Bij de laatste landbouwbeurs in Libramont werd de openingsceremonie verstoord door de melkboeren. Een aantal stands werden vernield, onder meer van het Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid. Deze actie was een verderzetting van andere acties door de wanhopige boeren die een bijzonder lage prijs krijgen voor melk. Van waar komt deze crisis in de landbouwsector?
De landbouwsector stelde in 2007 nog 46.500 mensen voltijds tewerk naast nog eens 42.541 deeltijdsen. Het aantal landbouwers neemt al jarenlang af. In 2001 ging het nog om respectievelijk 53.857 en 49.011 mensen. Ook het aantal landbouwbedrijven neemt sterk af. In 1998 waren er 65.674 bedrijven, in 2007 waren dat er nog 48.013. Daarbij is het opvallend dat de oppervlakte die wordt gebruikt niet even sterk afnam: van 1.390.801 hectare in 1998 tot 1.370.285 hectare in 2007. De dalende tendens kwam er pas vanaf 2005. De bedrijven worden dus steeds groter en groter. (Deze cijfers komen van het Nationaal Instituut van de Statistiek).
De mechanisering en de verbetering van het rendement hebben de concurrentie in de landbouwsector erg scherp gemaakt. Dat zorgt ervoor dat de situatie voor wat de kleine landbouwers wordt genoemd wel erg moeilijk wordt. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij de wijze waarop het systeem functioneert. Om de winsten te maximaliseren moet iedere landbouwer investeren in betere machines, variaties van soorten die productiever zijn en intussen het rendement opdrijven door middel van pesticiden, insecticiden,… Deze ontwikkeling zorgt ervoor dat het aanbod aan landbouwproducten veel groter is dan de vraag. De ministers van de EU-landen hebben hierop een aantal protectionistische maatregelen genomen, maar willen nu steeds meer de vrije markt opleggen met tegelijk ook hulpmaatregelen om de export te stimuleren en quota om de productie te beperken.
De Europese commissie wil de quota’s nu beperken om de “vrije markt” meer te laten spelen. Dat zal er ongetwijfeld toe leiden dat er nog minder landbouwbedrijven zullen zijn en dat een aantal personeelsleden en landbouwers op straat zullen staan. Dit is een uitdrukking van de tegenstellingen waarmee de boeren worden geconfronteerd.
Veel boeren stemmen voor de christen-democraten of de liberalen. Die partijen worden voorgesteld als de verdedigers van de boeren, maar tegelijk zijn ze met handen en voeten gebonden aan de politiek die ze op Europees niveau doorvoeren.
We zullen hier niet ingaan op de gevolgen van intensieve landbouw en het gebruik van chemische producten op het milieu en de menselijke gezondheid, maar we stellen wel vast dat deze vorm van landbouw het resultaat is van de economische logica die heerst.
Voor de melkboeren is de situatie schrijnend. De producenten moeten gemiddeld 0,33 euro uitgeven om een liter melk aan te bieden. De huidige verkoopprijs bedraagt echter slechts 0,18 euro. Een jaar geleden was de prijs dubbel zo hoog: 0,36 euro. De melksector moet ook rekening houden met het feit dat het stockeren van melk beperkt is in de tijd. Bovendien is het niet echt mogelijk om nadat de productiviteit van de koeien werd opgedreven plots te verwachten dat koeien minder melk zouden produceren.
In de productie van graan ligt het rendement dit jaar 5 tot 10% hoger door het gunstige weer dit jaar (een goede winter, afwisseling van regen en zon in de zomer). Dit zou de boeren normaal gezien gunstig moeten stemmen, maar in de realiteit is het een catastrofe. Een goede oogst doet de prijzen afnemen. Een ton graan kost nu 90,5 euro, één van de laagste prijzen sinds 1945. Vorig jaar lag de prijs nog op 150 euro en het jaar ervoor was het 250 euro. Graan kan dan wel langer worden gestockeerd (het graan van dit jaar kan verkocht worden tot 31 mei 2010). De Belgische producenten kunnen enkel maar hopen dat de oogst in het zuiden tegenvalt zodat de prijzen terug wat stijgen.
De Belgische boeren moeten dus hopen dat er in het zuiden hevige regen is of rampen die de oogst beperken. Dat dit de boeren daar verder de dieperik in stuurt, is het resultaat van wat de “onzichtbare hand” van de vrije markt wordt genoemd.
De overproductie in de melksector is een structureel probleem. Het beperken van de quota’s zoals de EU dit wil, zal het probleem enkel nog benadrukken. De eisen van de boeren zullen echter ook geen oplossing bieden. De boeren eisen een vermindering van de quota’s met 5% om de prijzen wat te herstellen. Het resultaat zou wel zijn dat de consumptie afneemt en de overproductiecrisis gewoon blijft. De grote supermarktketens geven nu 0,05 euro extra aan de boeren voor een liter melk. Daarnaast heeft de regionale minister van landbouw langs Franstalige kant 20 miljoen euro steun toegekend. Dat is een druppel op een hete plaat. Bovendien zal dit geld betaald worden door de gewone werkenden en hun gezinnen die meer zullen betalen in de winkel.
De totale wereldproductie van graan in 2009 wordt geschat op 660 miljoen ton, terwijl de geschatte vraag 640 miljoen ton bedraagt. De oogst is nog niet afgelopen, maar er is al overproductie. Dat zal geen positief effect hebben op de portemonnee van de gewone consument. De prijs van graan bepaalt slechts voor 15% de prijs van brood.
Dit alles toont ons de inefficiëntie van het kapitalistische systeem. Nochtans gaat het hier om aspecten die bijzonder belangrijk zijn voor de mens: de productie van voedsel. Terwijl er overproductie is, sterft er tegelijk iedere vijf seconden een kind van de honger…