Your cart is currently empty!
Centraal-Afrikaanse Republiek. Enorme rijkdom moet in democratisch publiek bezit komen!
Op donderdag 5 december kondigde de Franse president Hollande aan dat Frankrijk troepen zou inzetten in de Centraal-Afrikaanse Republiek. Dat gebeurt onder VN-mandaat en heeft als doel om het lokale leger te ondersteunen. Het is de 40ste Franse militaire interventie in een Afrikaans land sinds de onafhankelijkheid van die landen. Wat zijn de redenen voor dit nieuwe militaire optreden in Afrika door het Franse imperialisme? En welke rol wil Hollande spelen na de interventie in Mali?
Centraal-Afrikaanse Republiek: potentieel een rijk land
Het land bevat tal van grondstoffen: diamanten die niet zo diep in de grond zitten, olie, uranium en heel wat vruchtbare landbouwgrond. Al deze mogelijkheden worden ofwel onderbenut ofwel misbruikt of niet gebruikt. De Centraal-Afrikaanse Republiek is sterk afhankelijk van de export van katoen, naast de export van diamant en goud. Mijnwerkers verdienen niet meer dan 4 dollar per dag. In de meeste gevallen werken de 80.000 tot 100.000 mijnwerkers in de diamantsector als kleinschalige zelfstandige zonder toelating. De diamanten die ze opgraven worden vaak verkocht aan smokkelaars of aan exportbedrijven. Dat gebeurt tegen een bedrag dat slechts een klein percentage is van de prijs waarvoor de diamanten verder verkocht worden. Diamantmijnen zorgen voor het inkomen van honderdduizenden mensen, vooral op basis van gedeelde armoede. Diamanten opgraven gebeurt met de hand. Geschoolde mijnwerkers verkopen de diamanten door aan ophalers die ze door verkopen aan tussenfiguren die verder verkopen aan grote diamantbedrijven, vooral bedrijven die opereren vanuit Antwerpen.
Leeg geplunderd land
De Centraal-Afrikaanse Republiek werd in 1958 onafhankelijk. Van bij het begin werd het land officieel onafhankelijk maar was er nooit enige echte sociale of economische ontwikkeling. Geen enkele leider van het land zal herinnerd worden voor enige ontwikkeling van het land of van de sociale infrastructuur. De levensverwachting bedraagt amper 40 jaar en HIV is alomtegenwoordig. Er was een trage ineenstorting van de staat en een scherpe daling van de levensomstandigheden.
De huidige regering werd ondanks de eigen corruptie gedwongen om maatregelen te nemen tegen de illegale diamanthandel. Dat gebeurde na de dood van verschillende mijnwerkers in maart 2013. Deze maatregelen hebben de vrees voor werkloosheid onder de mijnwerkers versterkt. Uit wanhoop zijn vele mijnwerkers overgeschakeld op het graven naar goud. De goudprijzen zijn immers stabieler dan de diamantprijzen. Maar de illegale goudhandel is nog erger dan de diamanthandel. De mijnwerkers zien zich verplicht om over te gaan tot illegale mijnbouw in gevaarlijke omstandigheden waarbij ze verkopen op de zwarte markt. Areva bezit een uraniummijn in het land, maar deze is sinds 2012 inactief omwille van het gebrek aan veiligheid in de regio.
Recente arbeidersstrijd
De gevestigde media heeft er doorgaans geen aandacht voor, maar er bestaan arbeidersorganisaties en vakbonden in dit land en deze organisaties zijn niet verdwenen. Begin 2013 waren er verschillende stakingsbewegingen tegen de oplopende levensduurte, voor de uitbetaling van achterstallige lonen en voor toegang tot drinkbaar water. In februari waren er betogingen van deeltijdse leerkrachten in het hoger onderwijs. Zij stopten de lessen en eisten de uitbetaling van het loon dat ze al 24 maanden niet hadden gekregen. Leerkrachten uit het lager onderwijs vervoegden de stakers met hun eis om het statuut van ambtenaar te krijgen. Op 13 februari was er een uitbarsting van protest in het district Gobongo in de hoofdstad Bangui omwille van het gebrek aan water en elektriciteit in het district. Er was meer dan drie dagen geen elektriciteit en de maanden ervoor was drinkbaar water uitzonderlijk. De betogers kwamen op straat ondanks de massale aanwezigheid van de politie. Straatverkopers waren woeden omdat de politie in de ochtend van 13 februari de wegen bezette waar ze normaal hun kraampjes opzetten.
In maart 2013 greep Michel Djotodia de macht met een staatsgreep. Dat was niet toevallig kort na de golf van stakingen en protestacties. Het stakingsrecht werd afgeschaft en alle publieke meetings werden verboden. De bondgenoten van Djotodia, de Sélèka rebellen, verschenen op de straten van de stad en op het platteland, waar ze mensen aanvielen. Er ging geen dag voorbij zonder berichten van gewelddadige incidenten. Dit alles gebeurde zonder enige reactie van Frankrijk.
De historische rol van Frankrijk
Na de onafhankelijkheid van de Centraal-Afrikaanse Republiek bleef Frankrijk een sterke politieke invloed op het land hebben. Onder de vorige presidenten Mitterand en Chirac werden alle regimes in het land ondersteund. Dat gebeurde omwille van de economische waarde van het land en het groeiende geostrategische belang om een explosie in nog een Afrikaans land te vermijden.
Dit bleek uit de militaire en financiële steun van Frankrijk voor de president en zelfverklaarde keizer Bokassa tussen 1966 en 1979. Deze steun werd vooral bekend door de onvergetelijke beelden van de toenmalige Franse president Valéry Giscard d’Estaing die met Bokassa ging jagen en diamanten van de bloedige dictator aanvaardde. Na de staatsgreep van 1979, een operatie die werd georkestreerd door Frankrijk, volgden een reeks van marionet-presidenten met tussen 1980 en 1993 de Franse luitenant-kolonel JC Mantion en tussen 1993 en 2003 Patassé.
Frankrijk leidde de jongste generaal van Bokassa, François Bozizé, op om van hem de president te maken na de val van Patassé. Na verschillende mislukte pogingen greep Bozizé in 2003 de macht met een staatsgreep die Franse steun genoot.
In 2013 leek Bozizé de economische voorkeuren van het land te willen veranderen. Hij beloofde contracten aan China waaronder olie. Hij leek in te gaan tegen het Franse en Amerikaanse imperialisme in de regio.
In maart 2013 besloot Hollande dan ook om niet tussen te komen toen Bozizé aan de kant werd geschoven door de Seleka (of ‘coalitie’ in het Sango), de alliantie van alle oppositiekrachten. Hij werd opgevolgd door Michel Djotodia. Een van de redenen waarom Frankrijk niet tussenkwam, was de interventie in het naburige Mali. Bovendien dacht Hollande wellicht dat het beter was om even af te wachten, zeker indien de verdeeldheid in de Seleka uiteindelijk een interventie zou rechtvaardigen.
Dreiging van regionale onstabiliteit
Nu komt Frankrijk met een VN-mandaat tussen omdat de autoriteit van Michel Djotodia te sterk verzwakt is. Het doel dat door de VN naar voor werd geschoven, en door defensieminister LeDrian werd herhaald, is de “heropbouw van een gebroken land”. Na Mali is het doel opnieuw vooral om te vermijden dat de staat volledig in elkaar stort en om een regime te vestigen, gelijk welk regime, als het maar de dictaten van het imperialisme volgt. Het land is zo uitgeput na jaren van onstabiliteit en er is zo’n plundering van de grondstoffen geweest dat de imperialisten twijfelen of ze een regime kunnen vestigen dat enige stabiliteit kan brengen zonder de aanwezigheid van buitenlandse troepen. Daarom is er een interventie en werd voor het imago een VN-mandaat opgesteld. Het is al langer onrustig in het land, maar nu dreigt het een factor van regionale onstabiliteit te worden.
De media steunden dat de Franse interventie met berichten over de mogelijkheid van een genocide en het gevaar van een religieus conflict. Wat is daarvan aan? De overgrote meerderheid van de bevolking is christelijk, zeker in de zuidelijke regio’s. De Seleka-rebellen zijn vooral werklozen uit het noorden en vooral moslims. Ook Michel Djotodia is een moslim, de eerste islamitische Afrikaanse leider in het land. De meerderheid van de bevolking leefde vreedzaam in religieus gemengde gebieden, maar de groeiende armoede die wordt versterkt door de economische crisis heeft de spanningen doen oplopen. In deze omstandigheden kan het conflict een religieus karakter aannemen. Er is echter geen ‘historische’ verdeeldheid. In de recente aanvallen op moslims door anti-balaka zelfverdedigingskrachten (balaka betekent ‘machete’ in het Sango) werd anti-islam propaganda verspreid. Veel moslims in deze regio zijn handelaars en hebben de reputatie van iets rijker te zijn. Het doel van deze propaganda was om verdeeldheid in de Seleka aan te moedigen, verdeeldheid waar Bozizé en zijn troepen van zouden profiteren.
Potentieel van een regionaal kruitvat
De Centraal-Afrikaanse Republiek bevindt zich midden een regio vol grensconflicten. Zo grenst het aan Soedan, het westen van het land bevindt zich dicht bij het noroden van Kameroen waar de moslimfundamentalisten van Boko Haram die de Nigeriaanse regering bestrijden regelmatig actief zijn. Er waren al confrontaties in de buurt van de grens met Kameroen. De crisis in de Centraal-Afrikaanse Republiek is zo ver gevorderd dat het gevaar van een regionale explosie reëel is. De Franse interventie heeft dan ook een geostrategische rol: rust in de regio opleggen en de Seleka-troepen neutraliseren vooraleer ze verder het land vernietigen in een plundertocht. Voor de imperialisten, vooral voor Frankrijk en de VS, zou een volledige ineenstorting van het land de stabiliteit van de regio bedreigen. Het zou ook de mogelijkheden voor verdere uitbuiting van de natuurlijke rijkdommen bedreigen, onder meer de ontginning van diamant en olie. Dat is des te belangrijker voor de kapitalisten nu er in de Zuid-Afrikaanse mijnvelden verschillende stakingsacties waren.
De Franse interventie en een VN-aanwezigheid zullen de komende jaren geen beterschap brengen. Frankrijk wil in 2014 verkiezingen organiseren. Tegelijk wil het de macht doorgeven aan een lokale VN-missie. Die missie bestaat vooral uit troepen uit Tsjaad. De president van dat land, Idriss Déby, is er echter voor om Seleka en Djotodia aan de macht te houden en is bereid om hen te steunen in de plundering van het land. De hoop op een akkoord is dan ook voorbarig. Het klopt dat de Franse troepen door veel inwoners warm werden onthaald. Het is normaal dat velen uitkijken naar een situatie waarin het geweld aan banden wordt gelegd. Maar de levensomstandigheden blijven ramp. Toen de Franse minister Fabius in november het land bezocht, dachten veel inwoners dat hij een koffertje met geld zou meebrengen om de ambtenaren te betalen. Betekent dit dat de bevolking een terugkeer van directe Franse overheersing verkiest? Zeker niet. Het is begrijpelijk dat de bevolking een oplossing wil die, zelfs al is het maar tijdelijk, een einde brengt aan de afbouw van de samenleving. Maar de Franse interventie is zelfs op korte termijn geen oplossing, het dreigt net het tegenovergestelde te bereiken.
Steun de beweging van armen en arbeiders
De Franse troepen en de VN zijn er nooit in geslaagd om geweld en plunderingen te stoppen. Ze hebben niet het recht om in het land tussen te komen. We kunnen geen vertrouwen stellen in Seleka of in Bozizé, beiden verdedigen hun eigen belangen. Er is nood aan een open en democratisch georganiseerde zelfverdediging van de bevolking.
Met de dreiging van een volledig opbreken van het land, moeten activisten en stakingsleiders van de beweging in februari 2013 een centrale rol spelen in de ontwikkeling van een onafhankelijke beweging van arbeiders, boeren en armen uit de steden om in te gaan tegen de corrupte leiders van de opeenvolgende regeringen. Dat is wat er gebeurde in Zuid-Afrika met de oprichting van de Workers and Socialist Party na de historische mijnwerkersstakingen van 2012.
Zo’n beweging moet democratisch zijn en van religieuze en etnische grenzen overstijgen. Dat kan door samen op te komen voor de toegang tot water, gezondheidszorg, onderwijs,… Gelet op de armoede in het land moeten de enorme rijkdommen meteen uit de handen van de bedrijven gehaald worden die de bevolking uitbuiten. Het onteigenen en in publiek bezit nemen door nationalisatie van de goud- en diamantmijnen zou de mijnwerkers toelaten om uit de armoede te geraken. Het zou het land kunnen ontwikkelen onder de democratische controle en het collectieve beheer van de werkenden en de bevolking in het algemeen.