de wijken. Dat is niet alleen belangrijk om te mobiliseren in de strijd maar ook om een bredere laag democratisch te betrekken in de organisatie van de strijd en in de discussie over alternatieven. De vorming van democratische actiecomités van onderuit zou bovendien helpen om de beweging te structureren.
Het CWI komt op voor democratische arbeiderscontrole en –beheer van de productie om de geproduceerde rijkdom en diensten in het belang van de meerderheid van de bevolking te kunnen aanwenden in de plaats van dit te laten plunderen door een kleine rijke elite.
We steunen de oproep voor een algemene 24-urenstaking en zien dit als een onderdeel in de opbouw van een sterk verzet tegen de aanvallen van de bazen en hun regering. Deze algemene staking kan een belangrijke stap zijn in de opbouw van een brede verzetsbeweging en in de opbouw van een arbeidersalternatief op de kapitalistische besparingspolitiek. In de mobilisatie moet een maximale deelname van alle arbeiders en hun gezinnen worden beoogd. Daartoe moeten we ook de meest kwetsbare lagen betrekken, de armen, werklozen en migranten. Er is ook nood aan een specifieke oproep naar jongeren om de beweging te ondersteunen.
Voor een socialistisch alternatief
In de opbouw van de algemene staking en de discussies hierna moeten de parlementaire partijen van links, de PCP en het BE, samen met andere linkse groepen en sociale bewegingen een discussie opzetten om te bouwen aan een arbeidersalternatief op de destructieve logica van het kapitalisme. Als bijdrage aan het debat, stelt Socialismo Revolucionario volgende eisen voor:
- Geen afbetaling van schulden aan grote kapitalisten. Deze schuld is niet onze schuld. Wij kunnen het niet betalen en zullen het ook niet betalen. Open de boeken van de banken en de grote bedrijven zodat we kunnen zien waar het geld naartoe is gegaan
- Nationalisatie van de banken, verzekeringsbedrijven, de sleutelsectoren en andere monopolies onder democratische controle van de arbeiders en hun gezinnen. Dat zou een drastische stijging van de levensstandaard mogelijk maken alsook massale investeringen in openbare diensten zoals gezondheidszorg, onderwijs, sociale zekerheid en dringende projecten zoals sociale huisvesting.
- Verkorting van de arbeidsduur zonder loonsverlies en met bijkomende aanwervingen als antwoord op de werkloosheid
- Voor een massale 24-urenstaking, internationale eenheid en solidariteit onder de arbeiders
- Stop het Europa van het kapitaal, voor een socialistisch Europa
Stop het casinosysteem: voor een regering van en voor de arbeiders en armen op basis van een socialistische planning van de productie gericht op de noden van de miljoenen gewone mensen, niet de winsten en de inhaligheid van de miljardairs.