Recensie. “De IJzeren Hiel” van Jack London

Het is niet zo moeilijk om een socialistisch niet-fictie boek te vinden. Zo zijn er heel veel boeken. Maar een fictieboek, een echte klassieker dan nog, met een openlijk socialistisch standpunt, is minder evident. “De ijzeren hiel” van Jack London is één van die rariteiten in de literaire wereld.

Fikret Pajalic

Als je er wat tegenop ziet om “Het Kapitaal” van Marx te lezen, biedt hoofdstuk 9 van “De ijzeren hiel” een gemakkelijker alternatief dat uitlegt hoe het kapitalistisch systeem werkt. Het is een goed begin om na te gaan wat de relatie is tussen arbeid, meerwaarde en winsten. Voor socialisten is het belangrijk om te begrijpen hoe het kapitalisme werkt. Jack London verwerkt dat gegeven op een interessante wijze waarbij hij zijn sterke taalgevoel inzet en combineert met voorbeelden uit het “echte leven”.

Een zoektocht op het internet naar Jack London maakt direct duidelijk dat hij sterke socialistische overtuigingen had. London was ooit lid van de Socialist Labour Party en nadien van de Socialist Party in de VS. London blijft ook een populaire auteur. Zelfs in grote ketens worden zijn boeken nog steeds aangeboden.

De politieke standpunten van London kreeg hij al op vrij jonge leeftijd. De gezinswoning van zijn familie brandde uit tijdens de grote brand van 1906 in San Francisco na een aardbeving. Als tiener moest hij lange uren kloppen in een conservenfabriek waar hij het leven van een arbeider ervoer. Zijn rusteloze aard bracht Jack London naar Alaska en Yukon tijdens de periode van goudkoorts. Hij las erg graag en vormde zichzelf als socialist.

De socialistische visie van Jack London komt altijd naar voor, van zijn avonturenboeken waarin hij de steeds toenemende vervreemding van mensen tegenover de natuur bespreekt net als de meedogenloze ontginning van de natuur door het kapitalisme.

“De ijzeren hiel” is wellicht het meest controversiële boek van Jack London. Dat is althans hoe het wordt voorgesteld vanuit een burgerlijk standpunt. Voor die commentatoren is het niet vreemd dat ze dit werk “controversieel” noemen aangezien het een bijzonder scherp beeld schetst van het rotte kapitalisme.

Vanuit een historisch standpunt is dit boek enorm waardevol. Een aantal voorspellingen van London over hoe het agressieve kapitalisme zou ontwikkelen, hebben zich niet gerealiseerd. Maar hij beschrijft de situatie zo goed dat je bijna automatisch aanvoelt waarom iemand uit die periode dacht dat de tirannie achter de deur stond.

Jack London schreef in een periode dat een aantal Amerikaanse staten een wet goedkeurden die kinderen toeliet om in de mijnen te werken. Voor de hedendaagse lezer maken de voorbeelden duidelijk hoe de kapitalistische heersende klasse steeds opnieuw op zoek gaat naar manieren om de arbeiders te onderdrukken en uit te buiten.

Voor socialisten is het een aangenaam boek om te lezen. Zijn sterke socialistische standpunten komen steeds goed naar voor. Het boek is geschreven vanuit twee perspectieven. Eén deel vertrekt van “de huidige tijd” in het jaar 2600. Aan de hand van het Everhard Manuscript wordt een beeld gegeven van de jaren 1912-1932. Alle niveaus van het kapitalistisch systeem worden grondig bekritiseerd en onderzocht. Van de adel, de bedrijfsleiders, kerken tot het leger, allemaal “misbruiken” ze de rijkdom die wordt gecreëerd door de arbeiders.

Dit boek verscheen in de VS in 1908 en kan gezien worden als een voorloper op andere klassiekers als “Brave New World” van Huxley of 1984 van Orwell. Volgens zijn biograaf Michael Shelden werd Orwell sterk beïnvloed door dit boek. Het is dus zeker een aanrader voor socialisten!

>The Iron Heel (dit boek is volledig online beschikbaar in het Engels)