Wij zijn wakker, Pieter Timmermans: we aanvaarden geen operatie-verarming!

Pieter Timmermans van het Verbond van Belgische Ondernemingen riep in De Tijd van vrijdag de vakbonden op om ‘wakker’ te worden voor de problemen van de werkgevers. Zelfs de indexering van de lonen is teveel voor Timmermans, laat staan loonsverhogingen bovenop de index. De vakbonden moeten volgens hem begrijpen dat het water aan de lippen van de bedrijven staat. “Het kot staat in brand,” zei hij.

Door Geert Cool

Het klopt dat de hoge energieprijzen gevolgen hebben voor zowel de particulieren als de bedrijven. Het is overigens veelzeggend dat de patroon der patroons moet erkennen dat de markt niet functioneert in de energiesector. “De markt is irrationeel beginnen te werken,” zegt Timmermans. Eerder kwam de liberale premier De Croo tot dezelfde vaststelling. Als zelfs de grootste voorstanders van de vrije markt die vaststelling maken, wordt het hoog tijd dat de vakbonden en linkse partijen eindelijk offensief opkomen voor de nationalisatie van de volledige energiesector onder controle van het personeel en de gemeenschap. Als de markt niet werkt – wat algemeen erkend wordt – moeten oplossingen buiten de markt verdedigen.

Ondertussen is er de realiteit van de enorm hoge energiefacturen. Iedereen merkt dat. Een gemiddelde gezinsfactuur is op bijna twee jaar tijd van 160 naar 500 euro per maand gestegen. Dat is onhoudbaar, zeker na al die jaren van loonmatiging en besparingen. Het klopt dat heel wat bedrijven het ook moeilijk krijgen door deze prijsstijgingen, in het bijzonder bedrijven die veel energie gebruiken. Tegelijk zijn er ook winnaars. Engie bijvoorbeeld dat in de eerste jaarhelft van dit jaar 5,2 miljard euro winst maakte. Of de grote oliemultinationals die wereldwijd in het tweede kwartaal een winst van 77 miljard dollar boekten. De grootste winnaar daarbij was het Saoedische Aramco met 48 miljard dollar winst. Aramco is eigenaar van rubberfabrikant Arlanxeo in Zwijndrecht, waar in juni 70 jobs geschrapt werden wegens de hoge energieprijzen…

Terwijl Timmermans de werkenden oproept om ‘wakker’ te worden, wil hij hen in slaap wiegen wat de winstcijfers betreft. De cijfers van de bruto winstmarges zijn bekend: niet-financiële bedrijven in België kwamen eerder dit jaar aan een gemiddelde bruto winstmarge van 46%, of 10% meer dan 20 jaar geleden en een pak meer dan in de buurlanden. Timmermans heeft zijn antwoord daarop klaar: “Het drama voor het publiek debat is dat de cijfers over de huidige winstgevendheid van bedrijven pas volgend jaar beschikbaar zijn. Maar kijk naar de stijgende loonkosten, de stijgende energiekosten, de stijgende grondstoffenkosten en de stijgende rente en je weet: geen enkel bedrijf doet nog zware investeringen vandaag.” Nu ja, investeringen deden ze ook al niet met de recordwinsten waar er wel cijfers over zijn.

Als Timmermans over zulke dramatische cijfers beschikt, dat hij deze dan op tafel legt! Hij mag dan meteen ook uitleggen waarom de recordwinsten niet gebruikt werden als reserve voor moeilijker tijden. Eerst alle recordwinsten verbrassen aan een dividendbonanza die de speculatie verder aandrijft, om vervolgens te eisen dat de gemeenschap nog meer bijspringt om de records in stand te houden, is een wel erg roekeloze manier om met de gemeenschapsmiddelen om te gaan.

Vorige week werd het onderzoek van de financiële groep Janus Henderson gepubliceerd. De cijfers van de dividenduitkeringen van 1200 internationale bedrijven spreken voor zich. In het tweede kwartaal, het ogenblik dat de meeste dividenden worden uitgekeerd, ging het om 545 miljard dollar. Dat was 11,3% meer dan vorig jaar. De dividenden liggen hoger dan voor de pandemie. In België gaat het om 5 miljard dollar aan dividenden of een groei van 25,1%. Dat is nog zonder de eenmalige bonus die KBC uitkeerde. De Standaard sprak over een ‘dividendbonanza’ die “ongetwijfeld ter sprake zal komen als vakbonden bij  werkgevers pleiten voor hogere lonen.” De krant merkte op dat “overtollig geld uitkeren beter blijft dan er domme dingen mee doen.” Om het beschikbare geld te investeren moeten er immers “zinvolle investeringskansen” zijn. Anders gezegd: de winstgevendheid van investeringen in reële productie is onzeker, waardoor de winsten eerder als dividend uitgekeerd worden. De overaccumulatie van kapitaal speelt een belangrijke rol in de ontwikkelende recessie. Timmermans is wakker genoeg om het daar vooral niet over te hebben.

Neen, de patroons gebruiken de moeilijke positie van enkele bedrijven om extra cadeaus voor de anderen uit de brand te slepen. Schaamteloos als ze zijn, zullen ze dat zelfs als ‘solidariteit’ voorstellen. Eerder pleitte Timmermans ervoor dat de bedrijven, de  werknemers en de overheid elk een derde van de inflatieschok voor hun rekening zouden nemen. Vrij vertaald betekent dat nog meer overheidssubsidies voor de bedrijven en een aanval op de indexering van de lonen. En de bijdrage van de werkgevers? Tja, die hebben het al moeilijk genoeg. Het klopt dat zeker kleine bedrijven het moeilijk hebben en in het bijzonder zelfstandigen als bakkers, horeca-uitbaters, slagers … Omdat het VBO niet wil raken aan de winsten van de grote bedrijven, stelt het voor om het geld te zoeken bij de werkenden. Dat zal de kleine zelfstandigen niet helpen, maar verder naar beneden duwen. De kleintjes treffen om de groten te beschermen, is niet in het belang van de zelfstandigen die het vandaag moeilijk hebben.

Er zijn inderdaad ook voorbeelden van grote bedrijven die productie stoppen of afbouwen. Zo is er een groot chemisch bedrijf waar interimarbeid afgebouwd wordt en een deel van de productie stil ligt. Eerder kwam datzelfde bedrijf in de pers met voorlopige winstcijfers in het tweede kwartaal van dit jaar die “duidelijk boven de verwachtingen” lagen omdat “toegenomen prijzen voor grondstoffen en energie grotendeels konden doorgerekend worden in hogere verkoopprijzen.” Maar onze lonen leiden tot meer inflatie? Die nonsens over een ‘loon-prijsspiraal’ moet dringend stoppen!

Timmermans stelt vragen bij de indexatie in een aantal sectoren waar er pas in januari een aanpassing van de lonen gebeurt. Hij stelt het voor alsof er in die sectoren een loonsverhoging van 10% komt, terwijl een indexaanpassing betekent dat de lonen deels aan de reeds gestegen prijzen worden aangepast. Als die 50.000 betrokken werknemers pas in januari hun indexaanpassing krijgen, betekent dit dat ze momenteel een koopkrachtverlies van 10% kennen. Het wijst op een pijnpunt bij de indexering: in heel wat sectoren gebeurt dit niet automatisch zodra er een verhoging met 2% is, maar is er slechts eenmaal per jaar een aanpassing. Dit ondermijnt de koopkracht van de werkenden, terwijl ook burgerlijke economen erkennen dat de afkoeling van de Belgische economie vandaag trager verloopt dan in de buurlanden omwille van de index die de koopkracht min of meer op peil houdt. Wat stelt Timmermans dan voor? Een aanval op de koopkracht en hardere recessie in België? Seriously?

Het patronale offensief draait op volle toeren en heeft een zeker effect. De Tijd kopte vrijdag boven een ander artikel: “Momentum voor vakbondsstrijd tegen loonnormwet ebt weg.” Schrijven dat het momentum voor koopkrachtstrijd wegebt, durft de zakenkrant natuurlijk niet. Een blik op het Britse vakbondsprotest of recenter nog de massale betoging in Tsjechië tegen de dure prijzen volstaat om het explosieve karakter van de koopkracht in te schatten. Wel hopen de werkgevers en hun journalisten dat een offensief tegen de index volstaat om de vakbondsleiders tevreden te stellen met het behoud van de index zonder enige loonsverhoging daarbovenop. “Nu de vrees voor het einde van de maand uitbreidt naar een vrees voor jobverlies rijst hier en daar de vraag of het aangewezen is nog door te duwen,” aldus De Tijd. De krant laat een vakbondsleider anoniem en off the record aan het woord: “In normale omstandigheden moet die loonnormwet weg. Maar dit zijn geen normale omstandigheden. Bedrijven plannen niet voor hun plezier productieverminderingen.” Waarom wordt dan wel gestaakt? “Druk van de achterban en onderlinge concurrentie tussen de bonden,” volgens De Tijd.

Er moet vastgesteld worden dat de werkgevers erg voorzichtig zijn rond de index. Zelfs Unizo heeft het ‘slechts’ over aanpassingen. De reden daarvoor werd vorige week door professor Koen Schoors (Ugent) in het energiedebat aangehaald: “Gezinnen en bedrijven dreigen in te zware problemen te komen, terwijl sommige partijen enorme overwinsten boeken. Die moet je op een of andere manier afromen, anders komt er veel protest en een enorme verarming.” Elk gepruts aan de index betekent inderdaad een verdere verarming, terwijl de koopkracht dit jaar al afneemt. Cijfers van het Planbureau bevestigen dat er sprake is van een gemiddelde koopkrachtdaling van 0,2 tot 0,8%, een gemiddelde dat voor de armste lagen (inclusief veel werkenden) een pak sterker is omdat energie, brandstof, huisvesting zwaarder doorwegen in het budget. Dankzij de index is het koopkrachtverlies niet groter, maar zonder bijkomende maatregelen is er een operatie-verarming bezig.

Dat vakbondsleiders off the record erkennen dat ze geen antwoord hebben op de recessie wijst op het belang van discussies onder militanten over welke eisen en welk programma we verdedigen. De oproep voor de militantenconcentratie van 21 september volstaat op dat vlak niet. We kunnen die concentratie wel aangrijpen om een programma te verdedigen op basis van wat wij en onze collega’s nodig hebben: energie in publieke handen, herstel van de volledige index en onmiddellijke aanpassing van de lonen en uitkeringen bij elke overschrijding van de spilindex, verhoging van alle lonen met 2 euro per uur om de koopkracht te herstellen.

Als bedrijven zeggen dat het water aan de lippen staat en met jobverlies dreigen, moeten de boeken geopend worden zodat de werkenden kunnen nagaan of dat wel klopt. Om jobs en productie te redden, moet niet naar de lege portemonnees van de werkenden en hun gezinnen gekeken worden, maar naar de grote bedrijven met hun recordwinsten en dividendbonanza. De werkgevers bereiden zich voor op een hete herfst en gaan nu al in het offensief om onze strijd tegen verarming te ondermijnen. Hoog tijd dat we daar een eigen offensief tegenover plaatsen!