Tag: overstromingen

Vastgoedspeculatie, huizencrisis, extreme weersomstandigheden 

Huisvesting wordt al geruime tijd steeds duurder, en de gezondheidscrisis heeft niet geholpen. Anderzijds hebben de overstromingen van deze zomer de absolute noodzaak onderstreept van een grondige herziening van de stadsplanning en het grondbeheer. Ook hier moeten we een einde maken aan de wet van de markt. 

Artikel door Giulia (Luik) uit maandblad De Linkse Socialist

Sinds de 19e eeuw volgt de stedenbouwkundige benadering die de ruimtelijke ordening regelt een logica van grondexploitatie die vooral gekoppeld is aan economische ontwikkeling ten gunste van grote private bedrijven in verschillende sectoren: landbouw, bouw, energieproductie … Daar moet dringend een einde aan komen. 

De overstromingen hebben op dramatische wijze aangetoond dat het noodzakelijk is om het grondgebied rationeel te gebruiken, natuurgebieden te beschermen, de stedelijke structuren te herbekijken, meer plaats te maken voor groene ruimtes in de steden, openbaar vervoer sterker te ontwikkelen in plaats van de auto alle ruimte te laten … Daarnaast is er de noodzaak om gebouwen te isoleren. Volgens de GABC (Global Alliance for Buildings and Construction) zijn gebouwen de grootste verbruikers van energie in de Europese Unie en verantwoordelijk voor 36% van de broeikasgasemissies. Al deze aspecten moeten in aanmerking worden genomen in een ambitieus plan voor wereldwijde herstructurering op verschillende niveaus, lokaal, nationaal en zelfs internationaal.

Impasse van de marktlogica 

De afgelopen jaren zijn er handvesten inzake stadsplanning opgesteld waarin het belang van duurzame stadsontwikkeling en geïntegreerde planning aan bod komen. Dit gebeurde in navolging van de VN Klimaattop van Rio in 1992, het Handvest van Aalborg uit 1994 en dat van Leipzig uit 2007 (hernieuwd in 2020). Het doel is om het concept van duurzaamheid te integreren in alle economische en sociale niveaus en domeinen. Zoals wel vaker gaapt er ook op dit vlak een grote kloof tussen theorie en praktijk. 

Er wordt tegenwoordig veel gesproken over de bouw van residentiële ‘ecowijken’. Het vertrekpunt daarbij is echter nooit de nood van de bewoners. Denk maar aan het toenemende aantal mensen dat zich geen dak boven het hoofd kan permitteren. Nog meer beton gieten in plaats van verlaten woongebied te saneren of spreken over ecowijken terwijl materialen worden gebruikt waarvan de productie gebaseerd is op vervuiling en uitbuiting van arbeiders, zijn voorbeelden van hypocriete ‘ecologische’ ambities die uitsluitend op winstbejag gericht zijn. 

Volgens de wetten van de markt is nieuw bouwen momenteel altijd veel interessanter dan renoveren. Grote projectontwikkelaars en bouwbedrijven zullen altijd voor deze oplossing kiezen, met als argument de energieprestaties van de nieuwe materialen. Als je echter naar het hele proces kijkt, is renovatie milieuvriendelijker dan nieuwbouw, zelfs als het “passief” is. Dit vereist natuurlijk meer geschoolde arbeidskrachten, diagnose van bestaande gebouwen en terreinen, onderzoek en hergebruik van materialen en andere zaken. Bouwbedrijven vinden dat echter te weinig rendabel.

Anderzijds roept de huidige manier om gebouwen te isoleren vaak vragen op vanuit ecologisch oogpunt. Eén van de meest gebruikte materialen is polyurethaan, een petrochemisch derivaat dat wordt voorgesteld als een wonderproduct, terwijl de efficiëntie ervan slechts gemiddeld is en de productiecyclus ervan uiterst energie-intensief is. In feite is het belangrijkste voordeel ervan dat het een isolerend middel is dat uitstekende winstmarges mogelijk maakt, maar dat in geval van brand uiterst giftig is. Het zou niet verwonderlijk zijn als de bevolking in de toekomst zal opdraaien voor de verwijdering ervan, zoals eerder het geval was met asbest. 

Nationalisatie van grote bouwbedrijven 

Om een einde te maken aan kleine aanpassingen in de marge en om tot echte verandering te komen, moet de bouwsector in publieke handen komen. Dan wordt een grootschalige uitrol van ecologische alternatieven inzake isolatie en van ruimtelijke planning die rekening houdt met de bewoners mogelijk. Op deze basis kan er een openbaar plan komen om alle gebouwen wijk per wijk te isoleren, maar ook om te renoveren en een broodnodige drastische uitbreiding van de sociale huisvesting te realiseren. Tegelijk zou een openbare bouwsector een einde maken aan de uitbuiting en sociale dumping die vandaag schering en inslag is in de bouwsector. Degelijke arbeidsvoorwaarden en goede lonen voor het personeel zijn essentieel. 

De grote bouwondernemingen en de vervuilende chemische bedrijven moeten worden onteigend en onder democratische controle en beheer worden genationaliseerd. Mensen worden onteigend om een snelweg aan te leggen, waarom bedrijven niet om sociale en milieuproblemen aan te pakken? De overheid is daar vandaag niet toe bereid. Kijk maar hoe de wet-Onkelinx inzake de opeising van leegstaande gebouwen om daklozen te huisvesten de afgelopen 27 jaar welgeteld één keer is gebruikt! Er is strijd nodig voor een ander beheer van het grondgebied. We moeten dit uit de handen van de projectontwikkelaars en hun bondgenoten onder de gevestigde beleidsmakers halen.

Tijdens de overstromingen van deze zomer zijn in België 41 mensen om het leven gekomen. In 120 steden en gemeenten werd de situatie als natuurramp erkend. Meer dan 50.000 woningen liepen schade op. De dramatische beelden van het stijgende water, de kracht van de rivieren in de overstroomde straten, het instorten van gebouwen … De beelden staan in ons geheugen gegrift. Wat ook bijblijft, is de enorme solidariteit onder de bevolking.

Overal leenden buren hun pompen uit om kelders droog te maken en organiseerden ze zich om puin te ruimen. De aanbiedingen van onderdak en hulp waren alomtegenwoordig op de sociale media. De reactie van gewone mensen was overweldigend. Veel huizen werden plots ‘crisiscentra’ waar tientallen mensen werden ondergebracht. Boeren brachten hun tractoren mee, bouwvakkers hun materieel. Anderen kwamen met motorboten of ander drijvend materieel. Deze solidariteit hield niet op in de nasleep van de tragedie. We spraken met Clément, één van de duizenden mensen die slachtoffers hielp.

“Het is een understatement om te zeggen dat we allemaal diep geschokt waren door de beelden in de media op de sociale netwerken. Nog voor we klaar waren met opruimen wat we voor het overstromingsgevaar hadden omhoog gezet, werden mijn partner en ik overvallen door een gevoel van urgentie om te gaan helpen in de gebieden die minder fortuinlijk waren geweest.”

“Op zaterdag, de dag na de ergste overstromingen, gingen we naar de hardst getroffen buurt, zonder echt te weten wat te doen of hoe. We waren met zovelen om te helpen dat het heel moeilijk was om te parkeren.”

“Daar aangekomen zagen we eerst de gemeentelijke diensten aan het werk met het opruimen van het grootste deel van het puin, de wegen, enz. Verderop vonden we meteen werk. Er was geen gebrek aan. Het is niet correct om te zeggen dat de politie, brandweer en zo niet aanwezig waren. In verhouding met het aantal mensen dat kwam helpen, waren ze niet talrijk. Het volstond niet voor de omvang van de ramp. Maar ze waren er wel.”

“De solidariteit werd betrekkelijk spontaan georganiseerd. Naast het opruimen zagen we al snel mensen komen met eerste levensbehoeften (tandpasta, tandenborstels, etc.), voedsel, etc. Al deze zelforganisatie was zeer indrukwekkend. Tientallen zelfhulpgroepen werden opgericht via sociale netwerken met zeer genereuze aanbiedingen, waaronder meubilair, toen de schoonmaak net begon.”

“Daarnaast waren er initiatieven van de gemeenten of van het Rode Kruis. De autoriteiten hadden gevraagd om via het Rode Kruis contact op te nemen in plaats van rechtstreeks ter plaatse te gaan. Ik ken mensen die vandaag nog steeds wachten op een reactie nadat ze zich hadden opgegeven… Gelukkig dat veel mensen lukraak ter plaatse gingen helpen.”

“In het tweede weekend werd het ernstiger. Ik ontmoette mensen die in hun huis een soort ‘backoffice’ hadden opgezet nadat het was schoongemaakt. Daar werd een permanent kantoor opgezet en werd via WhatsApp een organisatie opgezet om materiaal op te halen en om in kleine teams van ongeveer tien personen van de ene plaats naar de andere te gaan.”

“Het is onmogelijk om een overzicht te geven van alle initiatieven. In ontmoette enkele mensen uit Henegouwen. Een half dozijn stevige kerels die van deur tot deur gingen om de zwaarste voorwerpen te verplaatsen. Anderen volgden om schoon te maken, op te ruimen … Een Brico-manager verkocht materiaal tegen kostprijs en bood gratis basisuitrusting aan zoals handschoenen, schrapers … Iemand anders betrok het huis van een vriend die elders was ondergebracht. Hij maakte de keuken in orde en maakte er een kantine van waarbij aangegeven werd wanneer er eten beschikbaar zou zijn. Wekenlang trokken mensen naar de getroffen gemeenten met honderden bereide maaltijden voor de slachtoffers.”

“Het viel me op dat de enorme solidariteit ervoor zorgde dat racisme afnam. We waren allemaal verenigd in de inspanning om elkaar te helpen. In zo’n situatie houden vooroordelen geen stand. Ik hoorde iemand verbaasd zeggen: ‘Ik kom uit een klein dorp, ik had geen idee van al deze diversiteit’. Dat zei hij toen hij de solidariteitsteams aan het werk zag en de mengeling van afkomst en huidskleur daarbij.”

“Uiteraard moet deze ongelooflijke energie worden georganiseerd om zichzelf op lange termijn in stand te houden en efficiënter te worden. We moeten de middelen voor de civiele bescherming, brandweer, gemeentediensten … drastisch verhogen. Ik had het eerder over mensen die niet werden gecontacteerd nadat ze zich hadden opgegeven om te helpen. Dat is wellicht omdat die diensten overstelpt waren. We moeten ons voorstellen welke rol een democratisch georganiseerd en voldoende gefinancierd systeem voor civiele bescherming kan spelen om de spontane solidariteit van de bevolking, die we zo prachtig aan het werk zagen, ten volle tot haar recht te laten komen.”

 Wie moet de kosten van de overstromingen betalen?

Artikel door Nicolas Croes

Wegen en spoorwegen vernield, huizen gesloopt, elektriciteitsnet beschadigd, opruimen en verwerken van afval, rattenbestrijding … Meer dan een maand na de overstromingen is het nog steeds erg moeilijk om de schade in cijfers uit te drukken. Maar liefst 202 van de 262 Waalse gemeenten komen in aanmerking voor het rampenfonds. Naar schatting 42.000 ton vervuilde grond moet nog behandeld worden en meer dan 11.700 kilometer waterwegen moeten gecontroleerd en eventueel gesaneerd worden.

Schandalig akkoord van de regering-Di Rupo

De tussenkomst van verzekeringsmaatschappijen bij natuurrampen wordt geregeld door de wet van 4 april 2014, aangenomen onder de federale regering-Di Rupo. In het geval van een ramp zoals een overstroming, kunnen de verzekeraars hun uitgaven beperken tot 375 miljoen euro, terwijl de rest door het rampenfonds wordt gedragen. Na onderhandelingen heeft de verzekeringssector er nu mee ingestemd om het plafond te verhogen tot 590 miljoen euro. De verzekerde schade wordt echter geraamd op 1,3 à 1,7 miljard euro. Dit betekent dat meer dan de helft ten laste van de gemeenschap komt!

De PVDA heeft deze compleet absurde situatie terecht aangeklaagd. De partij wijst erop dat de gecumuleerde nettowinst van de verzekeringssector in België tussen 2012 en 2019 maar liefst 14,72 miljard euro bedroeg. Dat komt door de steeds hogere premies die wij betalen. De PVDA wijst erop dat de winst van de sector over deze periode tien keer hoger is dan de geraamde schade bij de overstromingsramp. Ze stelt dat de verzekeringsbedrijven de volledige schade moeten dekken en dat de publieke middelen die hierdoor vrijkomen (ruim 1 miljard) gaan naar de bouw van 8.000 nieuwe sociale woningen voor de slachtoffers. Dit is een goed idee, maar we mogen het daar niet bij laten. 

Stedelijke en regionale planning herzien, en daar de nodige middelen voor uittrekken

Het gebrek aan sociale huisvesting is niet nieuw. Het werd opnieuw in het voetlicht geplaatst door de overstromingen, net als het gebrek aan noodopvang, reddingsdiensten … De Waalse regering wil nu 1 miljard euro lenen voor de eerste enveloppe van 2 miljard euro voor de wederopbouw. Hierna zullen er nog middelen nodig zijn, dat staat vast.

Er zal veel meer voor nodig zijn dan alleen de heropbouw en een heroverweging van de ruimtelijke ordening, stadsplanning en rivierbeheer. We zijn in juli op een haar na dicht bij een volledige overstroming van Luik geweest. Moest dat gebeurd zijn, dan was de materiële en menselijke schade nog aanzienlijk groter geweest. Een kaarsje branden zal niet volstaan opdat dit risico zich in de toekomst niet meer voordoet! De heropbouw moet rekening houden met de nieuwe norm van extreem weer. Frequentere en grotere overstromingen zijn daar onderdeel van. Er is ook nood aan een publiek plan om gebouwen te isoleren. Dit moet wijk per wijk op het hele grondgebied gebeuren. Het is noodzakelijk om de uitstoot van broeikasgassen door verwarming te beperken. Verder is er nood aan meer en gratis openbaar vervoer.

Dit alles zal strijd vergen. Minder dan een maand na de dodelijke overstromingen uitte de bouwsector kritiek op de circulaire die bouwen verbiedt in de gebieden die het grootste risico lopen. Tegelijk waarschuwden de bazen uit de bouwsector voor prijsstijgingen. Sommige mensen waren nog vermist en projectontwikkelaars spraken al over herbouw in overstromingsgevoelige gebieden… 

Gebouwen die om speculatieve redenen niet worden gebruikt, moeten meteen worden onteigend en gerenoveerd om de getroffen mensen te huisvesten. Idem voor verzekerings- en bouwbedrijven: nationaliseren en onder democratische controle en beheer van de gemeenschap te plaatsen. Op die manier zullen we over de middelen beschikken om alle slachtoffers te vergoeden, ook de niet-verzekerden die vaak in de meest precaire omstandigheden leven. Dit zou de middelen vrijmaken die nodig zijn om de klimaatcrisis aan te pakken, onder meer door de uitstoot te verminderen, en de bevolking en haar levensomstandigheden te beschermen.

Het is absoluut noodzakelijk dat linkse organisaties en vakbonden hun voorstellen en acties richten op wat nodig is om het klimaatgevaar het hoofd te bieden, en niet op wat ‘realistisch’ is binnen het keurslijf van het kapitalistische systeem. Het is dit systeem dat verantwoordelijk is voor het drama waar de mensheid voor staat! Wij moeten nu meer dan ooit de noodzaak van een rationele en democratisch geplande aanpak van de economie laten doorklinken tegenover de chaos van de markteconomie. Dit moet in al onze mobilisaties tot uiting komen. Als wij er niet in slagen dit resultaat te bereiken, zal de menselijke beschaving wegzinken in een barbarij zoals zij nog nooit heeft gekend.