Your cart is currently empty!
De verliezen of de winsten collectiviseren?
IJsland ging lange tijd door voor een “pooltijger”. Nu moest het land zijn banken nationaliseren. Groot-Brittannië, dat vroeger vooraan stond bij het doorvoeren van een neoliberaal beleid, ging IJsland voor met de nationalisatie van Northern Rock. De VS heeft Fannie Mae en Freddie Mac “onder voogdij” geplaatst (het woord nationalisatie lag er nog te gevoelig) met een injectie van 200 miljard aan publieke middelen. Er zijn hiernaast nog tal van voorbeelden. Heeft de financiële crisis de ogen van onze leiders geopend? Hebben ze zich plots bekeerd tot het socialisme?
De hoofdredacteur van La Libre Belgique, Michel Konen, antwoordde kernachtig op die vragen met de titel van zijn edito van 13 oktober: “Collectief, niet gecollectiviseerd”. Hij maakt zijn punt duidelijker met een metafoor: “De economie is zoals een wegennet waarop auto’s rijden. Het kapitalisme laat de wagens aan hun lot over waardoor de vrachtwagens de auto’s verpletteren omdat ze groter zijn. Het liberalisme wil het net reguleren door bijvoorbeeld verkeersregels op te stellen. Dat volstaat niet om ongevallen (crises) te vermijden, maar het leidt ertoe dat je niet zomaar om het even wat kan doen van achter je stuur. Het socialisme wil een chauffeur in ieder voertuig plaatsen als het de burgers al niet verplicht om een collectieve wagen te gebruiken. Het communisme wil het vertrekuur en –plaats opleggen, net als de aankomstplaats. De huidige crisis moet leiden tot een verkeerscode, geen collectivisering van de financiële middelen. De overheidstussenkomsten kunnen enkel tijdelijk en beperkt zijn. Zoniet zullen we aan vrijheden verliezen.”
Nationalisaties zijn niet gelijk aan socialisme
Michel Konen vindt het collectiviseren van financiële middelen onaanvaardbaar, maar hij heeft geen enkel probleem als collectieve middelen worden ingezet om de private sector bij te staan. Dat is op zich natuurlijk niet nieuw. Ook toen het neoliberalisme nog triomfeerde, kwam de overheid meermaals tussen om herstructureringsplannen in de bedrijven te financieren met belastingsgeld of bijdragen aan de sociale zekerheid. Het geld van de belastingbetalers en diegenen die bijdragen aan de sociale zekerheid betalen, werd dus gebruikt om de winsten van de bedrijven veilig te stellen terwijl jobs en lonen verdwenen. De dalende koopkracht die daar het gevolg van was, versterkte de overproductie die de kapitalisten aanzette om hun winsten te investeren in speculatie, wat de basis legde voor de omvang van de huidige crisis. De kapitalisten werden het slachtoffer van hun eigen hebzucht en nu moet de overheid zich diep in de schulden steken om hen te helpen. De toename van de schulden zal overigens betaald worden door de belastingbetalers, terwijl de toekomstige winsten van de kapitalisten niet naar de gemeenschap zullen gaan.
De verliezen worden gecollectiviseerd om de winsten beter te kunnen privatiseren. Die methode werd altijd toegepast door de kapitalisten en hun politieke handlangers. In 1920 nationaliseerde de Belgische regering de private spoorbedrijven omdat deze failliet waren. De nieuwe NMBS nam hun schulden over. Vandaag zien we dat de winstgevende delen van de NMBS steeds meer dreigen geprivatiseerd te worden, terwijl de kosten voor de infrastructuur op de gemeenschap blijven terechtkomen.
Om terug te komen op de vergelijking met een wegcode, zouden we kunnen stellen dat de huidige crisis vergelijkbaar is met een immense verkeersopstopping omdat een rijstrook van de autosnelweg volledig versperd is tijdens het spitsuur na een groot en dodelijk ongeval als gevolg van de slechte staat van de wegen die het zware verkeer niet aankunnen. Het kapitalisme terug op weg helpen via belastingen op de automobilisten en de zwakke weggebruikers, zal weinig uithalen als tegelijk de staat van de wegen verder blijft achteruitgaan.
Nationaliseren in het belang van de gemeenschap
LSP verdedigt de nationalisatie van de sleutelsectoren van de economie zoals de banken, verzekeringen, grote distributie, transport, productie en distributie van energie, telecommunicatiesector en de grote bedrijven in het algemeen. Niet alleen bedrijven die zich op de rand van het faillissement bevinden, maar ook (en vooral) die bedrijven die wel winstgevend zijn. Daarbij moeten de bedrijven niet worden gekocht met publieke middelen, maar moet er worden genationaliseerd met enkel schadevergoedingen op basis van bewezen behoeften door de kleine aandeelhouders.
De arbeiders en hun gezinnen moeten het kapitaal van de bedrijven niet terugkopen, dat kapitaal komt immers voort uit hun niet betaalde arbeid. De grote aandeelhouders moeten niet vergoed worden, zij hebben zich reeds rijkelijk bediend met de dividenden uit het verleden. Uiteraard gaat hetzelfde niet op voor de arbeiders of kleine zelfstandigen die met hun spaargeld wat aandelen hebben gekocht om met de dividenden hun inkomen aan te vullen. Zij moeten wel vergoed worden, linkse socialisten respecteren de eigendommen die zijn verworven op basis van arbeid. Maar hetgeen is verkregen op basis van de uitbuiting van de arbeid door anderen, moet terug naar de gemeenschap gaan. De collectivisering van de productiemiddelen is niet alleen een kwestie van sociale rechtvaardigheid. Het is ook noodzakelijk om een einde te kunnen maken aan de kapitalistische anarchie, die zo gruwelijk tot uitdrukking komt in deze crisis. Een democratische planning van de economie door en voor diegenen die de economie laten functioneren als producenten van goederen en diensten, is de enige manier om uit deze crisis te raken.
De genationaliseerde bedrijven moeten onder de controle van de arbeiders en hun gezinnen worden geplaatst. Sommigen zullen daar tegen opwerpen dat ze niet over de technische competentie beschikken om een bedrijf te leiden. De kapitalisten zelf echter beschikken niet over betere papieren. Zij moeten personeel (waaronder ingenieurs) in dienst nemen om alle technische zaken te regelen. Onder een geplande economie zouden de arbeiders democratisch beslissen over de fundamentele oriëntaties van de productie en dat op basis van de reële behoeften.
Dankzij een democratische planning zou het mogelijk zijn om een einde te maken aan de absurde overproductiecrises van het kapitalisme. Het zou ons in staat stellen te produceren in functie van de behoeften van de bevolking. Opdat een dergelijk systeem haalbaar zou zijn op langere termijn, moet het zich uitbreiden tot een wereldwijd systeem. Het doorvoeren van een dergelijk programma in één land, zou een immense impuls vormen voor de arbeidersbeweging in andere landen om een zelfde richting uit te gaan. Het zou de basis kunnen vormen voor een socialistische wereld, en daarbij de voorwaarden creëren om de mensheid naar een hoger stadium van haar ontwikkeling te brengen.