De film ‘Sicko’ van Michael Moore vormt een goede gelegenheid om dieper in te gaan op de commerciële gezondheidszorg in de VS. Wat betekent dit voor de bevolking? En zijn er alternatieven mogelijk?
De harde cijfers
In een onderzoek in 13 geïndustrialiseerde landen (waar 16 medische indicatoren werden vergeleken), scoorde de VS pover: het was de op één na slechtste leerling. Zo behaalde de VS het slechtste resultaat wat betreft te laag gewicht bij de geboorte en vroegtijdige babysterfte gedurende de eerste maand. De gemiddelde opnameduur op de materniteit ligt in de VS zeer laag: 2 dagen. In België was dit in 2000 meer dan 5 dagen in 2000, in de OESO-landen gemiddeld 4 dagen. In een studie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) staat de VS 15de op een totaal van 25 geïndustrialiseerde landen wat betreft gezondheidszorg.
Bij het onderzoek van de WHO werd rekening gehouden met de algemene gezondheidstoestand van de bevolking. De karikatuur van de slechte levensstijl van de “dikke Amerikaan” heeft dus geen impact op de lage rangschikking. Er werden verschillende parameters gebruikt voor de studie: percentage van de bevolking die rookt, alcoholgebruik, het gebruik van verzadigde dierlijke vetten, cholesterolgehalte,… Indien zou worden afgegaan op de slechte levensstijl, zouden de Japanners overigens de kroon spannen! Japan kent onder andere een hoog percentage rokers: 61% van de mannen en 14% van de vrouwen. Maar toch staat Japan op de eerst plaats wat betreft gezondheidszorg. Nog een dramatisch cijfer: de VS scoort slechts een 27ste plaats inzake levensduur.
De “horrorlijstjes” van de Amerikaanse gezondheidszorg
The Journal of the American Medical Association van 26 juli 2006 gaf een voorbeeld van de slechte gezondheidszorg in de VS. Fouten van dokters vormen in dat land de derde doodsoorzaak. Ieder jaar sterven 225.000 Amerikanen omwille van medische fouten. Daaronder 12.000 door onnodige chirurgie, 80.000 door infecties opgelopen in ziekenhuizen, 106.000 door bijwerkingen van medicijnen,…
4 tot 18% van de patiënten die een poliklinische behandeling ondergaan, ervaren negatieve effecten van deze behandeling waardoor extra behandeling door een andere arts noodzakelijk is.
In brute cijfers betekent dit:
- 116 miljoen extra consulten bij een andere arts
- 77 miljoen extra voorschriften
- 17 miljoen extra visites bij de EHBO
- 8 miljoen mensen extra die opgenomen moeten worden
- 3 miljoen extra lange termijn behandelingen
- 199.000 extra doden na de extra behandeling (fout op fout dus)
- een totaal van 77 miljard dollar extra ziektekosten.
Volgens cijfers van de OESO gaf België in 2001 9% van het bruto binnenlands product (BBP) uit aan gezondheidszorg. De VS spande de kroon met 13,9%. Dat lijkt vreemd aangezien de Amerikanen een groot deel van de medische kosten zelf moeten betalen. Slechts 25% van de bevolking is verzekerd via openbare programma’s, zowat 47 miljoen Amerikanen beschikt over geen enkele vorm van ziekteverzekering. Het aandeel van publieke uitgaven in de totale gezondheidsuitgaven bedraagt gemiddeld 72% in de OESO-landen, in de VS is het slechts 44%. En toch geeft de VS het meest uit aan gezondheidszorg (4.900 dollar per hoofd). De gezondheidszorg in de VS is echter totaal onefficiënt en duur: een kat in een gouden zak.
Kassagezondheidszorg: “Eerst de aandeelhouders, dan de patiënten”
In de VS worden alle onderdelen van de gezondheidszorg in principe geregeld via de zogezegde “vrije” markt. Resultaat: een onoverzichtelijke chaos. Er zijn talloze organisatievormen met elk hun eigen economische dynamiek, kosten, verzekeringspakket, kwaliteit en toegankelijkheid. De “zorginkopers” sluiten contracten met onderdelen van zorg bij goedkope aanbieders verspreid over grote gebieden. Mensen moeten voor eerstelijnszorg naar centrum A, spoedhulp naar ziekenhuis B, voor opnames naar C, voor diabetes naar polikliniek D, naar rusthuis E,…
In de Health Maintenance Organisations (HMO’s) zijn verzekeringsmaatschappijen en zorgaanbieders (ziekenhuizen, huisartsen, rusthuizen) georganiseerd. Deze industrieën sluiten ook contracten met de werkgevers voor hun werknemers. Sommigen zijn non-profit, anderen zijn commercieel, beursgenoteerd en kennen de duurst betaalde managers van het land.
Het enige doel van de gezondheidszorg in de VS is het maken van winst. Hoe meer kosten voor het verzorgen van patiënten, hoe minder geld er overschiet voor de aandeelhouders. In de film van Michael Moore wordt dit mechanisme uitvoerig geïllustreerd. De private ziekteverzekeringen verzetten hemel en aarde om niet te moeten betalen voor de verzekerde patiënt. Er worden detectives ingezet die in de medische voorgeschiedenis van de patiënt graven om het geld te kunnen terugvorderen wegens het achterhouden van informatie bij het contract. Het niet vermelden van een onschuldige schimmelinfectie bij het opmaken van het contract kan volstaan om patiënten hun zorg wegens bijvoorbeeld kanker niet terug te betalen.
Medisch-technisch gezien wordt er – voor wie er toegang toe heeft – deskundige zorg geboden. In de praktijk is optimale gezondheidszorg in de VS een voorrecht van de rijken. Diegenen die volledig uit de boot vallen, moeten beroep doen op liefdadigheid in de zogezegde ‘community health centers’.
Preventieve geneeskunde is in de VS bijna onbestaande en beperkt zich tot voorlichting met folders, vaccinaties en bevolkingsonderzoek. De gezondheidszorg is geheel gericht op individuen en is eigenlijk “ziektezorg”. Om met ziekte en gezondheid op een economische markt om te kunnen gaan, moet de zorg worden georganiseerd als een verzameling verhandelbare “producten” met een prijs. Preventie past niet in dit plaatje.
De productbenadering blokkeert de aandacht voor het werken aan de gezondheid van mensen en gemeenschappen. Het niet kunnen investeren in gezondheid en rationeel gebruik van voorzieningen genereert consumentisme, overconsumptie en oneigenlijk gebruik. Hiervoor moet de rekening uiteindelijk worden betaald in het curatieve zorgssysteem. Vandaar de hoge kosten in de VS.
De idee “vrijheid van kiezen” is in de VS en ook in Europa een alibi voor marktwerking. Op een markt van zorg valt voor de meeste mensen niets te kiezen. Alles wordt geregeld door inkopers en aanbieders van zorg.
Gezondheidszorg in Europa: het land van melk en honing?
De laatste jaren is er ook in Europa een tendens om de gezondheidszorg te commercialiseren. De pleitbezorgers van het Amerikaanse systeem stellen dat de ‘vrije’ handel in “zorgproducten” zal resulteren in efficiëntie, kostenbeheersing, keuzevrijheid en kwaliteit.
Er zijn verschillende pogingen om via de internationale instellingen (o.a. WTO en de EU) de basis te creëren om privé-aasgieren de vrije hand te geven in de gezondheidszorg. Het is bijvoorbeeld enkel door syndicale druk dat we er (tijdelijk?) in geslaagd zijn om de gezondheidssector (en aanverwanten) uit het toepassingsgebied van de beruchte dienstenrichtlijn “Bolkestein” te halen.
In tegenstelling tot het geïdealiseerd beeld dat “Sicko” van de Europese gezondheidszorg geeft, zijn er wel degelijk problemen. Zoals in andere sectoren heeft het harde neoliberaal beleid zijn sporen nagelaten in de gezondheidszorg. De besparingen treffen ook deze sector en de problemen zijn veelal te wijten aan een tekort aan middelen waardoor de systemen van universele gezondheidszorg zoals de NHS (National Health Service) in Groot-Brittannië onder druk komen te staan.
En in België?
Met het argument dat de overheid niet langer de steeds toenemende financiële druk van de gezondheidszorg kan dragen, wordt in de sector steeds meer plaats gemaakt voor de privé. Zo vormen de wachtlijsten in o.a de rusthuissector het perfecte alibi om privé-initiatieven te lanceren. De commerciële rusthuizen zijn aan een ware opmars bezig: er zijn al 7 grote investeringsmaatschappijen actief op het terrein. Uiteraard veronderstelt dit winst maken: besparen op personeel, gebouwen, infrastructuur,… De betrokkenheid van die investeringsmaatschappijen is niet ingegeven vanuit liefde voor de bejaarden…
In de ziekenhuizen worden deeltaken (zoals de schoonmaakdiensten) uitbesteed en de zeer lucratieve activiteiten geprivatiseerd. In sommige (openbare) ziekenhuizen bestaan tal van categorieën van personeel: naast de uitstervende ‘benoemden’, zijn er de contractuelen die ondergebracht zijn in aparte juridische constructies met slechtere loon- en arbeidsvoorwaarden.
Een doorgedreven commercialisering leidt op termijn onvermijdelijk tot een gezondheidszorg met twee snelheden: een basisaanbod dat voor iedereen beschikbaar is en luxe-zorg voor wie het zich kan veroorloven.
David en Goliath…
Gezondheidszorg in Cuba en de VS
De ‘gezondheidszorghorror’ in de VS staat in schril contrast met de gezondheidszorg in Cuba. Ondanks de kritieken die we hebben op het Cubaanse systeem, vinden we het indrukwekkend dat het land een betere gezondheidszorg kent dan de VS. In Cuba is er gratis en universele gezondheidszorg. Er is een geïntegreerd zorgsysteem dat de nadruk legt op preventie.
De dokters verzorgen hun patiënten maar pakken ook de oorzaken aan. Ze passen een gezondheidspolitiek toe op het niveau van de wijk. In Cubaanse laboratoria wordt baanbrekend werk verricht wat betreft vaccinaties en dergelijke. Duizenden Cubaanse dokters werken in 68 verschillende landen. In Venezuela alleen zijn er bijna 20.000 Cubaanse gezondheidswerkers. Niet slecht voor een derde wereldland met ongeveer evenveel inwoners als België. Dokters die van wanten weten, hoeven dus niet persé geldwolven te zijn…
Waar wij voor staan
Ons antwoord op de winstzucht van de farmaceutische industrie, de sluipende commercialisering en de kanker van de prestatiegeneeskunde: de creatie van een openbare en nationale gezondheidsdienst die de verschillende gezondheidsdiensten overkoepelt, organiseert en coördineert in het belang van de volksgezondheid en niet van winst of prestige van diverse individuen en instellingen. Een dergelijke gezondheidszorg gaat regelrecht in tegen het huidig kapitalistisch bestel. Een andere gezondheidszorg is slechts mogelijk in een andere wereld: een socialistische.
Meer info vind je op: polsslagnonprofit.blogspot.com