Rellen in Zweden. Racisme, ongelijkheid en geweld

De rellen van het paasweekend hebben ruime aandacht gekregen en zijn verontrustend. De bewoners van ‘kwetsbare wijken’ zijn het slachtoffer geworden van geweld en vernielingen, aangewakkerd door de koranverbranding van de extreme racist Rasmus Paludan.

Door Per-Ake Westerlund, Rättvisepartiet Socialisterna (ISA in Zweden)

De “oplossingen” die door de politici en de politie worden voorgesteld, zijn meer van dezelfde maatregelen die tot de huidige situatie hebben geleid. Zij verdedigen ook het “recht” van Paludan op racistische provocaties, waarbij hij wordt beschermd door grote en dure politieoperaties. Gelukkig zijn er ook veel mensen die zich zorgen maken om de provocaties van Paludan. Zij vragen zich af hoe het groeiende racisme te stoppen.

Na het weekend is de bezorgdheid groot onder de bewoners van de plaatsen waar de rellen plaatsvonden. 14 burgers en 26 politieagenten raakten gewond in arme buitenwijken in zes steden (Linköping, Norrköping, Stockholm, Örebro, Malmö en Landskrona). 44 mensen zijn door de politie gearresteerd, drie van hen met schotwonden door waarschuwingsschoten van de politie. Politiewagens en auto’s van burgers zijn vernield en in brand gestoken.

Politie en repressie

Strengere straffen en meer politieagenten met krachtigere wapens: dat is wat de politici en de media voorstellen. Premier Magdalena Andersson vatte het als volgt samen: “De verantwoordelijken moeten worden gearresteerd, veroordeeld en hun straffen uitzitten.” Minister van Binnenlandse Zaken Morgan Johansson verdedigt zich door te zeggen dat er de afgelopen jaren al fors geïnvesteerd is in de politie.

Racisten op sociale media juichen en intensiveren hun campagne voor deportaties en hun haat tegen iedereen die een humaan vluchtelingen- en migratiebeleid verdedigt.

Verslechtering van levensstandaard en criminaliteit

Dit is allemaal niet nieuw. De 61 gebieden die door de politie als ‘kwetsbaar’ zijn aangemerkt, worden al jaren geconfronteerd met een gestage verslechtering en een toename van de criminaliteit. De enige positieve stappen zijn plaatselijke initiatieven, netwerken en organisatie.

De politieagenten van Morgan Johansson hebben degenen die vandalisme plegen of drugs dealen niet aan banden gelegd. De meest effectieve maatregelen zijn genomen door lokale gemeenschapsorganisaties, bijvoorbeeld in het Husby-district in Stockholm, Jordbro in Haninge en Hammarkullen in Göteborg. Vorig weekend brachten media verslagen van initiatieven in Örebro en Jönköping. In Rosengård hebben buurtbewoners verschillende branden geblust.

Mensen die in achterstandswijken wonen, hebben er niet voor gekozen om armer te zijn, hebben minder zekere jobs en een lager opleidingsniveau. De dramatische toename van de ongelijkheid in Zweden is het resultaat van weloverwogen beleid. Aan de ene kant staan de miljardairs, aan de andere kant jongeren zonder toekomst.

De rellen van het paasweekend begonnen in Skäggetorp in Linköping. Daar ligt het percentage inwoners met een “lage economische standaard” op 47,4%, tegen 15,3% in de rest van de stad. Het aandeel van de bevolking met een hoge economische standaard is 0,4% vergeleken, tien keer minder dan in Linköping als geheel. De werkloosheid in Skäggetorp bedraagt meer dan 20%. Op een bevolking van iets meer dan 10.000 zijn er 1.778 kinderen die in relatieve armoede leven.

Werkende klasse met migratie-achtergrond

Kwetsbare gebieden hebben een hoog percentage mensen die in het buitenland geboren zijn of twee ouders hebben die in het buitenland geboren zijn. Hierachter zit geen “etnische verklaring”, het is een kwestie van klasse. Laagbetaalde gastarbeiders en werklozen wonen in de buitenwijken.

Van de 556.000 mensen die in achterstandswijken wonen, hebben er 411.000 een buitenlandse achtergrond. Meer dan de helft woont er al 10 jaar of langer en 76% is Zweeds staatsburger (‘buitenlandse achtergrond’ omvat in het buitenland geboren zijn of twee in het buitenland geboren ouders hebben. Er wonen 2.543.420 mensen met een buitenlandse achtergrond in het hele land).

Politie aangevallen

Op verschillende plaatsen lijkt de politie, en niet de Deense racistische Paludan, het doelwit te zijn geweest van gemaskerde groepen. Een ooggetuige vertelde aan ons weekblad Offensiv: “Tussen de 25 en 50 jongere mannen, gekleed in het zwart met capuchons, stonden in een groep. Ze verzamelden stenen en stoeptegels op een hoop, maar stonden gewoon stil. Wij waren er met een groep bewoners die aan de kant stonden, in de hoop dat alles rustig zou blijven. Na een tijdje kwamen er twee politiebussen aan. De groep gemaskerden viel toen direct de politieagenten aan. Toen de politie zich verspreidde, trok de groep zich terug naar hun ‘basis’. De confrontatie duurde enkele uren.”

De gewelddadige groep leek geen politiek of religieus doel te hebben – er werd geen informatie verspreid, noch mondeling, noch schriftelijk.

Verdeelde samenleving

Magdalena Andersson waarschuwt voor “verminderde cohesie.” De verdeeldheid is echter niet dit weekend ontstaan, ze bestaat al tientallen jaren. Een rapport van de Raad voor Criminaliteitspreventie vat samen: “In sommige buurten is de criminaliteit en onveiligheid groter dan in de rest van het land. Dit zijn vaak gebieden die ook worden gekenmerkt door andere sociale problemen, zoals een lage sociaaleconomische status, hoge werkloosheid, een laag opleidingsniveau en een hoge mate van slechte gezondheid.”

De onderzoekers trokken de volgende conclusies over het politieoptreden:

• De resultaten zijn beter wanneer politiegebruik van geweld wordt gecombineerd met acties van sociale aard.
• Louter afschrikkende en bestraffende maatregelen tegen jongeren door het gerechtelijk apparaat kunnen eerder negatieve effecten hebben.
• Politieoptreden op basis van lokale dialoog, in samenwerking met anderen, kan het vertrouwen van de bewoners in de politie vergroten.

Racistische provocateur

Rasmus Paludan is een racistische provocateur, met een programma van etnische zuivering door gedwongen uitzettingen. Maar degenen die, zoals de leider van de Linkse Partij Nooshi Dadgostar, de rellen omschrijven als “precies waar Paludan op uit was”, bieden geen alternatief voor wat er had moeten gebeuren. De verantwoordelijkheid om op te treden wordt bij de politie gelegd, dezelfde politie die hem toestemming gaf en beschermde.

De racisten voelen zich ongetwijfeld gesterkt en gaan nu verder dan voorheen. Er is een ernstige dreiging van toenemend racistisch geweld, ook van de kant van de staat, en een voortzetting van de rechtse politiek met nog grotere verdeeldheid.

Tegen racisme en zinloos geweld

Links, antiracisten en vakbonden hebben een verantwoordelijkheid om op te treden tegen zowel Paludan als het zinloze geweld. Het in brand steken van voertuigen en gebouwen, en gemaskerd en gewelddadig optreden is een grotere bedreiging voor de omwonenden dan voor “de democratie van het land,” zoals de politici het voorstellen. Er is nood aan actief en georganiseerd antiracisme.

Er moet een volledige koerswijziging komen rond de eisen van kwalitatief hoogstaand en gelijkwaardig onderwijs, echte investeringen in buurten, welzijn en zekere jobs voor iedereen. Er zijn middelen als nooit tevoren: laat de miljardairs en de banken betalen.

Een beweging voor een dergelijke koerswijziging moet de strijd tegen racisme en seksisme hoog op haar agenda hebben staan. Alle pogingen om migranten en moslims tot zondebok te maken, moeten worden tegengegaan. De rol van de racisten is ons ‘hier beneden’ te verdelen ten voordele van de één procent van de bevolking die de economische macht heeft.

Protestacties en betogingen met een duidelijke boodschap tegen het rechtse beleid, tegen racisme en tegen het geweld van het paasweekend zijn de weg voorwaarts.