NMBS. Opsplitsing als voorbereiding op liberalisering

De afgelopen weken haalden de aanslepende problemen bij de NMBS opnieuw het nieuws. Rechtstreekse aanleiding was de onenigheid tussen de drie gedelegeerd bestuurders over het ondernemingsplan 2006-2007.

Een correspondent

Opsplitsing van de NMBS

Sinds 1 januari 2005 is de NMBS opgedeeld in drie bedrijven: het vervoerbedrijf NMBS, de infrastructuurbeheerder Infrabel en een holding met operationele bevoegdheden zoals personeelsbeleid, juridische zaken, financiën en coördinatie.

De holding is ook eigenaar van alle stations en parkings. Aan het hoofd van de holding staat Jannie Haeck, ex-kabinetschef van Johan Vande Lanotte. Infrabel wordt geleid door Luc Lallemand, oud-kabinetsmedewerker van Michel Daerden en in die functie mee verantwoordelijk voor het opdoeken van de RMT. Aan het hoofd van de NMBS staat Marc Descheemaeker, voorheen topmanager in de Deense schoonmaak multinational ISS.

Tussen de drie bedrijven bestaat geen hiërarchische verhouding. Het voorbije jaar rezen er regelmatig conflicten tussen de drie directies die vooral hun eigen belangen willen veilig stellen. Ondertussen betaalt het personeel het gelag.

Opgedreven productiviteit

De besparingen en productiviteitsverhogingen als gevolg van het ondernemingsplan 2004-2005 zijn het resultaat van drastische ingrepen bij het personeel. Sinds 2004 is het personeelsbestand gereduceerd van zowat 42.000 tot 38.000. In 2005 waren er amper 300 aanwervingen. Tegelijk neemt het vervoer per spoor elk jaar toe. Tussen 1997 en 2004 steeg het aantal treinreizigers met 24%. De productiviteit van de spoormannen en -vrouwen is nog nooit zo hoog geweest.

Het nieuwe ondernemingsplan bevriest het personeelsbestand op 38.000. Om dat te realiseren, zijn de komende 2 jaar 2.500 aanwervingen gepland. Het is de vraag of deze belofte zal gerealiseerd worden.

Privatiseringen

De laatste jaren worden steeds meer taken uitbesteed. Daarnaast is er de toenemende concurrentie van de dochterfilialen, privé-maatschappijen waarin de NMBS participeert en die allerlei taken overnemen, hetgeen in de praktijk neerkomt op privatisering van diensten.

Zo werd recent de commercialisering van het glasvezelnetwerk van de NMBS overgeheveld naar het dochterbedrijf Syntigo. Dit bedrijf levert diensten en hard- en software aan de bedrijven van de NMBS-groep en aan de NS. Verder sluit Infrabel PPS-contracten af voor de aanleg en het onderhoud van nieuwe spoorlijnen, zoals de noordelijke ontsluiting van de luchthaven van Zaventem. Tenslotte willen de drie overheidsbedrijven tegen 2008 een financieel evenwicht bereiken. Dat moet volgens de directeur financiën gebeuren door een nog grotere productiviteitsstijging en meer inkomsten.

De situatie bij B-Cargo, de NMBS-afdeling die instaat voor vrachtvervoer, illustreert goed wat dat concreet inhoudt. Vier jaar geleden was B-Cargo goed voor 8.000 voltijdse equivalenten. In december vorig jaar waren dat er nog 5.500 en het streefdoel van de directie is 4.500.

Uiteraard bij dezelfde of hogere vrachtvolumes. Het toverwoord is multifunctionaliteit. Het werk van vier tot vijf arbeiders wordt nu door één of twee arbeiders verricht, met toenemende werkdruk en veiligheidsrisico’s tot gevolg.

Liberalisering van het spoorverkeer

De nakende concurrentie als gevolg van de liberalisering van het spoorverkeer in Europa wordt gebruikt om de druk nog meer op te voeren. Zo bestaat het plan om voor treinbestuurders prestaties van 11 uur op te leggen met een onderbreking van maximaal 2 uur die niet als arbeidstijd wordt beschouwd.

Het Europees Parlement stemde in september de liberalisering van het internationaal reizigersvervoer tegen 2008 en van alle reizigersvervoer tegen 2012. De liberalisering van het internationaal goederenverkeer is een feit en op 1 januari 2007 wordt ook het nationaal vrachtvervoer geliberaliseerd. Vandaag zijn in België naast B-Cargo reeds 6 privébedrijven actief of staan op het punt dat te worden, waaronder de SNCF en Rail4chem, een filiaal van BASF.

Ondertussen neemt het ongenoegen en de actiebereid bij de spoormannen en -vrouwen toe. Zij laten zich niet misleiden door geruzie aan de top en vage beloftes. Zo legde op 20 februari het personeel te Charleroi het werk neer. De staking ging over personeelstekort, treinbestuurders die verlofdagen niet kunnen opnemen en opleidingen.