1 mei is het feest van de arbeid. Maar valt er voor de werkenden vandaag nog veel te vieren? We kregen een loonnorm van 0,3% opgelegd terwijl het leven steeds duurder wordt. Het aantal armen neemt toe, er zijn ook steeds meer arme werkenden. De openbare diensten worden verder ontmanteld. Meer dan ooit zien we doorheen Europa brutale asociale aanvallen op de werknemers en hun gezinnen. Om daarop te antwoorden, moeten we aansluiten bij de tradities van strijd. Op 1 mei kijken we niet zomaar terug naar strijd uit het verleden, we kijken terug om sterker te staan in de strijd vandaag.
Nicolas Croes
De oorsprong van 1 mei
De oorsprong van 1 mei ligt in de Verenigde Staten, maar de eerste stakingsdag voor de verkorting van de arbeidsdag tot acht uur vond plaats in Australië. Daar werd in 1856 een eerste stakingsdag georganiseerd op 21 april. Het succes van de mobilisatie was zo groot dat werd beslist om voortaan ieder jaar een actiedag te houden. De Duitse revolutionaire Rosa Luxemburg stelde: “Wat kon de arbeiders meer moed geven en meer geloof vestigen in hun eigen sterkte dan een massale werkonderbreking waartoe ze zelf het initiatief genomen hadden? Wat kon de eeuwige slaven in de fabrieken en werkplaatsen meer moed geven dan het samenbrengen van de eigen troepen? Zo groeide het idee van een proletarische actiedag en begon het ook naar andere landen uit te breiden.”
De datum van 1 mei werd in 1886 gekozen door de vakbonden die waren verenigd in de American Federation of Labor (AFL). De actie was toen gericht op het bekomen van de achturendag, een eis waarop de traditie van 1 mei als actiedag werd opgebouwd. Voor er meibloemen werden meegedragen, was het centrale symbool op 1 mei de rode driehoek. Dat stond voor de drie “achten”: acht uur werken, acht uur ontspanning en acht uur slapen. Op 1 mei 1886 legden zowat 340.000 Amerikaanse arbeiders duizenden fabrieken plat met hun stakingsacties. Op bepaalde plaatsen was de repressie hard, zes stakers lieten hun leven onder de slagen van de politie van Chicago, die erg hard optrad tegen de stakers bij tractorfabriek McCormick.
Het voorbeeld van de Amerikaanse arbeiders werd opgenomen door de 400 afgevaardigden op het stichtingscongres van de Tweede Internationale (de Socialistische Internationale, een organisatie die vandaag officieel nog bestaat maar een pro-kapitalistische karikatuur is geworden). Er werd besloten om vanaf 1889 overal campagne te voeren voor de invoering van de achturendag. Dit zou niet enkel in woorden gebeuren, maar met stakingen en betogingen. Deze oproep kon op een enorm enthousiasme rekenen. De verschillende nationale burgerijen werden letterlijk opgeschrikt door deze uitbarsting van arbeidersprotest. In Wenen, Parijs en elders werd het leger opgeroepen omdat een arbeidersopstand werd gevreesd. In België werd de rijkswacht klaar gestoomd om het arbeidersprotest op 1 mei tegen te gaan. Door het enorme succes van de internationale actiedag werd de traditie van 1 mei gevestigd. Ook toen de achturendag in een aantal landen effectief werd afgedwongen, bleef de traditie bestaan.
Wat betekent 1 mei vandaag?
Vandaag is 1 mei nog steeds nauw verbonden met de arbeidersklasse. Op deze dag worden de sterktes en de zwaktes van de arbeidersklasse duidelijk. De afgelopen jaren hebben de optochten van 1 mei steeds meer hun strijdbaar karakter verloren. Het zijn vaak eerder feestelijke bijeenkomsten waarbij amper nog naar het socialisme wordt verwezen. Het feest van 1 mei biedt voor sociaal-democratische politici van SP.a of PS de mogelijkheid om de jaarlijkse referentie naar het socialisme nog eens te maken, om vervolgens de rest van het jaar een neoliberaal beleid te voeren. Voor een aantal vakbondsleiders is het een dag waarop kleine overwinningen in de rode verf worden gezet of om een bepaalde asociale maatregel aan te klagen, zonder uit te leggen waarom er verder geen actieplan tegen wordt opgemaakt of waarom andere aanvallen wel werden aanvaard.
Vandaag zien we evenwel dat strijdbaarheid en actiebereidheid wereldwijd terug op de agenda staan. Het klopt dat dit niet overal even sterk is, maar de woede zoekt overal manieren om zich te organiseren. Er komen steeds meer vragen over de sociale en ecologische schade die door het kapitalisme wordt aangericht en overal ontstaat een zoektocht naar een alternatief. Alle ‘veilige’ kanalen die, onder meer door de vakbondsleidingen, werden aangelegd om de woede van de arbeiders in goede banen te leiden , zullen niet in staat zijn om de vloedgolf van ongenoegen onder de arbeiders in te dijken.
Voor socialisme strijden, het hele jaar door
Vorig jaar werden de toespraken op 1 mei gekenmerkt door een totale afwezigheid van een duidelijk antwoord op de crisis. Hoe kunnen we de werkgelegenheid verdedigen, welke eisen zijn noodzakelijk en hoe kunnen we een krachtsverhouding uitbouwen? Al deze vragen bleven onbeantwoord. Het ontbrak niet aan aanvallen op de liberalen, maar dat werd door de vakbondsleiders aangegrepen om steun te geven aan de SP.a en PS bij de vervroegde verkiezingen. Nochtans hebben die partijen de afgelopen jaren zonder aarzelen deelgenomen aan neoliberale regeringen. In Ierland, Portugal, Spanje of Griekenland zijn het sociaal-democratische partijen die loyaal de dictaten van het IMF (momenteel geleid door een lid van de Franse PS…) en de EU uitvoeren en de bevolking harde besparingsplannen opleggen.
De beste manier om te antwoorden op de crisis is door een duidelijk socialistisch programma naar voor te brengen op basis van de behoeften en noden van de meerderheid van de bevolking. Het is mogelijk om werk te creëren door het beschikbare werk te verdelen met een arbeidsduurvermindering zonder loonverlies en met bijkomende aanwervingen. Met de nationalisatie van de sleutelsectoren van de economie, onder meer de financiële sector en de energie, kunnen we de speculanten tot werkloosheid veroordelen en ervoor zorgen dat de sleutelsectoren onder de controle en het beheer van de meerderheid van de bevolking worden geplaatst.
Met dergelijke eisen kunnen we ingaan tegen de kapitalistische crisis en bouwen aan een kracht waarmee we tot een nieuwe samenleving kunnen komen. Voor deze weg kiezen, betekent kiezen voor strijd.
De patroons zijn internationaal georganiseerd terwijl de arbeiders zich in hun strijd vandaag al te veel beperken tot nationale grenzen. We worden tegen elkaar opgezet door de verschillende burgerijen. Beeld je eens in wat het zou betekenen indien er een Europees initiatief zou komen om het verzet in de verschillende landen te verenigen? Daarmee bedoelen we geen wandeling met pick-nick in Brussel. Een Europese algemene 24-urenstaking zou een goede stap zijn om terug aan te sluiten bij de traditie van internationale solidariteit waar 1 mei symbool voor staat. Het zou een uitstekende manier zijn om op krachtdadige wijze aan te tonen wie de rijkdom creëert in deze samenleving.