Het einde van het kartel tussen SP.a en Spirit (intussen omgedoopt tot Vl.Pro) lijkt steeds meer het einde in te luiden van de links-liberale partner. Op een ogenblik dat het liberalisme wereldwijd in het defensief zit door de kapitalistische crisis, lijkt er weinig ruimte te bestaan voor een zogenaamd links-liberale formatie. Opvallend is dat dit voor SP.a geen bezwaar lijkt te zijn om kopstukken van Vl.Pro te willen overnemen.
De formele aanleiding voor het einde van het kartel was de koerswijziging van Vl.Pro nadat voorzitter Bettina Geysen aan de kant werd geschoven. Geysen moest opstappen wegens het schandaal rond de hoge onkostennota’s van de VRT-top waartoe ze voorheen behoorde, maar eigenlijk toch vooral omdat ze als manager wel enige vorm kon geven aan haar partij maar nooit iets van inhoud. Vl.Pro zakte steeds dieper weg in de peilingen en op een ogenblik dat ook grote broer SP.a verloor in de peilingen werd de prijs voor een parlementszitje steeds hoger.
Dat de reactie va SP.a geen principiële houding was, blijkt uiteraard uit het feit dat de partij maar al te graag een deel van de vroegere VlaamsProgressieven in haar eigen rangen zou opnemen, en vooral Bert Anciaux wegens diens electoraal gewicht. De opvattingen van Anciaux en co doen er amper toe, als ze zich maar inschakelen in wat de SP.a-leiding vandaag een “progressief” project noemt.
Op eigen krachten maakt Vl.Pro amper kans op overleven. Indien er in juni 2009 ook federale verkiezingen zijn, dreigt de partij ook haar laatste zetel (die van Geert Lambert) te verliezen. De afgelopen dagen verloor de partij reeds haar fractie in het Vlaams Parlement. Die besliste om het kartel te behouden en haar minister te blijven steunen. Anciaux stelde dat hij vast houdt aan zijn ministerpost, wat in tegenspraak is met de nieuwe koers die de meerderheid van Vl.Pro wil volgen. Anciaux had op de partijraad gepleit voor het behoud van het kartel als een “progressief project met toekomst”. Hij voegde eraan toe dat Vl.Pro “onvoldoende kracht” heeft om zelf “een stevig nieuw verhaal te kunnen afdwingen”. Een meerderheid van 68% verkoos echter het voorstel van Lambert om op eigen kracht te proberen, “lukt het niet, dan hebben we tenminste geprobeerd”.
De crisis van Vl.Pro is er eigenlijk één die jarenlang werd uitgesteld door het kartel met SP.a. Bovendien is het vandaag nog moeilijker dan voorheen om met een uitgesproken liberale boodschap te scoren. Zelfs een rechts-liberale populist als Dedecker scoort niet met zijn liberale opvattingen, maar wel met zijn populisme. Over de economische en financiële crisis doet hij er best aan om de rechts-liberale visie zoveel mogelijk onder het tapijt te moffelen. Het liberalisme zit vandaag in het defensief, de veelgeplaagde De Gucht probeerde een verdediging van het liberalisme neer te pennen maar moest dat onder een veelzeggende titel doen: “Het liberalisme in tijden van cholera”. Deze cholera is ook verspreid bij de andere liberale formaties, inclusief de rode liberalen van SP.a overigens.
Het gebrek aan een links antwoord op de crisis waarmee we vandaag worden geconfronteerd volgt op het gebrek aan een antwoord op de koopkrachtproblemen en eerder het gebrek aan verzet tegen het Generatiepact. Telkens opnieuw bleek de zogenaamde linkerzijde aan de verkeerde kant te staan. Bij de recente acties rond Carrefour vonden we geen SP.a-mandatarissen aan de stakersposten, maar wel in de raad van bestuur van Carrefour (Van Miert en Claes). Het is vanuit die positie nogal eenvoudig voor Willy Claes om vast te stellen dat de sociaal-democraten te ver mee gestapt zijn in de vrije markt logica. Moest hij het menen, zou hij overgaan tot daden in de plaats van woorden.
Het opzeggen van het kartel tussen SP.a en Vl.Pro is geen principiële kwestie, het is in essentie een discussie over verkiesbare plaatsen en postjes. Het electoraal gewicht van Vl.Pro is te beperkt voor SP.a om daar een aantal van haar slinkende zetels aan op te offeren. Bovendien weet SP.a ook wel dat het de meest interessante delen van de vroegere Spiritisten kan overnemen zodra het interne geruzie bij Vl.Pro verder opleeft. En dan is SP.a vooral geïnteresseerd in de Brusselse groep rond Anciaux en met onder meer Fouad Ahidar. De SP.a zelf staat zwak in de hoofdstad, met Anciaux kan het over een sterker kopstuk beschikken.
Indien dit soort spelletjes wordt voorgesteld als hetgeen waar de “linkerzijde” voor staat, dan is het niet moeilijk om te begrijpen waarom zo slecht wordt gescoord in de peilingen. Dat is niet omdat partijen als SP.a of Vl.Pro links zouden zijn, maar net omdat ze dat absoluut niet zijn. Beiden hebben de neoliberale logica van het kapitalisme aanvaard – Vl.Pro heel openlijk door zich “liberaal” te noemen, heel wat SP.a’ers hebben die term niet nodig om liberaal te zijn – en gaan nu op in postjesjagerij bij de zetelverdeling in juni 2009.
Socialisten moeten zich verzetten tegen het zogenaamde “linkse” liberalisme dat onder politici zo populair blijkt te zijn. De economische problemen waarmee we vandaag worden geconfronteerd, zijn het resultaat van een liberaal beleid. Als we een oplossing op de crisis willen aanbieden, kunnen we niet teruggrijpen naar recepten die aan de basis liggen van deze crisis. Er is nood aan een radicaal socialistisch antwoord waarin de behoeften van de meerderheid van de bevolking centraal worden gesteld. Vanuit de hoek van SP.a en Vl.Pro valt een dergelijk antwoord echter niet te verwachten.