Het referendum van president Mursi over de nieuwe grondwet voor Egypte leverde niet de sterke steun op die hij had verhoopt. In tien van de 27 regio’s werd op zaterdag gestemd. Daarbij stemden 4,6 miljoen mensen (56,5%) voor en 3,5 miljoen (43,5%) tegen. Slechts een op de drie kwam effectief stemmen, terwijl de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in juni nog een opkomst van 52% kende.
Het aantal kiesgerechtigden dat niet ging stemmen, liep onder meer op door de nieuwe maatregel waarbij inwoners in het district waar ze geregistreerd staan moesten stemmen. Hierdoor werd het stemrecht van ongeveer tien miljoen mensen in de praktijk ondermijnd. Het ging onder meer om mensen die naar de steden trokken om daar te werken, maar geen tijd vrijaf kregen om naar hun regio van oorsprong te trekken om te stemmen. Het doel van het regime was duidelijk om het relatieve gewicht van de doorgaans meer conservatieve plattelandsgebieden te versterken.
De stemming gaat over twee dagen, de rest van het land zal komende zaterdag stemmen. Dat komt omdat een aantal rechters weigerde om toezicht te houden in de stembureaus uit protest tegen de poging van Morsi om de macht volledig naar zich toe te trekken en niet langer door rechters vervolgd te kunnen worden. Tegenover het massale protest op straat zwakte Morsi de maatregelen deels af. Hij stelde dat zijn extra bevoegdheden zouden stoppen met het referendum. Oppositiepartijen wezen op tal van voorbeelden van verkiezingsfraude en de afwezigheid van onafhankelijk toezicht in de kiesbureaus.
Een analyse van de eerste ronde geeft aan dat de tegenstanders in de grote steden, waar er meer arbeiders zijn, in de meerderheid zijn. In de regio van de hoofdstad Cairo stemde 43,1% voor de grondwet en 56,9% tegen. In de regio Gharbiya in de delta van de Nijl en met industriële steden als Mahalla Al-Kubra en Tanta stemde 47,9% voor en 52,1% tegen. In Alexandrië was er een nipte meerderheid tegen de grondwet. In het meer landelijke Assiut stemde 76,1% voor.
De stemming toonde een afname van de steun voor Morsi en voor de rechtse politieke islam in vergelijking met de parlementsverkiezingen van vorig jaar. Toen stemde meer dan 70% voor de Vrijheid- en Rechtvaardigheidspartij van de Moslimbroederschap en de nog conservatievere Salafistische partij Nour.
Het ziet er naar uit dat de nieuwe grondwet er zal komen, maar dan wel met de steun van een beetje meer dan een op de vijf kiezers. Dat is een zwakke positie voor Morsi en zijn regering die klem zitten tussen de groeiende oppositie en de pogingen om een besparingsbeleid aan de arbeiders en armen op te leggen zoals dit wordt gevraagd door de heersende klasse.
De regering wilde nieuwe belastingen invoeren en wil de bestaande belastingen effectief innen. Dat is onderdeel van het akkoord om een lening van 4,8 miljard dollar van het IMF te krijgen. Enkele uren na de aankondiging van deze maatregel, moest de regering ze al terug intrekken en alle belastingverhogingen uitstellen. Het uitstel duurt tot na het referendum over de grondwet en de regering vroeg het IMF dan ook om de lening uit te stellen.
De meest prominente oppositieleiders in het nieuwe Front voor Nationale Redding hebben het niet over de belastingverhogingen voor de armen op een ogenblik dat de grote bedrijven enorme winsten maken. Ze beperken hun campagne tot de grondwet zelf en het institutionele. Dat beperkt de mogelijkheden om brede steun onder arbeiders en armen te organiseren. De dagelijkse overlevingsstrijd op een moment dat voedsel en koken duurder wordt, is de centrale prioriteit voor de miljoenen mensen die niet gingen stemmen.
Na twee jaar van onrust willen velen een stabieler leven. De situatie op de arbeidsmarkt blijft echter wanhopig, zeker nu het toerisme opnieuw te lijden zal hebben onder de recente straatgevechten en onder de aanhoudende recessie in Europa.
De armen die niet gingen stemmen in het referendum kunnen van de rechtse politieke islam worden weg gehaald. Dat kan als de groeiende onafhankelijke vakbonden zich degelijk organiseren en ook bouwen aan een politieke partij die de belangen van de arbeidersklasse verdedigt door op te komen voor een duidelijk socialistisch programma. Dat zou meteen een antwoord vormen op de pogingen van Morsi om alle oppositie af te doen als aanhangers van het oude regime van Moebarak. Er zijn conflicten tussen Morsi en delen van de oude elite, maar zijn regering verdedigt intussen wel de belangen van de grote bedrijven die enorme winsten blijven maken op de kap van de arbeiders en armen. Op dat vlak is er sinds de val van Moebarak niets veranderd. Er is nood aan een tweede revolutie, een socialistische revolutie.