Pakistan. Massaal verzet tegen leger en regime na moord op Benazir Bhutto

De bijeenkomst van de leiding van de Pakistan People’s Party (PPP) in het huis van haar overleden leider Benazir Bhutto in de provincie Sindh op 30 december bracht weinig verrassingen voor wie de PPP en de Pakistaanse politiek wat kent. De 19-jarige zoon van Benazir Bhutto werd aangesteld als voorzitter van de partij en haar man, Asif Zardari, werd vice-voorzitter. De PPP besliste tevens om aan de verkiezingen mee te doen en het beleid van Benazir verder te zetten.

Khalid Bhatti vanuit Lahore

[box type=”shadow” align=”alignright” width=”100″]

Lees ook:

• Het tragische einde van Benazir toont het “democratische” gehalte van Pakistan
• Pakistan verscheurd onder machtsstrijd
• Dictator pleegt staatsgreep – VS kijkt toe
• Diepe politieke crisis voor Aziatische bondgenoot van de VS
• 60 jaar Pakistaanse onafhankelijkheid – een droom aan diggelen

[/box]

Sommige politieke commentatoren noemden deze bijeenkomst de tweede oprichting van de PPP met een nieuwe leiding. In werkelijkheid zet deze “nieuwe” leiding de heerschappij van de familie Bhutto over de partij gewoon verder. Alle beslissingen worden genomen in overeenstemming met wat Benazir in haar testament had beschreven voor haar familie en haar partij. Ze vroeg dat haar man de partij zou overnemen, maar dat deze uiteindelijk aan haar zoon zou worden overgedragen. Asif Zardani zal de partij controleren in naam van de familie Bhutto.

Deze traditie van familiale erfelijkheid werd ook in 1979 gebruikt toen Zulfiqar Ali Bhutto, zonder enige raadpleging van de leden, de leiding van de partij overdroeg aan zijn dochter Benazir. Nu heeft Benazir hetzelfde gedaan. De feodale traditie van familiedynastieën wordt gewoon verder gezet in de 21ste eeuw.

Toekomst van de PPP

Het plotse verdwijnen van Benazir Bhutto heeft een groot vacuüm gecreëerd in de PPP maar ook meer algemeen in de nationale politieke situatie van het land. Benazir was de centrale figuur van de partij en kende op nationaal vlak een lange geschiedenis van opoffering en strijd tegen de gevestigde orde en de militaire dictatuur. Haar “anti-establishment” imago is de afgelopen periode sterk verdwenen, zeker na de akkoorden die ze, met steun vanuit het Westen, probeerde te sluiten met Musharraf.

De gewelddadige dood van de PPP-leider maakt van haar wel een symbool van strijd en moed tegen het fundamentalisme en tegen de dictatuur. Het zal mogelijk de vele voorbeelden van verraad en politieke fouten overschaduwen. De leiding van de PPP zal gebruik maken van de golf van sympathie en rouw om hun eigen belangen te dienen. Wellicht zal de partij haar eenheid kunnen bewaren en splitsingen op korte termijn vermijden. Wellicht zal de partij bovendien de komende verkiezingen winnen en een regering vormen. De leiding van de partij wordt gedomineerd door feodale heersers die zullen gebruik maken van de huidige brede afkeer tegenover het regime om de steun te krijgen van de arbeiders om zo tot een nieuw akkoord te komen met de militaire leiding om de macht te delen.

In de regering zal de PPP echter moeten ingaan op de bekommernissen en dagelijkse problemen van de massa’s. De arbeiders zullen de PPP-regering slechts een korte periode van wittebroodsweken geven om de problemen aan te pakken. De partij van Bhutto zal echter niet in staat zijn om de problemen van de werkenden en armen aan te pakken. Er is geen alternatief programma of strategie om de problemen aan te pakken en bijgevolg zal hetzelfde beleid van de vrije markt worden verder gezet. Ook vorige PPP-regeringen voerden een dergelijk beleid. Bovendien is het waarschijnlijk dat de PPP de steun aan de VS en haar “oorlog tegen het terrorisme” zal verder zetten.

In de partij zijn er verschillende fracties en groepen die vaak verbonden zijn met een persoonlijke cultus in de partij. De best gekende PPP-leiders hebben allen hun eigen groep aanhangers. Dit is niet gebaseerd op ideeën, principes of programmapunten, maar op persoonlijke steun om er voordeel uit te halen. Deze groepen en fracties kunnen een openlijke strijd voeren om de controle te verwerven over het partij-apparaat. Asif Zardari zal niet in staat zijn om de partij gedurende lange tijd intact te houden. Grote en kleinere afsplitsingen zijn waarschijnlijk.

Bij gebrek aan een duidelijk programma dat de partij kan verenigen, en nu ook het verdwijnen van een charismatische leider die de partij samenhoudt, kunnen er verschillende groepen ontstaan die leiden tot nieuwe formaties.

Als de arbeidersbeweging de komende jaren politieke stappen begint te zetten en er een begin van eigen politieke formatie komt, zal dit wellicht eerder gebeuren rond leiders zoals Aitzaz Ahsan (leider van de recente beweging van advocaten). De omvang en aard van verschillende splitsingen zal van de concrete condities op dat ogenblik afhangen. Maar één ding is duidelijk: de huidige politieke koers zal de PPP naar een diepgaande crisis leiden.

Sfeer onder de arbeiders

Sommigen zullen de waarschijnlijke verkiezingsoverwinning van de PPP omschrijven als een heropleving van een politieke traditie. De PPP zal ongetwijfeld heel wat electorale steun krijgen op basis van de huidige golf van sympathie en rouw. De moord op Benazir Bhutto heeft de anti-establishment stemming en woede onder de arbeiders versterkt. Deze sympathie en woede kunnen de PPP voldoende stemmen opleveren om de Musharraf-gezinde partijen te verslaan. Maar de sympathie zal van korte duur zijn en zal geen fundamentele verandering inluiden van de houding van de arbeiders en hun gezinnen tegenover de PPP.

Wellicht zal de PPP niet in staat zijn om haar actieve basis en steun onder de arbeiders te vergroten. Zodra de partij aan de macht komt, zal het immers een beleid voeren dat ingaat tegen de belangen van de arbeiders en de armen. Sommige delen van de arbeidersklasse zullen hun stem willen uitbrengen tegen het regime en bij gebrek aan een arbeidersalternatief voor de PPP.

We denken niet dat het mogelijk is dat de PPP opnieuw een zelfde soort massapartij wordt als in het verleden. De partij zal anders bekeken worden. De meest bewuste lagen van de arbeidersbeweging zullen de leiding van de partij niet vertrouwen. En onder bredere lagen zal de sympathie niet leiden tot praktische steun of betrokkenheid. De grote meerderheid van de arbeiders wil zich niet politiek verbinden aan de PPP.

In de provincie Sindh kan de situatie anders zijn omdat de PPP in het binnenland van Sindh (het meer landelijke deel dat grotendeels wordt gecontroleerd door feodale heersers) een enorme steun krijgt, onder meer op basis van een groeiend Sindhi nationalisme. Bij gebrek aan een sterke arbeiderspartij, kan de PPP een grote electorale steun behouden onder de werkende massa’s. Maar de partij zal niet in staat zijn om een politieke kracht te worden die de breed verspreide hoop en illusies kan waarmaken. Vlak voor haar dood slaagde Benazir Bhutto er niet in om de massa’s te organiseren. Haar verkiezingsbijeenkomsten en publieke meetings waren kleiner in vergelijking met vorige verkiezingscampagnes.

De enige mensen in Pakistan die nog geloven dat de PPP kan omgevormd worden tot een radicale, linkse en strijdbare arbeiderspartij zijn de zogenaamde marxisten die in deze partij werken. Anderzijds is het wel zo dat delen van de partij of sommige leiders onder druk van onderuit wel een meer linkse, anti-imperialistische of sociaal-democratische retoriek kunnen gaan gebruiken.

Lessen worden niet getrokken

Zulifqar Ali Bhutto, de vader van Benazir en stichtend voorzitter van de PPP, trok destijds enkele conclusies uit zijn politieke falen voor hij werd opgehangen in 1979. In zijn laatste boek, dat hij in de gevangenis schreef en dat de titel “Als ik vermoord wordt” droeg, stelde hij: “Ik zit in de dodencel omdat ik probeerde tot een compromis te komen tussen twee klassen die elkaar bekampen – de arbeidersklasse en de heersende klasse. Er is geen compromis mogelijk tussen deze klassen. De klassenstrijd zal enkel ten einde komen na een beslissende nederlaag van één klasse. Dat is de les die ik trek uit mijn huidige omstandigheden.”

Bhutto kreeg geen tweede kans nadat hij deze conclusie trok, maar zijn dochter weigerde deze les op te nemen. Ali Bhutto kreeg de kans om de staatsstructuur en het politieke systeem te veranderen, maar uiteindelijk versterkte hij enkel maar de staatsstructuur. Hij voerde hervormingen door die de heersende klasse pijn deden en die besloten wraak te nemen. Bhutto probeerde het systeem te hervormen, maar faalde.

Benazir Bhutto ondernam eveneens een poging en faalde even zeer. Ze deed al het mogelijke om tot een compromis te komen met het establishment, maar ze kreeg nooit hun vertrouwen. Ze slaagde er niet in om de belangen van de arbeiders en armen te verdedigen. In plaats daarvan probeerde ze het vertrouwen te winnen van de heersende elite van Pakistan en internationale steun te krijgen van imperialistische mogendheden.

De strijd voor vrijheid, democratie en fundamentele rechten en de strijd voor politieke en sociale verandering als antwoord op de problemen van de arbeiders en armen in Pakistan, is een strijd om het systeem te veranderen. Dit betekent dat er nood is aan een strijd tegen het kapitalisme, feodalisme, imperialisme en de rechtse politieke islam – en dit allemaal samen omdat ze onderling verbonden zijn.

Benazir Bhutto wilde opkomen tegen het reactionaire religieuze fundamentalisme, maar zonder komaf te maken met het kapitalisme, imperialisme en feodalisme. Dat is niet mogelijk. De strijd tegen werkloosheid, armoede, inflatie en honger is verbonden met de strijd tegen het kapitalisme en voor een socialistisch alternatief.

De huidige leiding van de PPP is niet in staat om deze strijd tegen het kapitalisme en feodalisme te voeren. In plaats daarvan versterkt het enkel het “status-quo”, het huidige rotte systeem. De leiding van de PPP is niet bereid om lessen te leren en lijkt de fouten uit het verleden te herhalen. De arbeiders en armen zullen wel conclusies trekken op basis van ervaring en de bittere ontgoochelingen die ze reeds hebben gekend. De wijze waarop de “opvolging” van Benazir werd geregeld en de weigering van de PPP om te breken met het feodalisme, kapitalisme en imperialisme, toont aan dat er een onafhankelijke beweging nodig is van de arbeiders en armen. Een dergelijke kracht zou opkomen voor echte verandering voor de massa’s en zou de strijd aangaan voor een socialistisch alternatief.