Recensie. “Hoe de rijken de planeet vernietigen” door Hervé Kempf

De titel van dit boek leidde bij ons tot hooggespannen verwachtingen. De auteur maakt op de 125 pagina’s van het boek een aantal terechte vaststellingen. Hij legt verbanden tussen de sociale en ecologische crises en legt de verantwoordelijkheid voor de problemen bij het kapitalisme. Maar naast de terechte vaststellingen blijft Kempf wel steken in de dominante ideologie over onder meer de “menselijke aard” die zou leiden tot de crisis.

Door Nicolas Croes

“Als er niets verandert terwijl we in een historisch nooit geziene ecologische crisis terecht komen, is dat omdat de machtigen van deze wereld dat willen”, stelt Kempf. Hij voegt er nog aan toe dat de ecologische en sociale crises twee onderdelen van dezelfde ramp zijn waarbij dit het resultaat is “van een machtssysteem dat er enkel op gericht is om de privileges van de heersende klassen te behouden.”

Tot zo ver zijn we het met de auteur eens. Om uit te leggen hoe het zo ver is kunnen komen, baseert Kempf zich op een econoom uit de 19de eeuw, Thorstein Veblen, die stelde dat de belangrijkste motor van het sociale leven wordt gevormd door het feit dat de mens een grotere welvaart wil laten zien dan anderen in zijn directe omgeving. Dat zou het resultaat zijn van de zogenaamde “menselijke aard”. Dat samenlevingen in het verleden een totaal andere organisatiewijze kenden met bijvoorbeeld meer egalitaire jager-verzamelaarssamenlevingen, lijkt de auteur te zijn ontgaan. De verhouding tussen de heersende klasse en en de meerderheid van de bevolking is voor Kempf iets vaststaand dat bovendien gebaseerd is op de “menselijke aard”.

Als de auteur probeert om oplossingen voor de ecologische crisis aan te reiken, raakt hij al niet veel verder. Zo stelt hij voor om de consumptie te plafonneren door een grens vast te leggen voor de inkomens. Als de rijken het voorbeeld moeten geven, zullen de anderen wel volgen. De heersende klasse moet volgens Kempf maar op een quasi spontane manier tot het bewustzijn komen dat er verandering nodig is. Nochtans legde hij eerder uit hoe verandering ingaat tegen de belangen van de heersende klasse.

Verder geeft hij ook blijk van illusies in de Europese Unie en een zeker primair anti-Amerikanisme. Alsof het neoliberale beleid van de EU beter zou zijn dan dat van de VS. De auteur maakt hier geen onderscheid tussen de belangen van de heersende klasse en die van de meerderheid van de bevolking. Nochtans stelt Kempf eerder in het boek terecht dat de rijkdom van de kapitalisten het resultaat is van de uitbuiting van de arbeiders.

De vaststellingen van het boek zijn interessant, maar om iets te doen aan de ecologische en sociale crises, is een fundamentele breuk met het kapitalisme nodig op basis van de georganiseerde kracht van de arbeiders. Vernietig het kapitalisme, voor het de planeet vernietigt!