Chemie: als het goed gaat, profiteren de aandeelhouders. Als het slecht gaat, betalen de arbeiders

Alle sectoren worden geraakt door de economische crisis. Toen het goed ging, waren er recordwinsten. Vandaag wordt de crisis door het patronaat als een “opportuniteit” gezien om de lonen en arbeidscondities onder druk te zetten. Dat is ook het geval in sectoren als de chemie.

Besparen op personeel… na jarenlange recordwinsten

In Duitsland voerde Bayer een arbeidsduurvermindering door van 37,5 uur naar 35 uur met een loonsvermindering van 6,7%. Bij Agfa weigeren de arbeiders in te leveren, wat volgens VBO-topman Rudi Thomaes een “onverantwoorde” houding is. Om de arbeiders en bedienden te laten besparen, werden de bonussen voor de kader- en directieleden geschrapt.

Het Interprofessioneel Akkoord (IPA) stelde dat de lonen de komende periode enkel met de indexering mogen worden aangepast. De afgelopen jaren werd de algemene loonnorm van het IPA niet toegepast in de scheikundige nijverheid, er werd bedrijf per bedrijf onderhandeld met akkoorden die vaak een pak boven de IPA-norm lagen. Vandaag eist het patronaat een strikte toepassing met een loonblokkering voor alle bedrijven. Het patronaat verliet op 11 februari zelfs de onderhandelingen om de mogelijkheid van akkoorden per bedrijf af te blokken.

De forse opstelling van het patronaat komt er na een periode van recordwinsten. Toen groeiden de bomen tot in de hemel. Bij chemiereuzen als Bayer werd de winst de afgelopen jaren in miljarden euro berekend. In 2007 bijvoorbeeld boekte Bayer 4,3 miljard euro winst, 23,2% meer dan in 2006. Tessenderlo Chemie haalde in de eerste helft van 2008 een nettowinst van 101 miljoen euro, een stijging met 37%.

Dalende winsten

In het laatste kwartaal van 2008 werd minder winst geboekt en blijkbaar willen een aantal bedrijven dat op de rug van de arbeiders afschuiven. Bij de Britse farmagroep GSK (GlaxoSmithKline) leidde een daling van de winst in het vierde kwartaal (met 7,1% tot 982 miljoen Britse pond) tot de aankondiging dat duizenden jobs moeten verdwijnen. In de vestiging in Genval sneuvelen 75 van de 397 jobs. Bij Pfizer werden wereldwijd 8.000 jobs geschrapt na een tegenvallende winst in het vierde kwartaal, het bedrijf moest een eenmalige vergoeding van 2,3 miljard euro betalen waardoor de winst daalde tot 266 miljoen euro. Pfizer nam tegelijk wel concurrent Wyeth over voor 68 miljard dollar cash, het hoogste bedrag voor een overname sinds de verkoop van ABN Amro.

Grote farmabedrijven als Janssen Pharmaceutica eisten maatregelen van de regering om hun concurrentiepositie te vrijwaren. Janssen is in handen van Johnson & Johnson dat ook in het vierde kwartaal van 2008 haar winst op jaarbasis met 14% zag stijgen (tot 2,97 miljard dollar). Waarom moet de gemeenschap opdraaien voor het veilig stellen van de winsten van Johnson & Johnson?

Crisis door overproductie

Er worden door de meeste bedrijven in de chemie nog mooie winsten geboekt, maar anderzijds kampen een aantal bedrijven wel met overproductiecapaciteit. De afgelopen maanden werd in 20% van de chemiebedrijven gewerkt met economische werkloosheid. De tijdelijke werkloosheid in de sector nam eind december met 107% op jaarbasis toe. Daarmee moet enkel worden ondergedaan voor de metaal, automobiel, metaalproducten en machinebouw.

Bij Lanxess werd meegedeeld dat er zes maanden “deeltijdse” economische werkloosheid komt waarbij de arbeiders uit de dagploeg één week op twee werkloos zijn. De bonden voerden actie en stelden terecht in een pamflet: “Het kan niet zijn dat een groep arbeiders moet opdraaien voor de economische crisis. De directies hebben hier ook een verantwoordelijkheid en kunnen niet doen alsof hun neus bloedt.” Bovendien weigerde de directie om een beloofde loonbonus van 250 euro uit te betalen. Het bedrijf kreeg in 2008 bijna 5 miljoen euro aan cadeau’s op RSZ-bijdragen en bedrijfsvoorheffing, dat is bijna 23 keer de bonus die het weigerde uit te betalen.

De productiecapaciteit ligt vandaag hoger dan wat nodig is. Volgens patroonsfederatie Essencia draaide de scheikundige nijverheid in januari op slechts driekwart van zijn capaciteit. Het patronaat beseft dat er sprake is van een overproductiecrisis, maar blijft haar oplossingen wel elders zoeken: bij de werkenden. Het is evenwel duidelijk dat een besparing op de lonen geen einde zal maken aan de overproductiecapaciteit.

De afgelopen jaren werden fenomenale winsten geboekt in de scheikundige sector. Dit kwam vooral de aandeelhouders ten goede, voor de werkenden waren er enkel kruimels die het opdrijven van de flexibiliteit en productiviteit aanvaardbaar moesten maken. Nu het slechter gaat, wil het patronaat de werkenden het gelag laten betalen. Dat gebeurt nu nog via tijdelijke werkloosheid, het afbouwen van overuren of het opnemen van verlofdagen. Het patronaat waarschuwt meteen dat er binnen enkele maanden mogelijk wel “echte ontslagrondes” kunnen volgen