Het kapitalisme toont iedere dag opnieuw haar falen aan. Een groot deel van de wereldbevolking leeft in extreme armoede, we kennen oorlogen en hongersnood, het milieu wordt om zeep geholpen. Linkse socialisten leggen zich daar niet niet bij neer. Wij verzetten ons tegen het kapitalisme en komen op voor een andere samenleving, een socialistische maatschappij. We baseren ons daarbij op het marxisme. In dit dossier willen we je laten kennis maken met onze kritieken op het kapitalisme alsook onze socialistische visie. Dit dossier is grotendeels gebaseerd op het boek “Socialism in the 21st century”, geschreven door Hannah Sell.
[box type=”shadow” align=”alignright” width=”100″]
Wat met de stalinistische dictaturen?
De dictaturen in Rusland, China, Oost-Europa en elders hadden niets te maken met oprecht democratisch socialisme. Socialisten moeten de ervaring van de Russische revolutie bestuderen om de redenen voor de bureaucratische degeneratie te begrijpen. Deze redenen moeten in de specifieke historische omstandigheden worden gezocht, niet in de menselijke natuur.
De Russische revolutie van oktober 1917 was het werk van de arbeidersklasse, die het kapitalisme omver wierp en begon te bouwen aan een nieuwe socialistische samenleving. De Sovjetunie kende aanvankelijk de meest democratische regering die de wereld ooit had gekend: gewone arbeiders en boeren beheerden de samenleving doorheen arbeidersraden (die “sovjets” werden genoemd). Het was een van de eerste landen ter wereld waar vrouwen mochten stemmen en andere wettelijke rechten hadden zoals het recht op abortus. De Sovjetunie legaliseerde homoseksualiteit.
De bolsjewistische leiders, Lenin en Trotski, stelden dat het onmogelijk was om socialisme in één land op te bouwen, zeker in de onderontwikkelde en semi-feodale omstandigheden van Rusland. Ze stelden dat de Russische revolutie enkel zou overleven indien het zou gevolgd worden door revoluties in de machtige kapitalistische landen van West-Europa.
De belangrijkste imperialistische machten erkenden dat de Russische revolutie geen puur lokaal gegeven was, maar een wereldwijde bedreiging voor het kapitalisme. Dat was de reden waarom ze samen met Russische kapitalisten en grootgrondbezitters overgingen tot een bloedige burgeroorlog om de nieuwe Sovjet-regering omver te werpen. Eenentwintig landen, waaronder de VS, Frankrijk, Groot-Brittannië en België, vielen Rusland binnen om de contrarevolutie te steunen. Een beslissend element voor de overwinning van de Bolsjewieken in de burgeroorlog was de golf van revoluties in Europa en de rest van de wereld als gevolg van de Russische revolutie en de oproep van de Bolsjewieken om in opstand te komen tegen Wereldoorlog I. De revolutionaire opstanden in Duitsland en doorheen Europa zorgden voor het einde van de oorlog en verplichtten de heersende klassen om hun troepen uit Rusland terug te trekken om verdere opstanden in eigen land te voorkomen.
Jammer genoeg hebben deze revoluties niet geleid tot het omverwerpen van het kapitalisme. Dat was omdat er in tegenstelling tot Rusland geen massale revolutionaire partij was die in staat was om de revoluties tot hun logische conclusies te leiden. In de plaats daarvan werden de massale arbeiderspartijen in Europa gecontroleerd door reformistische leiders die een beslissende rol speelden in het redden van het kapitalisme.
De Sovjetunie sloeg de pogingen van de contrarevolutie af maar bleef wel geïsoleerd. De bloedige burgeroorlog liet een vernietigd land achter alsook een uitgeputte bevolking, werkloosheid en honger. Dat was de basis voor de opkomst van een conservatieve, bureaucratische kaste. De bureaucratie rond Stalin kon haar macht consolideren in de jaren 1920 en 1930 en maakte een einde aan de democratische rechten die de arbeidersklasse had afgedwongen.
De vele revoluties die volgden in de neokoloniale wereld en in Europa namen vervolgens Rusland als voorbeeld en de Sovjetregering slaagde er in haar stalinistische model te exporteren naar China, Oost-Europa en elders.
[/box]
Wat betekent kapitalisme?
In haar 300-jarig bestaan heeft het kapitalisme de wereld veranderd. Er kwamen spoorwegen, elektriciteit, vliegtuigen, computers,… De wereldeconomie is op een eeuw tijd 17 keer zo groot geworden.
Ondanks alle technologie en alle mogelijkheden is er geen drinkbaar water voor 1,2 miljard mensen. 841 miljoen mensen leven ondervoed. Tot 28 miljoen Afrikanen zijn besmet met het HIV-virus. Het kapitalisme besteedt miljarden euro’s aan wapenhandel om de arme bevolking van Afghanistan te bombarderen, maar het vindt geen oplossingen voor armoede, honger en ziekte. Het kapitalisme is een bedreiging voor de toekomst van de planeet, de winstzucht leidt tot kortzichtige productie waarbij geen rekening wordt gehouden met mens en klimaat.
De productiekrachten zijn enorm sterk ontwikkeld, maar worden niet planmatig aangewend. Alles staat ten dienste van de winsten op korte termijn. Regeringen en traditionele politici dienen de belangen van het kapitaal en gebruiken daartoe alle mogelijke middelen waarover ze beschikken, zoals het staatsapparaat en het gerecht. Het kapitalisme staat zogezegd voor een “vrije markt” en “democratie”, maar welke democratische inspraak hebben we op hoe er wordt geproduceerd? De vrijheid van miljarden gewone mensen is beperkt tot de vrijheid om uitgebuit te worden, miserie te kennen en oorlogsslachtoffer te worden.
Wat betekent socialisme?
Een socialistische samenleving wil het enorme potentieel van menselijke talenten en technologie aanwenden om een samenleving en economie op te bouwen die aan de behoeften van de iedereen kan voldoen.
Dat betekent niet dat alle problemen onmiddellijk kunnen worden opgelost, verre van. Maar het wegnemen van het winstmotief zou het begin vormen van de opbouw van een nieuwe samenleving, wat enkel op internationaal vlak kan. Socialisten zijn voor een geplande economie waarbij de grote bedrijven, die meer dan 80% van de economie controleren, onder democratische gemeenschapscontrole worden geplaatst, arbeiderscontrole noemen we dat. Dit betekent uiteraard niet dat alle kleine winkels, bakkers, beenhouwers,… zouden worden genationaliseerd.
Onder een socialistisch bewind zouden we meer te zeggen hebben dan onder de parlementaire democratie van het kapitalisme, waarbij we om de paar jaar naar gemediatiseerde verkiezingen trekken om parlementsleden te verkiezen die niet direct onze belangen centraal stellen en amper enige rekenschap moeten afleggen. Socialisten willen net dat iedereen deelneemt aan het beslissingsproces over hoe de samenleving en de economie worden beheerd.
Verkozen vertegenwoordigers zouden steeds verantwoording verschuldigd zijn en permanent afzetbaar zijn door diegenen die hen hebben verkozen. Vertegenwoordigers zouden niet meer verdienen dan een gemiddeld arbeidersloon zodat ze hun band met de gewone bevolking niet verliezen. Een links socialistisch parlementslid zoals de Ier Joe Higgins in het Europees parlement leeft overigens aan een gemiddeld arbeidersloon.
Socialisten komen op voor arbeidersdemocratie. Dat betekent dat de volledige samenleving meewerkt aan de planning van de productie. Op ieder niveau, op de werkvloer en in de wijken, zouden comités worden opgezet met verkozen vertegenwoordigers die ook regionaal en nationaal bijeenkomen. Iedereen zou op een reële wijze mee kunnen beslissen over hoe de samenleving moet worden beheerd.
Het kapitalisme heeft overigens een aantal instrumenten uitgebouwd om dit makkelijker te maken. Het onderwijs kan voor een hogere scholingsgraad zorgen en bovendien maakt de nieuwe technologie communicatie eenvoudiger en potentieel ook veel toegankelijker. Een planmatige aanpak is niet utopisch, binnen grote bedrijven wordt vaak erg planmatig te werk gegaan door een kleine groep aan de top.
Socialisme gaat verder dan het verdelen van de rijkdom. Het gaat ook om wat er wordt geproduceerd en hoe we daar mee over kunnen beslissen. Socialisten zouden meteen komaf maken met de vele middelen die vandaag worden gebruikt voor onder meer de wapenindustrie. We zouden het beschikbare werk verdelen in de plaats van een kleiner wordende groep arbeiders steeds harder en langer te laten werken terwijl een groeiende groep (van onder meer jongeren) werkloos is.
Het is niet mogelijk om hier en nu – binnen het kader van een samenleving waar de winst heilig is en de mensheid gebukt gaat onder de eindeloze dictaten van de winst – een volledig beeld te schetsen van een socialistische samenleving. We kunnen enkel de voorwaarden naar voor brengen opdat het bestaande potentieel zou worden benut in de belangen van de meerderheid van de bevolking.