Derde IJzerwake in mineur. Kan het VB haar electorale steun niet omzetten in actieve steun?

Vorige zondag vond vlakbij Ieper de derde IJzerwake plaats. Dat is een afsplitsing van de IJzerbedevaart en een verzamelplaats voor radicale Vlaams-nationalisten georganiseerd vanuit het Vlaams Belang. Zelfs de officiële bezoekersaantallen lagen opmerkelijk lager dan bij vorige edities, ondanks een verdere groei van de electorale steun voor het VB en de nasleep van de kwestie Brussel-Halle-Vilvoorde. Ondanks de deelname van enkele N-VA’ers en zelfs enkele eenzame Spiritisten, slaagt het VB er blijkbaar niet in om haar mobilisatiekracht te versterken.

Geert Cool

De VB-organisatoren van de derde IJzerwake vorig weekend hadden gehoopt om de opkomst van de vorige edities te overtreffen. Er waren 3.500 zitjes voorzien voor de aanwezigen. In 2003 waren er volgens de organisatoren 4.500 aanwezigen en vorig jaar zelfs 5.000. Dit jaar heeft zelfs het VB het over 4.000 aanwezigen, of 1.000 minder dan vorig jaar. Die cijfers zijn allemaal overdreven (De Standaard had het over 2.000 aanwezigen, De Tijd zelfs maar over 1.000), maar zelfs de officiële cijfers geven een fundamentele achteruitgang aan. De beperkte regenval zou volgens de organisatoren enkele Vlaamse krijgers afgeschrikt hebben.

Het VB ontkent dat de IJzerwake een VB-manifestatie zou zijn. De partij beweert zelfs: "De IJzerwake is een niet-partijpolitieke manifestatie met een uitdrukkelijk Vlaams-nationaal karakter." De voorzitter van de IJzerwake, Johan Vanslambrouck, is tevens voorzitter van Voorpost en een actieve VB’er. Hij eindigde zijn toespraak met de VB-slogan "België Barst". Andere leden van de algemene vergadering van de IJzerwake zijn An Michiels (VB-parlementslid), Hans Verreyt (voorzitter VB Jongeren), Luc Diedonné (VB’er die jarenlang verantwoordelijk was voor de opsporingsdienst van het VB, Kosmos), Lieve Van Onckelen (VB kaderlid), Wilfried Aers (tot 2004 VB-parlementslid), Luc Vermeulen (VB-verantwoordelijke voor ordedienst Voorpost),… Het klopt dat niet alle leden van de IJzerwake VB’ers zijn, maar het overwicht is toch wel bijzonder opvallend.

Een mindere opkomst op de IJzerwake kan dan ook gezien worden als een probleem voor het VB. Dat is geen electoraal probleem. Het falen van de traditionele politici maakt een verdere electorale groei van het VB mogelijk. Maar het VB lijkt er niet in te slagen om die steun om te zetten in een actieve deelname aan manifestaties. Dit werd ook op pijnlijke wijze duidelijk bij de 1-mei bijeenkomst van het VB dit jaar. Toen kwamen in het VB-bastion Deurne slechts zo’n 300 mensen opdagen… Het is natuurlijk zo dat het VB de 1-meiviering minder belang toekende omdat de partij zich nu wil manifesteren als de verdediger van de belangen van de patroons, maar 300 blijft toch wel bijzonder weinig voor een manifestatie van het VB.

De IJzerwake lijkt ook met problemen te kampen. Vooraf werd beweerd dat verwacht werd dat de opkomst die van vorig jaar zou overtreffen. Na een jaar gepalaver over Brussel-Halle-Vilvoorde met tal van mogelijkheden om het "verraad" van zowat iedereen aan te tonen, zou het ook normaal geweest zijn dat er meer aandacht zou zijn voor een Vlaams-nationalistische bijeenkomst als de IJzerwake. Toch was dit niet het geval.

Meer dan ooit legt het Vlaams Belang vandaag nadruk op het omvormen van de partij tot een aanvaardbare partij. Ook het economisch congres van 26 november moet in dat kader gezien worden. Maar dit gaat gepaard met een beperktere actieve basis die bereid is zich te manifesteren op publieke bijeenkomsten zoals de IJzerwake. Dit verhoogt tegelijk de druk op de VB-leiding.

Het VB zal electoraal blijven scoren zolang er geen ernstig alternatief ter linkerzijde naar voor komt. Indien dat wel gebeurt, kan de electorale aanhang snel achteruit gaan. Dit zien we ook in Duitsland waar de – kleinere – extreem-rechtse NPD in de media verklaart dat ze vreest de helft van haar stemmen te verliezen aan de opkomende nieuwe Linkspartei van Oskar Lafontaine en Gysi. Dat zoiets ook in België mogelijk zou zijn, werd duidelijk met de lage opkomst tijdens de recente IJzerwake. Daar heeft het VB aangetoond dat ze niet in staat is om fundamentele stappen vooruit te zetten op het vlak van de uitbouw van een actieve basis.

Op de IJzerwake zelf werd geprobeerd om tegelijk een radicaal en een zacht imago naar voor te brengen. De nazi-collaborateur Staf De Clercq was verdwenen van het podium, naast de Oostfronters werd ook eens gedacht aan diegenen die vochten aan het Westelijk front. Dit was geen al te duidelijke band te hebben met de collaboratie tijdens WO2, de historische roots van het Vlaams Belang. Anderzijds bleven die banden wel bestaan en was het ook duidelijk dat er bij de aanwezige ordedienst figuren zitten die niet bang zijn van wat geweld, iets wat twee Belgicistische nationalisten mochten ondervinden toen ze hun collega-nationalisten wilden provoceren.

De IJzerwake van 2005 was geen grootste bijeenkomst. Het was eerder een mobilisatie die in mineur verliep, waarbij zeker niet alles op het slechte weer kan afgewenteld worden. Het zal interessant zijn om te zien hoe het VB probeert een antwoord te bieden op deze ontwikkeling: zal de partij zich nog meer op het puur electorale terrein richten, of zal toch geprobeerd worden te verhelpen aan de problemen inzake de uitbouw van een actieve basis?