Referendum in Venezuela. Overwinning voor Ja-kamp, maar hoe moet het nu verder?

Afgelopen zondag werd in Venezuela een referendum gehouden over de herverkiesbaarheid van Chavez. De inhoud en het moment van het referendum legt de zwaktes van de Bolivariaanse revolutie bloot. Op basis van gesprekken met onze Venezolaanse kameraden op de Latijns-Amerikaanse vormingsweek publiceren we hier een analyse.

Jonas vanuit Brazilië

Chavez stelde dat Venezuela imuun zou blijven voor de economische crisis van het kapitalisme. Maar omdat hij nooit tot een definitieve breuk met het kapitalistische systeem heeft willen overgaan, zullen de gevolgen voor Venezuela even zwaar zijn als in de rest van de wereld. Door zijn grote oliewinsten van afgelopen jaar beschikt het land over een buffer om de eerste schokken van de crisis op te vangen. Dat speelde een rol in de timing voor dit referendum.

Het "socialisme van de 21e eeuw" van Chavez steunt op een systeem van sociale maatregelen die betaald worden met oliegeld. Nu de prijzen op de wereldmarkt in elkaar storten, dreigt dit model snel in de problemen te komen. Voorlopig worden de projecten nog betaald met de winsten van de afgelopen periode, maar hieraan zal snel een eind komen.

Een aantal linkse krachten in Venezuela riepen op om “neen” te stemmen. Wij vinden dat een fout standpunt. Ook wij zijn niet akkoord met de essentie van de zaak, namelijk om de macht van de president te versterken. Bovendien zorgt het ervoor dat het Chavistische kamp het probleem van de opvolging van Chavez kan uitstellen. Chavez is in Venezuela is nog steeds bijzonder populair, maar iemand vinden die hem zou kunnen opvolgen is bijna onmogelijk. De bureaucratische kliek rond Chavez heeft, in tegenstelling tot de president, het vertrouwen van de bevolking verloren.

Met CSR, Collectivo Socialismo Revolutionario, de Venezolaanse zusterorganisatie van LSP, voerden we campagne voor een kritische ja-stem. Ons standpunt is vooral een kwestie van strategie. Een overwinning van het neen-kamp zou immers een zware slag betekenen voor de Bolivariaanse revolutie – die de arbeiders van Venezuela de laatste jaren heel wat verworvenheden heeft gebracht. Bovendien zou het de oppositie de kans geven om zich te versterken. Het zou de derde overwinning voor de pro-Amerikaanse, rechtse oppositie zijn in één jaar tijd. Zij boekte immers ook een lichte vooruitgang bij de laatste lokale verkiezingen en het Chavez kamp verloor het referendum over de grondswetwijziging.

De oproep voor een ja-stem was echter niet onvoorwaardelijk. We legden in ons politiek campagnemateriaal uit dat we wel voor een ja opriepen, maar plaatsten direct ook heel wat kanttekening bij het referendum en bij de stand van zaken van het Bolivariaanse proces. Zo bekritiseerden we het feit dat het regime niet echt wil breken met het kapitalisme, bekritiseerden we de bureaucratische werking van de PSUV – de partij van Chavez – en het feit dat linkse kritische militanten het leven zuur werd gemaakt.

Maandag werden de resultaten van het referendum uiteindelijk bekend gemaakt. Het Ja-kamp kreeg 54%, het neen-kamp 46%. De kloof tussen het ja- en neen-kamp was daarmee groter dan eerst gedacht. De week voordien hadden onze Venezolaanse kameraden er immers geen goed oog op: in de peilingen bleek dat het om een nek-aan-nek-race ging, waarbij het neenkamp telkens wat vooruitgang boekte. Het officiële resultaat is dat Chavez nu bij de volgende verkiezingen, in 2010, toch herkiesbaar is.

De praktische gevolgen zijn echter complexer. Hoewel het vroeg is om op dit moment conclusies te trekken, kunnen we toch al een paar mogelijke trends ontwaren. Eerst en vooral is het natuurlijk een overwinning voor de Bolivariaanse revolutie, in die zin dat er terug een krachtsverhouding is opgebouwd in het nadeel van de oppositie. Feesten voor de overwinning zou echter voorbarig zijn. Dit referendum zal ook de macht van de bureucratische kliek rond Chavez versterken.

Bovendien biedt het de mogelijkheid aan de Chavistas om problemen te negeren in plaats van ze structureel aan te pakken. Zoals het probleem van de “opvolging” van Chavez; geen enkel ander figuur in Venezuela is op dit moment in staat om een symbool te worden waarrond de bevolking zich massaal kan organiseren in de strijd tegen het kapitalisme. Een ander onopgelost probleem betreft de werking van de PSUV. Door de postjesjagerij van een groep rond Chavez – dikwijls overlopers van de vorige elite – wordt het partijleven herleidt tot vriendjespolitiek en misleiding. En dat voor zover er al sprake is van partijleven. Veel afdelingen in wijken bestaan slechts in theorie. De PSUV kan daardoor haar historische rol helemaal niet spelen. De PSUV had een levende partij moeten worden die de massa´s organiseerde en op die manier het proces naar links kon trekken.

Toch kan de economische crisis die nu voor de deur staat, ook in Latijns-Amerika, Chavez dwingen om knopen door te hakken, en zo naar links te wijken. Jammer genoeg bestaat er in Venezuela op dit moment geen massa-instrument waarin de bevolking zich tegen de crisis en het kapitalisme kan organiseren. Over de PSUV hebben we het al gehad, maar ook de vakbonden staan in Venezuela heel zwak. Bovendien krijgen strijdbare syndicalisten af te rekenen met de repressie van de politiediensten…

Onze kameraden van CSR werken ondertussen met hun beperkte krachten aan de uitbouw van een kleine revolutionaire organisatie die momenteel vooral in de vakbonden actief is, maar ook een rol speelt in de PSUV. Linkse kritiek op het regime wordt door delen van de bureaucratie echter minder getolereerd dan rechts kritiek. Terwijl het grootste deel van de burgerlijke tv-stations gewoon verder haar leugens kan verspreiden, worden linkse militanten weggepest of zelfs vermoord, zoals een tijd geleden gebeurde met een aantal vakbondsleiders.

Het land heeft veeleer een traditie van populisme in plaats van arbeidersstrijd, hierdoor is het lot de bevolking vandaag te veel overgeleverd aan de grillen van één figuur. De sociale verworvenheden die de afgelopen jaren werden gerealiseerd, moeten verdedigd worden. Dat kan enkel door ze verder uit te breiden en de strijd aan te gaan om te breken met het kapitalisme en effectief te bouwen aan een socialistisch alternatief.