Brochure. Strijd tegen seksisme is nodig (deel 1)

Het was een bewuste keuze deze brochure uit te brengen aan het begin van de zomer. Zoals iedere zomer verheugen veel meisjes en jonge vrouwen zich op de komst van de vakantie, de festivals, de vrijheid … maar zullen ze jammer genoeg ook ditmaal geconfronteerd worden met seksisme rondom hen. Naast het plezier om samen uit te gaan met vrienden, met nieuwe mensen kennis te maken en misschien meer dan dat als het goed klikt, gebeurt het helaas al te vaak dat meisjes niet enkel geconfronteerd worden met gewilde seksuele relaties en contacten.

Een zeer triest voorbeeld illustreert dit: op vrijdag 20 juni, op het Fête du Rock in Flémalle, vond een jonge vrouw van 20 jaar de dood, kennelijk toen ze probeerde te ontsnappen aan een man die haar wilde misbruiken. Dit is jammer genoeg helemaal geen geïsoleerd geval.

Enkele tientallen jaren geleden beschikten meisjes niet over de vrijheid om seksueel plezier op te zoeken. Deze emancipatie is het resultaat van de belangrijke strijd die gevoerd werd door vorige generaties van feministen en werkende vrouwen. Een strijd voor meer onafhankelijkheid, vrijheid en gelijkheid. Desondanks is seksisme niet verdwenen, maar heeft het zich veeleer in nieuwe vormen ontwikkeld, die vandaag naast de oude vormen bestaan. En als kapitalisten tot iets echt in staat zijn, is het ongetwijfeld de capaciteit om winst te maken op nagenoeg gelijk wat, óók op de breuk van het taboe op seksualiteit.

Al meer dan 20 jaar horen we talrijke (postfeministische) vrouwen verklaren dat discriminatie niet meer bestaat, dat het er voor vrouwen om gaat de macht te veroveren, de plaats van de mannen in te nemen, ook als dat betekent dat het idee van een gezin opgeofferd moet worden. De laatste jaren echter, en dan vooral sinds het Generatiepact en de strijd die ertegen is gevoerd, begint dit idee van gelijkheid te wankelen en is het voor de postfeministen onmogelijk geworden de realiteit te negeren.

De cijfers kan je vinden in de burgerlijke pers en spreken voor zich. De financiële afhankelijkheid van vrouwen, de dubbele taak, de quasi onmogelijkheid om op de huidige flexibele arbeidsmarkt een voltijdse job te combineren met een gezin, zijn allemaal elementen die vandaag onweerlegbaar terug naar voor komen.

Discriminatie is overal

Vrouwen worden gediscrimineerd in alle structuren van de samenleving.

Op het werk

Op de arbeidsmarkt vind je vrouwen vooral terug in de meest onzekere en slechtst betaalde jobs. Ter illustratie:

1. In België verdienen vrouwen vandaag gemiddeld 26% minder dan mannen, dit cijfer loopt op tot 40% in de bank- en verzekeringssector. Voor gelijkaardig werk verdienen vrouwen gemiddeld 6% minder dan mannen.
2. 75 % van de vrouwen werkt in een sector die hun traditionele rol weerspiegelt. Zo vind je onder bedrijfsleiders en het hogere kader 28% vrouwen tegenover 72% mannen. In het onderwijs werken 68,7% vrouwen en 31,3% mannen, maar slechts 33,3% van de directeurs zijn vrouwen. Daartegenover vormen vrouwen wel 77,1% van de fotomodellen en verkopers allerhande. In de gezondheidszorg en in de sociale diensten vind je 77,1% vrouwen en 22,9% mannen, in het kuispersoneel zelfs 84,1% vrouwen en 15,9% mannen.
3. Deeltijds werk wordt vooral aan vrouwen opgelegd: in België werkt 46% van de actieve vrouwen deeltijds tegenover 6% bij de actieve mannen, in Nederland loopt dit cijfer voor vrouwen op tot 70%!
4. PWA-jobs (4,10€ / uur): 10,1% van de actieve vrouwen werkt erin, tegenover 3,5% van de actieve mannen.

In dat kader is het niet verwonderlijk dat het armoederisico bij vrouwen heel wat hoger ligt dan bij mannen (27% arme vrouwen tegenover 13% arme mannen in Wallonië, meer dan 60% van de armen in de wereld zijn vrouwen) (1). Hetzelfde zien we bij de pensioenen: ¼ van de vrouwen krijgt een pensioen dat lager ligt dan 500 euro (tegenover 1/8 van de mannen); 1 vrouw op 3 krijgt een pensioen dat lager is dan 1000 euro/maand.

Deze situatie veronderstelt een belangrijke financiële afhankelijkheid van de partner, wat het ook moeilijk maakt hem te verlaten als men dit wil. Niet minder dan 80% van de alleenstaande moeders leeft op of onder de armoedegrens. Het is ook in dit kader dat vrouwen de eerste slachtoffers van sociale aanvallen worden. Zo verhoogt het Generatiepact de reeds duidelijke kloof tussen mannen en vrouwen. Veel vrouwen zullen niet langer in staat zijn voor hun 65e op pensioen te gaan, daar ze veel vaker een onderbroken carrière hebben en hierdoor slechts zelden voldoende carrièrejaren opbouwen om op brugpensioen te gaan.

Wat de bazen betreft: het kapitalisme voedt zich op deze situatie doordat ze de burgerij toelaat de werkenden te verdelen en druk te zetten op alle lonen om maximale winsten te garanderen.

Thuis

Hier bovenop bestaat een andere uitbuiting van de vrouw, de uitbuiting die plaats vindt in het gezin. Vrouwen verzetten in de meeste gezinnen gemiddeld – en bovenop hun job buitenshuis – 80% van het huishoudelijk werk. Dit huishoudelijke werk vormt wereldwijd miljoenen uren onbetaald werk en in feite miljarden besparingen voor de kapitalistische staten. Deze mondiale massa aan vrouwelijke arbeidsuren in het gezin – arbeidsuren die onbetaald zijn, maar toch onontbeerlijk voor het dagelijks leven van de samenleving – vertegenwoordigde in 1995 11 miljard dollar. (2)

De vrouw als seksobject

Deze zwakke economische positie veroorzaakt ook een even zwakke sociale positie en leidt dus tot partnergeweld, pesterijen,… en duwt steeds meer vrouwen in de richting van prostitutie en pornografie.

In het algemeen zijn vrouwen de eerste slachtoffers van moraal en fysiek geweld (pesterijen, partnergeweld, verminkingen, verkrachtingen, …). Een derde van de vrouwen wordt ooit in hun leven geconfronteerd met geweld. In België is 1 op 7 vrouwen slachtoffer van ernstig geweld binnen het gezin (1/5 in de EU) en 68% van de vrouwen verklaarde (in een studie in 1998) ooit slachtoffer te zijn geweest van fysiek en seksueel geweld. De cijfers nemen jaarlijks toe. Partnergeweld is de eerste oorzaak voor vroegtijdige dood van vrouwen in Europa.

Dit geweld legt zich uit door het beeld van de vrouw dat door de kapitalistische samenleving wordt uitgedragen. Bij de sociale tweederangspositie van vrouwen voegt zich een ander massaal verspreid beeld: dat van de vrouw als seksobject.

In tegenstelling tot de strenge tegenstand waarop seksistische moppen of ideeën in de jaren ’70 zouden zijn gebotst, zien we in de samenleving vandaag – een samenleving die tot stand kwam na de val van de Muur en na het ideologische offensief van de burgerij die erop volgde – dat het minste teken van ontevredenheid bij het horen van dergelijke moppen beschouwd wordt als voortvloeiend uit frustratie, een gebrek aan humor of zelfs botweg als een conservatieve reactie. Uiteraard hebben wij niets tegen bloot, noch tegen seks op zich, maar we verzetten ons wel tegen het gebruik ervan voor commerciële doeleinden. Daar gaat het over. Deze realiteit versterkt op dagdagelijkse manier het machogehalte van de samenleving. Vrouwen worden zo onder druk gezet seksuele gedragingen te aanvaarden die niet beantwoorden aan haar wensen en lusten, maar aan die van mannen. We verdedigen de seksuele vrijheid, maar vrijheid impliceert ook het recht om “neen” te zeggen en te kunnen verwachten dat die neen gerespecteerd wordt.

Deze situatie stelt de bazen in staat hun zakken vol te stoppen. Het seksisme verkoopt en doet verkopen.

Seksisme verkoopt

De legale en illegale seksindustrie heeft nog nooit zo gebloeid als vandaag en kende recent een explosieve groei. Pornografische pers, films, internetsites, maar ook sekstoerisme, vrouwen- en kinderhandel, prostitutie,… al deze sectoren leveren grof geld op. Multinationals boeken er enorme winsten mee. Bovendien zien we vandaag in de seksshops en in de on line verkoopsites nieuwe rubrieken opkomen die flink succes boeken – “verkrachtingen” of “partnergeweld” bijvoorbeeld – en die ze aanbieden met ondubbelzinnige verkoopsargumenten.

Prostitutie is vandaag een bloeiende markt, die ook in de westerse landen gebanaliseerd wordt. Zo zagen we in Nederland vrouwen die dreigden hun werkloosheidsuitkering te verliezen indien ze weigerden in een bordeel te werken. In Duitsland hetzelfde verhaal voor vrouwen die weigerden in een naaktbar te werken. In beide landen is prostitutie volledig gelegaliseerd en wordt het beschouwd als “een job als een ander”.

Anders dan men het ons wil laten geloven, is prostitutie noch pornografie een keuze. De eindeloze besparingen drijven steeds meer meisjes en vrouwen ertoe zich te prostitueren om zich van een inkomen te verzekeren. De gemiddelde instapleeftijd voor prostitutie bevindt zich tussen 13 en 15 jaar voor meer dan 80% van de prostituees. Een studie toont overigens dat tussen 90 en 95% van de prostituees wenst dat ze het niet meer moeten doen. (3) In dit opzicht in het niet verwonderlijk dat in Frankrijk 40.000 vrouwelijke studenten zich prostitueren om hun studies te betalen.4 Een recente Amerikaanse studie, die werd uitgevoerd onder prostituees in vijf landen (VS, Zambia, Turkije, Zuid-Afrika en Thailand), toont aan dat 68-70% van die prostituees lijden aan problemen die analoog zijn aan de aandoeningen die werden vastgesteld bij veteranen uit de Vietnam-oorlog, gekend als het “post-traumatische stress-syndroom”.

Seks doet verkopen

Voor elk product (gaande van auto’s tot studentenfuiven) wordt het vrouwelijke lichaam gebruikt om de verkoopscijfers op te krikken. Hierdoor worden we dagelijks geconfronteerd met het zogenaamde ideale (en vaak blote) vrouwenlichaam.

Dit bombardement van plastic vrouwen heeft een nieuwe markt geopend, waarin veel meer wordt geïnvesteerd dan in medisch onderzoek, en waarvoor het geïnvesteerde budget in de VS drie maal groter is dan de geïnvesteerde som in onderwijs: cosmetica. De wereldwijde schoonheidsindustrie, daarbij inbegrepen maquillage, plastische chirurgie, dieetproducten, enz. wordt geschat op een totale waarde van 160 miljard dollar per jaar.

In feite leidt dit vernederende beeld, waarin vrouwen voor alles mooi moeten zijn, tot een hele reeks ernstige gevolgen, zoals fysieke complexen die op deze markt de winsten de pan doen uitvliegen, maar ook een zeer schadelijke rol spelen in steeds vaker voorkomende dodelijke ziekten (boulimie, anorexia,…). Vandaag zien we meisjes van 8 jaar die op dieet gaan of strings kopen bij H&M. Zo leren we dat in Europa slechts 1% van de jonge meisjes zich totaal tevreden verklaren met hun lichaam en dat 54% van de meisjes tussen 10 en 14 jaar van zichzelf vindt dat ze te dik zijn. Een studie uit 2001 toont dat mager zijn betekent dat je aantrekkelijk bent voor mannen, sexy bent en carrière kunt maken. Twee derden van de vrouwen zouden plastische chirurgie overwegen om het beeld dat ze van zichzelf hebben te verbeteren.

Dit alomtegenwoordige beeld rechtvaardigt machogedrag bij mannen. Het rechtvaardigt ook het feit dat vrouwen mooi moeten zijn om voor een heel aantal jobs in aanmerking te komen. Dit zien we ook in de verkiezingscampagnes van bepaalde vrouwelijke politici, waarin eerder dan hun programmapunten, hun fysiek voorkomen naar voor wordt gebracht (zoals bijvoorbeeld Freya Van den Bossche, SP.a, ex-Minister van Begroting, die haar benen toonde op haar eerste verkiezingspamflet).

Het voornaamste gevolg is dat vrouwen in de eerste plaats als een seksueel object worden gezien en pas in tweede instantie als een gewoon menselijk en denkend wezen. Zo worden vrouwen in alle sferen van de samenleving geconfronteerd met seksisme.

Noten

1. http://doc.abhatoo.net.ma/doc/IMG/pdf/promotion_egalite_travail.pdf
2. http://fr.wikipedia.org/wiki/Condition_f%C3%A9minine#L.27in.C3.A9galit.C3.A9_des_sexes_dans_le_travail_domestique
3. http://www.rinoceros.org/IMG/pdf/Mondialisation_de_la_prostitution.pdf 4. Figaro, 29 octobre 2006