Eind november vonden presidentsverkiezingen plaats in Congo. Deze gaven en beeld van de stand van zaken van de ‘democratische overgang’ in het land. De verkiezingen moesten aan de ‘internationale gemeenschap’ bevestigen dat er stappen in de richting van vrede en democratie werden gezet. In de plaats daarvan zagen we dat die ‘gemeenschap’ niet in staat is om vrede, democratie of ontwikkeling tot stand te brengen.
De opkomst van Joseph Kabila
Joseph Kabila werd in 2006 verkozen tot president van de republiek. Die verkiezingen verliepen conform de wensen van de internationale gemeenschap. Ze vonden plaats op een ogenblik dat het Congolese volk een periode van 10 jaar oorlog en politieke onstabiliteit achter de rug had. Joseph Kabila wierp zich op als de man die zorgde voor relatieve vrede in het land. Na een decennium van oorlog waarin 4 tot 6 miljoen mensen omkwamen, werd door de bevolking uitgekeken naar vrede en ontwikkeling. Joseph Kabila baseerde zich op die hoop om zijn autoriteit te vestigen.
[box type=”shadow” align=”alignright” width=”100″]
Lees ook:
- 50 jaar na de moord op Patrice Lumumba, held van de Congolese onafhankelijkheid (2011)
- 1960-2010. 50 jaar Congolese ‘onafhankelijkheid’ (2010)
- Vrouw zijn in Congo: een nachtmerrie (2010)
- Congo. Presidentsverkiezingen leiden tot nieuwe crisis (2006)
- Congo, de lijdensweg van een ontwikkelingsland (1997)
[/box]
Kabila speelde ook handig in op de mogelijkheden om als machthebber alle oppositie aan de kant te schuiven. Hij benoemde Antoine Gizenga als premier. Gizenga was de historische leider van de PALU, de verenigde Lumumbistische partij die zich baseert op de erfenis van de nationalistische leider Patrice Lumumba als held van de onafhankelijkheid.
Het programma van Kabila als president speelde ook in op de roep naar vrede en ontwikkeling. Hij kondigde aan dat vijf werven zouden opgezet worden: infrastructuur, werkgelegenheid, onderwijs, water en elektriciteit, gezondheidszorg. Daarnaast beloofde hij vrede, in het bijzonder voor het oosten van het land waar nog tal van gewapende groepen actief waren.
Vijf werven leiden tot ontgoocheling
Tijdens zijn vijf jaar durende bewind had Kabila een einde kunnen stellen aan de plundering van de enorme natuurlijke rijkdommen waarover Congo beschikt om deze middelen op de sociale behoeften te richten. Als hij nog maar een kleine stap in die richting had gezet, dan zou tot een enorme sympathie onder een groot deel van de arme bevolking in de steden en op het platteland hebben geleid.
Maar Kabila heeft dit niet gedaan. Hij heeft zich volgzaam opgesteld tegenover zijn broodheren en op geen enkele van de vijf aangekondigde werven werden stappen vooruit gezet. De natuurlijke rijkdommen van het land worden verder ter beschikking van buitenlandse bedrijven gesteld die in ruil hiervoor een aantal kruimels aan de bevolking moeten geven (onder meer door de bouw van wegen of publieke gebouwen). Tegelijk heeft de centrale macht er alles aan gedaan om iedere kritiek aan de kant te schuiven. Dat gebeurde door directe of indirecte corruptie, een verkozene verdient 4.000 tot 5.000 dollar per maand terwijl een gewone Congolees het met minder dan één dollar per dag moet stellen. Er werden ook akkoorden gesloten met de ‘oppositie’. Zo werd een van de zonen van Mobutu aangesteld als vice-premier, waardoor ook de aanhangers van Mobutu zich achter de regering zouden scharen.
Storende stemmen werden uit de weg geruimd. Zo werd Floribert Chebeya (vertegenwoordiger van de mensenrechtengroep “De stem van de stemlozen”) koelbloedig afgemaakt.
Ondanks al deze elementen hebben de internationale gemeenschap (VN, VS, EU, Afrikaanse Unie,…) en de Belgische politici Kabila steeds gesteund. Recent werd Louis Michel hierover geïnterviewd op Matin Première. Hij verklaarde dat hij Kabila op zich nooit heeft verdedigd, maar wel het vredesproces en de overgang naar democratie in Congo. Ondanks de moorden en ondanks de corruptie van het regime kon dit genieten van de steun van een deel de traditionele politici in ons land. Intussen werden geen stappen vooruit gezet op het vlak van de armoede onder de bevolking. Dat is een element dat mee een rol speelt in de woede die tot uiting komt in de Matonge-wijk in Elsene (Brussel).
Voor de Congolezen was het vredesproces en de overgang naar democratie een farce. De internationale vredesmacht MONUC is al tien jaar in het land actief, maar noch de MONUC noch het Congolese leger waren in staat om vrede te brengen in het oosten van het land. Daar zijn nog steeds een tiental gewapende groepen actief. De missie van de Verenigde Naties kost intussen wel 1 miljoen dollar per dag.
De Belgische ontwikkelingssamenwerking, een standvastige bondgenoot van Kabila, heeft door ontwikkelingshulp meer bereikt dan Kabila zelf. De realisaties van die hulp werden door Kabila gebruikt om er zelf de verantwoordelijkheid voor op te eisen.
Het enige waar het regime en eigenlijk de hele politieke elite in Congo in uitblinkt, is in corruptie. Een Britse verkozene van Labour, Eric Joyce, verklaarde eind november dat de regering-Kabila “verschillende mijncontracten had getekend voor een waarde van 5,5 miljard Amerikaanse dollar en dit met duistere fictieve bedrijven met vestiging op de Britse Maagdeneilanden.” Hij voegde er aan toe: “deze documenten tonen aan dat de natuurlijke rijkdommen van Congo niet worden geëxploiteerd als legitieme bron van inkomsten voor het Congolese volk. Een reeks complexe regelingen tussen de Congolese regering en de fictieve bedrijven zorgen ervoor dat slechts een klein aantal mensen zich enorm kan verrijken, terwijl de rest van de bevolking verliest.” Hij omschreef de kwestie van de mijncontracten zelfs als het schandaal van de eeuw…
Het gaat daarbij om corruptie op hoog niveau. Maar gezien de moeilijke materiële omstandigheden wordt de volledige Congolese samenleving geraakt door corruptie. De arme bevolking in de steden en op het platteland is er het eerste slachtoffer van. Bepaalde functionarissen (soldaten, leraars, administratie) krijgen soms maandenlang geen loon en dat loon is dan al niet om over naar huis te schrijven. Dit zet hen ertoe aan om hun loon bij de bevolking te zoeken. Deze situatie van algemene corruptie kan enkel worden bestreden met een collectieve controle van de bevolking op alle sectoren. Dat is de enige manier om ervoor te zorgen dat de geproduceerde rijkdommen en de opbrengst van de natuurlijke rijkdommen worden aangewend ten dienste van de sociale behoeften, en die behoeften zijn enorm uitgebreid.
De presidentsverkiezingen
Op 28 november trokken de Congolezen naar de stembus om een nieuwe president en een nieuw parlement te verkiezingen. De verkiezingswet werd aangepast om Kabila een voordeel te bezorgen. Hij heeft het kiessysteem herleid van twee ronden naar slechts één. Hij gebruikte de overheidsmiddelen om zijn campagne te ondersteunen. Dat zijn enkel de inbreuken aan de oppervlakte. Er werd nog verder gegaan in het ondermijnen van democratische rechten tijdens de campagne. Zo werden verkiezingsbijeenkomsten verboden of aangevallen door de ordediensten. Er vielen een dertigtal doden. Ondanks al die elementen zagen de Belgische politici die als waarnemer naar Congo trokken niets om de geldigheid van de verkiezingen in vraag te stellen. Alles verliep vlot ondanks hier en daar wat probleempjes, dat was de algemene boodschap van onze politici. Het Amerikaanse Carter-instituut is het daar niet mee eens en werd daarin ook gevolgd door Marie-France Cros in de krant La Libre.
Terugkeer van de eeuwige oppositieleider
Etienne Tshisekedi was meermaals eerste minister onder Mobutu. Hij speelde nu in op de wanhoop onder een deel van de bevolking om zich eens te meer op het voorplan te plaatsen als oppositieleider. Tshisekedi beweerde nu dat hij altijd al is opgekomen voor democratie in Congo en dat terwijl hij al jarenlang deel uitmaakt van dezelfde corrupte politieke elite. In de plaats van de bevolking te organiseren opdat deze de controle over de economie en de volledige samenleving zou overnemen, beperkten Tshisekedi en zijn partij (Unie voor democratie en sociale vooruitgang) zich tot het instrumentaliseren van de woede in de hoop dat ze op basis van de spanningen meer postjes kunnen veroveren.
Het is moeilijk in te schatten wat het doel van Tshisekedi is: wil hij effectief een krachtsmeting aangaan met de huidige machtshebbers of wil hij doorheen de chaos druk opvoeren om zichzelf en zijn partij een betere plaats in de komende regering te verzekeren? Louis Michel riep alvast op tot “nationale eenheid”. De eeuwige oppositieleider heeft daar nog niet op gereageerd.
Onze mening over Congo
De politieke onafhankelijkheid van Congo werd in 1960 afgedwongen na een lange strijd. Deze onafhankelijkheid is nooit gepaard gegaan met een economische onafhankelijkheid. Dit betekent dat de rechten waarvoor de helden van de onafhankelijkheidsstrijd opkwamen zich nooit hebben gerealiseerd.
De reactie trok de lakens naar zich toe en haalde een belangrijke slag thuis door Mobutu gedurende dertig jaar aan de macht te brengen. Na de val van Mobutu was er eens te meer een volksstrijd, het imperialisme had tijd nodig om een volgzame marionet te vinden in de regio. Deze pion heeft het imperialisme uiteindelijk gevonden in de persoon van Joseph Kabila. Die heeft zich kunnen opwerpen op basis van een gebrek aan duidelijke perspectieven om de dictatuur omver te werpen. Alle revolutionaire leiders in Congo leden aan een dergelijk gebrek aan perspectieven.
De vader van Kabila dacht dat het mogelijk was om tot verandering te komen doorheen een guerrillastrijd en door allianties aan te gaan met zogenaamd anti-imperialistische krachten. Kabila senior heeft het niet lang vol gehouden. Het imperialisme heeft teveel belangen in Congo om er een minimum aan democratische en sociale rechten toe te laten. De arbeiders en boeren zullen zich zelf moeten organiseren in een massale arbeiderspartij die ervoor opkomt om de economie zelf in handen te nemen. Dit veronderstelt:
- De ontbinding van het huidige parlement en de verkiezing van vertegenwoordigers van het volk in alle regio’s. Deze comités moeten een coördinatie kennen op lokaal, provinciaal en nationaal vlak.
- De arbeiders moeten de controle over en het beheer van de mijnsector overnemen opdat de mijnsector de algemene ontwikkeling van het land zou dienen.
- De grond moet worden verdeeld door verkozen comités van boeren.
Dit zijn maar enkele maatregelen die noodzakelijk zijn opdat de bevolking de controle en het beheer over de sleutelsectoren van de economie kan overnemen. Het is de enige manier om op alle niveaus tegen de corruptie in te gaan.
Als de Congolezen hun rijkdommen zelf zouden kunnen aanwenden, dan kan dit betekenen dat iedereen een degelijke job aan een degelijk loon heeft. De bouw van wegen, scholen, ziekenhuizen, de ontwikkeling van de landbouw,… zijn allemaal zaken waar nog veel werk is. Een radicale verandering in socialistische zin zou bovendien een enorme inspiratie betekenen voor de arme massa’s in andere landen in de regio (Rwanda, Burundi,…) om dit voorbeeld te volgen en de strijd tegen armoede, uitbuiting en oorlog aan te gaan. Een gezamenlijke strijd voor verandering zou de etnische spanningen snel naar de achtergrond verdrijven.
In Tunesië en Egypte werd aangetoond dat geen enkele dictatuur een eeuwig leven is beschoren. De Congolezen moeten een einde maken aan de dictatuur en bouwen aan een welvarend Afrika op democratisch socialistische basis.