Waarschuwingen uit Oostenrijk

Extreem-rechts op 28% – Haider uit de bocht

In de nacht van 11 op 12 oktober kwam de Oostenrijkse extreemrechtse politicus Jörg Haider om het leven. Alcohol en overdreven snelheid (142 km per uur waar 70 was toegelaten) leidden ertoe dat hij de controle over het stuur verloor. Het overlijden van Haider zorgde voor een massale media-aandacht, Haider was de voorbije 10 jaren één van de meest omstreden politici van Europa. Daarbij werd zijn asociale beleid of zijn banden met neonazisme wel eens onder tafel geveegd, over de doden niets dan goed?

Door Thomas (Gent)

Haider en zijn neo-fascistische FPÖ kenden in de jaren 1990 een sterke opgang. Nadat de partij 26,9% van de stemmen haalde in 1999 trad ze samen met de conservatieve ÖVP toe tot de Oostenrijkse regering. Dat stuitte op verontwaardiging uit de rest van Europa: met een belerende vinger werd vanuit neoliberale kringen gewezen naar de “schandalige” coalitieregering met de FPÖ. Het politieke establishment kon uiteraard niet verklaren waarom het succes van extreem-rechts in Oostenrijk geen zonderling geval was. Net als het VB bij ons, kon de FPÖ groeien op een vruchtbare voedingsbodem van passief ongenoegen. Dit ongenoegen manifesteerde zich in de jaren ’80 en ’90 omwille van een harde neoliberale politiek en het gebrek aan een alternatief hierop. Dit is in heel Europa waarneembaar: terwijl politici en patroonsorganisaties sociale en publieke uitgaven beknotten, maakten de bedrijven miljardenwinsten.

Toen de FPÖ in de Oostenrijkse regering zat werd daar niets fundamenteel aan veranderd, integendeel er werd een harde aanval op de pensioenen ingezet. Dit leidde voor Haider tot een electorale nederlaag: de partij kreeg oppositie van de arbeidersbeweging te verduren (waaronder grote stakingen in 2003) en verloor daarop de verkiezingen. Daarna kwam het tot een splitsing. Haider, zijn ministers en vele parlementsleden richtten de BZÖ op. De meeste militanten (buiten Karinthië) bleven bij de FPÖ.

Dit resultaat van het asociale beleid waar de FPÖ mee voor verantwoordelijk was, wordt vaak aangehaald om te beweren dat machtsdeelname een goede tactiek kan zijn om extreem-rechts te verzwakken. Laat ze deelnemen aan de vetpotten van de macht en het zal gauw gedaan zijn. Wij hebben ons altijd tegen die visie verzet omdat een extreem-rechts beleid gevaarlijk is voor de arbeidersbeweging.

Bovendien is het een statische visie. Bij de verkiezingen in september maakte Haider een comeback. Zowel de BZÖ als de FPÖ haalden goede scores van respectievelijk 10,7% en 18%, samen meer dan de monsterscore van 1999. Na Haiders dood is het potentieel voor extreem-rechts niet verdwenen. Zijn BZÖ kan het moeilijk krijgen na het wegvallen van het onbetwiste kopstuk rond wie alles draaide. Maar er is fundamenteel niets veranderd aan de neoliberale politiek. Als daar geen links antwoord op wordt geboden, blijft er ruimte voor extreem-rechts. Er is nood aan strijdbare vakbonden, maar ook aan een politieke partij van de arbeiders en hun gezinnen.

Naast deze belangrijke les, is er natuurlijk nog een tweede les te trekken uit het wedervaren van Haider en dat is de noodzaak van veilig en aangepast rijgedrag op de weg!