Verslag vanop de Latijns-Amerikaanse vormingsweek. Interview met een Venezolaanse vakbondsmilitant

Op de Latijns-Amerikaanse vormingsweek van het CWI zijn er een 70-tal aanwezigen uit Brazilië, Chili, Bolivia, Venezuela,… De ontwikkelingen in Venezuela trekken ook hier de aandacht en zorgen voor discussie. We spraken met Johan Rivas, een vakbondsafgevaardigde in de non-profit en een stichtend lid van Socialisme Revolucionario, onze Venezolaanse zusterorganisatie, die actief is binnen de PSUV, de nieuwe partij van Chavez.

Interview door Jonas Van Vossole

In Europa zijn er velen die het Venezolaanse model zien als een nieuwe, moderne vorm van socialisme. Is Venezuela een socialistisch land?

De afgelopen tien jaar kende Venezuela een ongekende mobilisatie tegen de kapitalistische en imperialistische onderdrukking. Maar of dat van Venezuela een socialistisch land maakt, zeker niet!

Chavez spreekt steeds over zijn eigen versie van het socialisme, het socialisme van de 21e eeuw als alternatief op het kapitalisme. De vraag is wat dit inhoudt en hoe het toegepast wordt. Het is maar de vraag of het socialisme waar Chavez over spreekt echt een alternatief vormt of dient als een toekomstbeeld dat de massa’s even onder controle kan houden.

De regering voert een politiek die compromissen zoekt met de rechterzijde in eigen land. In feite zoekt Chavez een akkoord met de nationale kapitalistische klasse, ook al heeft die enkel belang bij het maximaliseren van de winsten. Ondanks de linkse retoriek van het regime, zijn de winsten van de grote bedrijven in Venezuela de afgelopen jaren naar recordhoogten gestegen.

Er is ook een actieve politiek om de sociale bewegingen te demobiliseren. Een concreet voorbeeld: de beweging die collectieve loonsonderhandelingen eiste voor alle ambtenaren werd onderdrukt door een tegenmobilisatie van de allerarmsten. Hun beperkter politiek en sociaal klassenbewustzijn wordt uitgespeeld tegen de georganiseerde arbeidersbeweging als deze in actie komt. De allerarmsten staan onvoorwaardelijk achter Chavez omdat hun positie erop vooruitging door sociale maatregelen. We moeten die vooruitgang actief ondersteunen, maar dat gebeurt niet door verdeeldheid tussen de georganiseerde voorhoede van de arbeidersklasse en de allerarmsten. Het regime begeeft zich hier op een gevaarlijk terrein.

Socialisme is niet hetzelfde als stabiliteit binnen een systeem met een kapitalistische basis. Er moet verder worden gegaan. Zelfs de bewegingen voor de nationalisatie van de fabrieken onder arbeiderscontrole kregen tegenstand uit bepaalde regeringskringen. Dat leidt tot een kritischer opstelling bij veel militanten.

Chavez staat bekend voor zijn sociale projecten. Wat houden die in?

Het zij geen sociale projecten maar programma’s. Deze moesten snel een antwoord bieden op een aantal dringende sociale problemen. De publieke sector zat in een zware crisis na het neoliberale beleid van sociaal-democraten en christen-democraten in de jaren 1990. Scholen en ziekenhuizen waren geprivatiseerd, de overheid speelde geen rol meer in de sociale zekerheid. Hierdoor vielen steeds meer mensen uit de boot.

Om aan de basiseisen tegemoet te komen werden daarom “missiones” opgericht. Die richten zich vooral op gezondheid, onderwijs en voedselprogramma’s. Door deze programma’s steeg het aantal schoolgaande kinderen en kwamen er meer publieke ziekenhuizen. De armoede zakte drastisch, van ongeveer 50 naar 20%.

Deze maatregelen lenigen de ergste noden, maar doen niets aan de oorzaken van de problemen. De programma’s worden gefinancierd via de hogere inkomsten door de hoge olieprijzen. Dat is een resultaat van de energiecrisis als gevolg van onder meer de Irak-oorlog en de zwakte van het VS-imperialisme. Hierdoor is er meer geld voorhanden in Venezuela, maar dit is niet gebaseerd op een wezenlijke groei van de economie en dat kan een belangrijke zwakte blijken.

Voor een groot deel van de bevolking is er vooruitgang, maar het is niet structureel omdat Chavez niet breekt met het kapitalistisch systeem dat aan de grondslag ligt van de problemen. Om de vooruitgang te kunnen verdedigen en uitbreiden, moeten we die kritieken naar voor brengen. Zoniet dreigen we de vooruitgang in de toekomst opnieuw te verliezen.

In het proces van de Bolivariaanse revolutie geleid door Chavez, werden er ook een soort raden opgericht, de Bolivariaanse cirkels. Wat is hun doel?

De Bolivariaanse cirkels waren aanvankelijk een soort wijkraden. Ze werden opgericht als organisatievorm tegen de niet aflatende stroom van aanvallen van de oppositie. Het doel was ook om de eerste Bolivariaanse grondwet uit te leggen aan de bevolking. Maar er is altijd wat onduidelijkheid geweest over het doel van deze cirkels.

In 2003, na de mislukte staatgreep van de oppositie, werden ze omgevormd tot een soort comités ter verdediging van de revolutie, zoals deze ook in Cuba bestaan. Sommige cirkels namen op eigen initiatief de taak op zich om de revolutie gewapenderhand te verdedigen. Maar al bij al blijft het een zeer abstracte organisatie die bovendien niet wettelijk erkend is. Dat had wel gebeurd met de nieuwe grondwet, maar die werd verworpen in een referendum.

Twee maand geleden vond het referendum plaats ronde de nieuwe bolivariaanse grondwet van Chavez. Een meerderheid keurde ze echter af. De Europese media zagen in deze nederlaag het begin van het einde van de Bolivariaanse Revolutie van Chavez. Wat voor gevolgen zal die nederlaag hebben?

Het referendum was een grote nederlaag voor Chavez. De media zijn echter zeer subjectief en suggestief wanneer het op berichtgeving over Chavez aankomt. De onderliggende oorzaken van de nederlaag moeten dieper gezocht worden.

Een van de oorzaken van de nederlaag is het feit dat 40% niet is gaan stemmen. Voor een deel was er sprake van slechte communicatie rond het referendum. Anderzijds is er ook een politieke oorzaak. Veel oorspronkelijke aanhangers van Chavez zijn thuis gebleven uit protest tegen een hoop problemen waar het regime geen antwoord op biedt, onder meer problemen als de hoge criminaliteit of de problemen inzake de voedselbevoorrading.

De voedselproblemen worden enerzijds veroorzaakt door een inefficiënte politiek van de regering, maar ook door bewuste sabotage door de oppositie. 5 families controleren het grootste deel van de transportsector, de pers, de banken en de voedingssector. Dat maakt het voor hen heel gemakkelijk om het regime te destabiliseren, als het niets aan die situatie doet.

Als de regering er niet in slaagt om de interne tegenstellingen binnen het regime weg te werken en enkele dringende problemen op te lossen kan het revolutionaire bolivariaanse proces stilvallen. Er zit dus wel een stuk waarheid in de analyse van de Europese media, ook al hebben zij natuurlijk andere bedoelingen of verwachtingen. De nederlaag in het referendum zorgt voor een gevaar van verrechtsing binnen het regime, de reformistische tendens in het Chavez-kamp is versterkt. Een jaar geleden noemde Chavez zich nog een trotskist, nu stelt hij dat er in het socialisme van de 21ste eeuw plaats is voor verschillende klassen en elementen van een kapitalistische economie.

Hoe positioneert Socialismo Revolucionario zich in dit debat?

Socialismo Revolucionario bestaat nu ongeveer 2 jaar in Venezuela. We komen voort uit een politieke groepering die in 2002 werd opgericht naar aanleiding van de coup tegen Chavez. Die had als belangrijkste politieke lijn de verdediging en verdieping van de revolutie. Nu vormt Socialismo Revolucionario de Venezolaanse sectie van het CWI. De werking steunt vooral op onze syndicale activiteit, verschillende van de stichtende leden zijn delegees en vakbondsleiders; vooral in de ziekenzorg, het onderwijs en bij de overheid.

Ik zal niet stellen dat we de grote referentie vormen ter linkerzijde in Venezuela. Maar we hebben stilaan wel een politieke autoriteit. Dat komt door de juiste perspectieven die we naar voor schoven en de consistentie van onze ideeën en analyses, naast natuurlijk de syndicale autoriteit die onze delegees hebben. Wij ijveren in Venezuela, binnen de PSUV – de coalitiepartij van Chavez – voor de vorming van een echte arbeiderspartij, gebaseerd op de belangen van de arbeiders als klasse. Een partij die de verworvenheden die we tot nu toe verovert hebben verdedigt, maar ook kritisch is ten opzichte van het regime. Een partij die de leiding kan nemen in het proces en het alsnog tot een socialistische triomf te laten komen.

Maar buiten Venezuela moeten we ook werken aan een solide Latijns-Amerikaanse organisatie, met onze kameraden uit Brazilië, Bolivia en Chili. En samen met alle andere secties van het CWI strijden we natuurlijk voor een socialistische wereld.