Langs de weg van de nieuwe hoofdstad van Kazachstan, Astana, naar het mijngebied Karaganda 200 kilometer verder staan grote reclameborden met de afbeelding van president Nazabayev. De president staat er telkens op met rond hem vrolijk kijkende mensen. Het doel is om hem voor te stellen als een populaire “leider van de natie”. Niets is minder waar.
In juni 2010 werd een wet goedgekeurd waardoor Nazarbayev in de praktijk “president voor het leven” wordt. Dezelfde wet verbiedt iedere kritiek op de president of zijn familieleden. Deze wet werd goedgekeurd en ingevoerd op een ogenblik dat Kazachstan voorzitter is van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), een internationale instelling die beweert op te komen voor democratische rechten. Er kwam volgens OVSE-bronnen vanuit de 56 lidstaten geen enkele officiële kritiek op deze nieuwe wet in Kazachstan .
Nazarbayev heeft het land de afgelopen 20 jaar bestuurd en haalt bij verkiezingen stalinistisch aandoende resultaten zoals 91% van de stemmen. Het resultaat is dat de partij van Nazarbayev de enige in het parlement is. De resultaten werden niet alleen door de oppositie in vraag gesteld maar ook door internationale waarnemers. Het regime zorgt ervoor dat iedere vorm van oppositie het bijzonder moeilijk heeft.
Ik nam deel aan een bezoek van een delegatie van de Europese fractie GUE/NGL (Europees Verenigd Links) met Europarlementslid Joe Higgins. We spraken met onafhankelijke vakbondsactivisten, mensenrechtenactivisten, journalisten, ex-gevangenen en politieke activisten vanuit diverse sociale bewegingen.
Vadim Kuramshin, een gerespecteerde advocaat en mensenrechtenactivist, werd twee dagen voor onze geplande ontmoeting opgepakt. Hij was van plan om ons op een bijeenkomst in Karaganda bewijsmateriaal te bezorgen over de vernederende omstandigheden waarin gevangenen verkeren in Kazachstan. In augustus protesteerden gevangenen in de regio Karaganda tegen de barbaarse omstandigheden in de gevangenissen door zichzelf te verwonden. De gevangenen sneden hun polsen over of verwondden zichzelf aan de buik.
De gevangenissen in Kazachstan zijn overbevolkt. Wie een GSM steelt, kan tot drie jaar in de gevangenis zitten. De autoriteiten wilden niet dat de waarheid over de toestanden in de gevangenissen wereldwijd bekend zouden raken en arresteerden Vadim Kuramshin.
“Ik weet dat mijn leven er nu anders zal uitzien. Ik weet dat ik gevolgd wordt en bedreigd door de autoriteiten, maar ik ben niet meer bang. Ik wil rechtvaardigheid voor al wie nog in de gevangenis zit en voor de families die bezorgd zijn om hun kinderen”, stelde Alexander, een jonge ex-gevangene uit Shimkent. Hij reisde duizenden kilometers om met ons te kunnen spreken en de muur van stilte te doorbreken.
Het was de eerste keer dat Alexander publiekelijk sprak over wat hem en heel wat andere gevangenen is overkomen. Hij werd vernederd en gebroken in verschrikkelijke gevangenissen. Er waren pogingen om hem te verkrachten, hij werd geslagen toen hij weigerde om het speeksel van een bewaker van de vloer op te likken. Dit soort toestanden is dagelijkse kost in Kazachstan.
“Er waren nog 30 ex-gevangenen die wilden komen voor een discussie”, stelde Dauriya, een jonge vrouw die opkomt voor gerechtigheid in de gevangenissen. Maar velen kregen telefoonoproepen waarin werd gewaarschuwd om niet deel te nemen aan de discussies omdat er “dingen” zouden gebeuren met henzelf of hun families als ze een ontmoeting zouden hebben met Joe Higgins.
“Deze regering biedt geen democratische en arbeidersrechten aan, het is dan ook niet verwonderlijk dat gevangenen zo slecht worden behandeld”, stelde een activist van ‘Kazachstan 2012’, een politieke beweging die het protest en sociale bewegingen probeert te verenigen doorheen het land.
Nood aan onafhankelijke vakbonden
Een van de prioriteiten van ‘Kazachstan 2012’ is om onafhankelijke vakbonden uit te bouwen om de belangen van de arbeiders en de armen in het land te verdedigen. De meeste officiële vakbonden zijn overblijfselen van de oude stalinistische staatsvakbonden die nauwe banden hebben met de regering. Daarnaast zijn er ook bedrijfsvakbonden die vaak worden gecontroleerd vanuit de directie.
Familieleden van mijnwerkers, wetenschappelijke onderzoekers, medisch personeel, olie-arbeiders, spoorarbeiders,… reisden soms tot 44 uur met de trein om ons te ontmoeten en hun verhaal te doen van een totaal gebrek aan gezondheids- en veiligheidsmaatregelen op de werkvloer. Er vallen heel wat gewonden en doden bij arbeidsongevallen in de mijnen.
Wetenschappelijke onderzoekers moeten onderzoek doen naar waar er grote hoeveelheden olie en gas voorhanden zijn zodat de multinationals grote winsten kunnen boeken. Zelf krijgen ze 300 dollar per maand en een bonus van 100 dollar, jonge personeelsleden moeten het doen met 200 dollar per maand.
Ondanks de enorme repressie vanwege het regime hebben we een aantal vastberaden strijdbare activisten ontmoet. Zij willen verandering in het land en zullen in de strijd daarvoor niet buigen voor de autoriteiten.
”Desnoods zullen we barricades opwerpen om onze huizen te verdedigen tegen de bulldozers”, verklaarde een bewoner van de krottenwijk Bakai aan de rand van de stad Almaty. De krotbewoner is tevens professor geschiedenis aan de universiteit.
De corruptie van het regime is algemeen gekend evenals het feit dat enorm veel middelen uit het land verdwijnen in de zakken van de grote multinationals en dit terwijl de meerderheid van de bevolking in het land in pure miserie leeft.
Het lijkt er op dat er weinig nodig is om een massale beweging in het land uit te lokken. “We zullen vechten tot we ons eigen lot in handen hebben”, stelde een activist van Kazachstan 2012 die Joe bedankte om naar Kazachstan te komen en daar te luisteren naar het verhaal de arbeiders en activisten uit het land.