Dodelijk kapitalisme in de wereld van Succession en die van ons… “Je moet een moordenaar zijn”

 

** Opgelet: deze recensie bevat spoilers **

In een tijdperk van immense ongelijkheid en een wereldwijde crisis die plaats maakt voor een groeiend klassenbewustzijn en onrust, is het geen verrassing dat series als The White Lotus, Squid Game, en Succession een grote populariteit kennen.

Recensie door Grace Fors

De serie Succession van HBO (bij ons te zien op Streamz) draait om Waystar Royco, een fictief multimedia conglomeraat dat vier continenten en 50 landen omspant met divisies zoals entertainment, nieuws en resorts. Logan Roy is een lange en wrede man die enorme macht uitoefent als CEO van het bedrijf, maar hij wordt geconfronteerd met de realiteit van zijn aftakelende gezondheid. Zijn kinderen – de rechterhand en troonopvolger Kendall, de cynische vriendin Shiv, het sadistische wilde kind Roman, en de oppervlakkige stoeipoes Connor – wedijveren om zijn macht en rijkdom te erven als hoofd van het bedrijf.

Deze opzet is geweldig voer voor drama en morbide humor. Onder de oppervlakte bevat de wereld van Succession belangrijke, maar verontrustende inzichten in de wereld onder het kapitalisme.

Succession in het echte leven

De serie is naar verluidt losjes gebaseerd op de Murdochs, een andere bedrijfsdynastie. De Murdochs besturen een rechts media-imperium dat Fox News omvat, de duidelijke inspiratie voor Waystar’s nieuwsdivisie, ATN. Sommigen merkten op dat de Roys met al hun privévliegtuigen, jachten en herenhuizen wellicht nog niet zo rijk zijn als de Murdochs.

Veel van de parallellen met het echte leven in de serie hebben een grote entertainmentwaarde. Connor’s bizarre ijdele poging om president te worden doet denken aan Mike Bloomberg’s aspiraties in 2020. Het gedoe over ATN’s wettelijke strijd om de slogan “We’re Listening” te gebruiken, terwijl hun huishoudapparaten in feite bewakingsmogelijkheden hebben, is bijzonder grappig. Maar deze dingen gebeuren echt. Wanneer Waystar de pittige media-startup Vaulter overneemt, halen ze al snel de operatie overhoop, ontslaan ze vrijwel elke werknemer en geven ze die vijftien minuten om te vertrekken. Dit gebeurt net wanneer de werknemers van Vaulter overwegen een vakbond op te richten. De duizenden werknemers die werden ontslagen na buy-outs bij digitale mediakanalen zoals Buzzfeed en Vice News zullen de gelijkenissen met het reële leven ongetwijfeld opmerken, net als wie de beruchte sloop van Gawker door miljardair Peter Thiel zagen.

Vroeg in de serie leren we over een schandaal rond de cruisedivisie van het bedrijf. Tientallen jaren van systematisch seksueel misbruik, uitbuiting van migrantenarbeiders, sterfgevallen die in de doofpot werden gestopt en miljoenen dollars die werden uitbetaald om de slachtoffers het zwijgen op te leggen, komen eindelijk terug en achtervolgen Waystar. Terwijl het federale onderzoek rampzalig is voor de personages, zijn de gebeurtenissen zelf nauwelijks ongewoon te noemen.

Kijk maar naar de jarenlange sekshandel-bende van miljardair Jeffrey Epstein, die machtige figuren als Donald Trump, Bill Clinton en prins Andrew in zijn kring had. De #MeToo-oproep legde bloot hoe lang seksueel wangedrag op de werkvloer kan voortduren, en hoe het systeem de rijken en machtigen toestaat ermee weg te komen. Het publiek kwam te weten dat er een lange geschiedenis van doofpotaffaires en vergeldingsmaatregelen bestaat, niet alleen bij machtige personen als Harvey Weinstein en Bill Cosby, maar ook bij bedrijven als Activision en Google. Seksuele intimidatie en misbruik tieren welig in de diensten- en horecasector, en migrantenarbeiders en mensen zonder papieren worden geconfronteerd met seksueel misbruik, verwondingen en dood.

Een gebeurtenis in het eerste seizoen vertoont een huiveringwekkende gelijkenis met het Chappaquiddick-schandaal van 1969, waarbij de 28-jarige Mary Jo Kopechne verdronk nadat ze van een brug was gereden door een roekeloze bestuurder. De bestuurder van het voertuig werd niet aangeklaagd – omdat hij Ted Kennedy was.

In werkelijkheid komen rijke mensen elke dag weg met moord. Toen een arbeider in een Frito-Lay-fabriek tijdens het werk in elkaar zakte en later stierf, werd zijn collega’s gevraagd “het lichaam te verplaatsen en een andere medewerker in te zetten om de lijn gaande te houden.” Nog maar enkele weken geleden kwamen zes arbeiders om toen een tornado door een Amazon-magazijn raasde waarin ze vastzaten. En dan hebben we het nog niet over de miljoenen arbeiders die sterven door lage lonen en armoede, klimaatrampen en gebrek aan gezondheidszorg – allemaal doden door toedoen van het kapitalisme.

Hoewel de serie fictief is, wordt er in de dialogen verwezen naar echte mensen als Mark Zuckerberg en Jeff Bezos, alsof het mensen zijn die de personages kennen en met wie ze omgaan. Dit benadrukt hoe Succession niet echt de bedoeling heeft om een alternatieve realiteit te presenteren; het verhaal is verweven met de heersende sociale orde.

In de wereld van Succession is iedereen waardeloos

In een stuk voor de New Yorker parafraseert de schrijver van de reeks, Jesse Armstrong, een citaat uit Marx’ Achttiende Brumaire van Louis Bonaparte. Het echte citaat: “De mensen maken hun eigen geschiedenis, maar zij maken die niet uit vrije wil, niet onder zelfgekozen, maar onder rechtstreeks aangetroffen, gegeven en overgeleverde omstandigheden.”

Het is interessant dat de maker van de serie deze verwijzing naar voren brengt. Veel kijkers van Succession klagen dat er “geen sympathieke personages” zijn onder deze bende van de rijke elite, en ze hebben geen ongelijk. Maar vanuit een marxistisch perspectief is dit één van de belangrijkste inzichten van de serie. In zijn Stellingen over Feuerbach stelt Marx dat “het menselijke wezen geen abstractie is die in het afzonderlijke individu huist. In zijn werkelijkheid is het het geheel van de maatschappelijke verhoudingen.”

In de loop van de serie zien we hoe Logan Roy zijn kinderen en kleinkinderen slaat, zijn zonen beschimpt met homofobe opmerkingen, seksistische retoriek uitspuwt, doodslag verdoezelt en uit wrok in het kantoor van zijn zoon urineert. Iedereen om hem heen loopt op eieren uit angst het doelwit te worden van een van zijn woedende uitbarstingen. Maar alles wat Logan doet, wordt mogelijk gemaakt door de kapitalistische maatschappij. Privé-eigendom van de productiemiddelen betekent dat de baas de werkplek dicteert. Het patriarchale familiesysteem dat door het kapitalisme in stand wordt gehouden en versterkt, houdt zijn kinderen, wier erfenis in Waystar-aandelen zit, gevangen in deze dictatuur. Zelfs politieke figuren die zo machtig zijn als de fictieve president moeten in zijn gunst blijven of het risico lopen te worden besmeurd op de nieuwskanalen van Waystar, slechts één voorbeeld van hoe gevestigde politici structureel gebonden zijn aan het doel om de kapitalisten tevreden te houden.

Brian Cox, die Logan speelt, vergeleek zijn personage met Andrew Carnegie toen hij aan de Financial Times vertelde: “Deze jongen die niets had, trok op 12-jarige leeftijd van Dunfermline naar Pittsburgh. Hij werd de rijkste man ter wereld. Maar tegelijkertijd werd hij ook dit duivelse schepsel.”

In het dagelijkse leven van een miljardair, CEO en patriarch als Logan Roy, is er gewoon geen noodzaak voor de sociale basisvaardigheden die voor mensen uit de arbeidersklasse een tweede natuur zijn – eigenschappen als samenwerking, compromis en empathie. Werkende mensen hebben deze vaardigheden nodig om te overleven. Maar met een volledig dictatoriaal gezag op elk gebied van het leven, en vrijwel geen verantwoordingsplicht, lijkt het niet meer dan normaal dat iemands karakter vervormd raakt tot een karakter als dat van Logan Roy. Bezos, Musk en Zuckerberg onderwerpen hun ondergeschikten misschien niet aan vernederende spelletjes als ‘Boar on the Floor’ – voor zover we weten – maar ze zouden het kunnen als ze wilden, en wie zou het tegen hen opnemen? De enige mensen met enige schijn van macht over Logan zijn de aandeelhouders van Waystar.

In zijn achtste stelling over Feuerbach, stelt Marx: “Al het maatschappelijke leven is in wezen praktisch.” Ondanks al zijn slechtheid, gedraagt Logan zich in de eerste plaats in het belang van zijn eigen rijkdom en winsten. Zijn vaardigheid om mensen tegen elkaar op te zetten, ze tot onderwerping te chanteren en strategieën van wortel en stok te gebruiken om ze te laten doen wat hij wil, zijn allemaal middelen die hem helpen zijn ijzeren greep op het bedrijf te behouden. En hoewel Logan veruit de ergste is, is niemand immuun. Personages als Tom en Greg, die niet in deze status geboren zijn, moeten niettemin leren manipulatief en meedogenloos egoïstisch te worden om zich in het ecosysteem van het hogere management te kunnen redden. We krijgen aanwijzingen dat deze personages zich schuldig kunnen voelen en zich kunnen schamen, maar dat maakt weinig verschil in wat er van hen wordt verlangd om vooruit te komen. Zoals Logan zegt: “Je moet een moordenaar zijn.”

In de schaduwlogboeken van Waystar zijn bepaalde zaken van migrantenwerkers, sekswerkers en anderen die te maken kregen met gruwelijke mishandeling in de cruisedivisie, gemarkeerd met ‘NRPI’. Dit staat voor “no real person involved,” een treffende illustratie van hoe onaantastbare sociaaleconomische status de menselijke natuur in extreme mate vervormt. Dit is geen fabel, maar een vrij goed onderzocht fenomeen in studies over de invloed van sociale klasse op medeleven en empathie.

De ‘woke’ strategie van Kendall

In de serie is er veel aandacht voor de rivaliteit tussen Kendall en zijn vader, een steeds terug oplaaiende strijd. Het is deels een familiaal drama en deels een conflicterende bedrijfsstrategie. Kendall wil technologie, data en ‘vooruitdenkende’ onderdelen verwerven voor de winst, Logan wil lokaal nieuw in bulk kopen om een monopolie te verwerven.

In seizoen 3, neemt dit een bijzondere ‘woke-kapitalistische’ wending. Na het bekend worden van het cruise schandaal, verklaart Kendall dat het genoeg is geweest. In de media en in zijn oproepen om zijn broers en zussen aan zijn kant te krijgen, veroordeelt hij hartstochtelijk WayStar’s staat van dienst van ongebreidelde discriminatie en haar cultuur van seksuele uitbuiting. Deze ommezwaai is echter niet het resultaat van Kendall die zichzelf onderwijst over de wortels van onderdrukking – het is heel duidelijk bedoeld om zichzelf te redden zodat hij geen zondebok wordt. Dit lijkt zo uit het draaiboek van de woke kapitalisten te komen. Deze opstelling van Kendall is slechts een uiting van een veel bredere en gevaarlijke trend.

We schreven eerder over de schadelijke opkomst van ‘woke kapitalisme’, waar een groeiend aantal bedrijven en delen van de politieke gevestigde orde zich proberen voor te stellen als toonaangevende stemmen in de strijd tegen racisme, seksisme en onderdrukking. In een context van toenemende radicalisering en een verlangen om terug te vechten tegen onderdrukking, zoals blijkt uit #MeToo en de opstand die volgde op de dood van George Floyd, hebben bedrijven stappen ondernomen om zichzelf een fraseologie over sociale rechtvaardigheid aan te meten. Dit is gericht op marketing, maar ook om zichzelf vrij te pleiten van hun rol in het versterken van onderdrukking, ongelijkheid en uitbuiting. Terwijl Kendall’s kruistocht voor sociale rechtvaardigheid in de serie zeer schaamteloos wordt gespeeld als oppervlakkig en het verbergen van zijn werkelijke doelen, is het woke kapitalisme in bredere zin dat net zozeer. Beide zullen er uiteindelijk niet in slagen een echte bedreiging te vormen voor de systemische onderdrukking waartegen ze zich beweren te verzetten. Zij zijn het probleem!

Shiv Roy: “Girlboss” feminisme en het corrupte tweepartijensysteem

Aan het begin van de serie is Shiv Roy een politiek strateeg die voor de Democratische Partij werkt. Ondanks haar banden met het rechtse zakenimperium van haar vader, neemt ze een baan aan bij Gil Eavis’ campagne voor de Democratische presidentsverkiezing. Gil wordt voorgesteld als een cynische versie van Bernie Sanders, een linkse politicus binnen de Democratische Partij.

Gil Eaves: “Een deel van mijn achterban zou zelfs woedend zijn als ik jou ontmoet.” Shiv Roy: “Ja, dat deel kan nergens heen.”

Terwijl aan de ene kant Gil een politieke bedreiging is voor Logan door zijn rol in het federale onderzoek naar Waystar, doet hij toch opportunistische concessies, bemiddeld door Shiv, ten nadele van de arbeidersklasse waar hij voor zegt te vechten. Sinds deze episode uitkwam, zagen we hoe Bernie Sanders op beschamende wijze de Democratische voorverkiezing aan Biden overliet en hoe de uitgebreidere ‘Squad’ (van linkse parlementsleden) vrijwel geen strijd voert tegen de rampzalige mislukkingen van de regering-Biden. Dit verraad maakt deel uit van de strategie om gebruik te maken van achterkameronderhandelingen en koehandel met het establishment, een strategie die fundamenteel onverenigbaar is met het afleggen van verantwoording aan de arbeidersbeweging.

In seizoen 3 woont de familie de ‘Future Freedom Summit’ bij, een rechtse politieke fundraiser waar conservatieve mega-donors de volgende Republikeinse kandidaat voor de komende presidentsrace kiezen. De familie debatteert over wie de Roys, met hun arsenaal aan campagnedollars en controle over belangrijke nieuwsbronnen, zullen steunen. Nu het onderzoek naar het cruiseschandaal loopt, is het voor de familie van groot belang om te beslissen wie Waystar het meest vrijuit zal laten gaan. Roman steunt de extreemrechtse populistische provocateur als de meest waarschijnlijke om een fervente basis op te wekken en het presidentschap te winnen. Shiv is het daar niet mee eens en stelt voor dat de familie voor de Democraten kiest omdat “de Democraten voor verandering zullen gaan.” (Natuurlijk zegt ze ook dat ze genoegen zou nemen met de gevestigde Republikein die beloofd heeft haar te helpen de volgende CEO van Wayster te worden). Ze stelt expliciet dat zij beloftes doen aan werkende mensen, maar uiteindelijk de belangen van de familie veilig stellen.

Shiv heeft gelijk – dit is precies wat we zagen in Biden’s presidentschap, en Obama’s “Hoop en Verandering”-campagne voor hem. De Democraten zullen enorme beloften doen aan werkende mensen, om vervolgens spectaculair te falen door pal achter de belangen van het bedrijfsleven te gaan staan. Shiv heeft ook gelijk dat links in dit stadium helaas geen kant op kan. Dit is een reden te meer waarom we dit niet zo kunnen laten, en het is precies waarom werkende mensen en links dringend moeten breken met de vicieuze cirkel van het tweepartijenstelsel, en in plaats daarvan een nieuwe eigen politieke partij moeten opbouwen.

Shiv is een prototypische “girlboss feministe”. Haar gedurfde persoonlijkheid komt voort uit haar overtuiging dat zij als buitenstaander en vrouw een frisse aanpak biedt en “het systeem van binnenuit kan veranderen.” In Seizoen 2 knoeit ze met een getuige die van plan was voor het Congres te getuigen over het misbruik dat ze leed door toedoen van de cruisedivisie. Shiv zegt tegen de vrouw: “Gewone mensen zullen aan je twijfelen. Ze zullen vreselijke dingen zeggen. Ze zullen je een slet noemen, een hoer, en een geldwolf. Je leven zal uit elkaar gerukt worden.”

Een jaar voordat de aflevering werd uitgezonden, gebeurde precies hetzelfde met Christine Blasey Ford die getuigde tegen Brett Kavanaugh. Die laatste werd uiteindelijk benoemd tot lid van het Hooggerechtshof. In die tijd spraken gevestigde Democraten als Nancy Pelosi hun krachtige steun uit voor Ford en hadden ze het over het feit dat ze de slachtoffers geloofden. Toen twee jaar later voormalig staflid Tara Reade met geloofwaardige beschuldigingen van aanranding door Joe Biden naar buiten kwam, botste ze op hardnekkige ontkenning en aanvallen. Pelosi verklaarde “tevreden” te zijn met de wijze waarop Biden “heeft gereageerd.” De liberale vleugel van de heersende klasse zal de strijd tegen seksisme, aanranding en misbruik graag als wapen inzetten wanneer dat in hun kraam past, om zich er vervolgens hardvochtig van te ontdoen wanneer het niet meer uitkomt.

Is dit het soort mensen dat de samenleving bestuurt?

Connor Roy: “Deze familie is gebroken en dat heeft gevolgen. Een gemiste oproep vandaag, een paar dozijn kinderen verliezen hun werk in China.”

Ondanks hun macht over de politiek, de media en de duizenden arbeiders die ze in dienst hebben, draagt niemand in deze serie iets bij aan de wereld. Er wordt geen waarde gecreëerd in bestuursvergaderingen, tijdens chique diners of tijdens de zwijnenjacht in Hongarije. De serie wordt gedreven door een dynamische strijd over wie Waystar Royco moet leiden, maar het feit is dat niemand van hen dat zou moeten doen.

Gewone werkende mensen treden zelden op de voorgrond. Doorgaans zijn het passieve acteurs die de gevolgen van het gedrag van de hoofdpersonages opvangen en hun tekortkomingen illustreren. Maar dit is een leugen door weglating. Logan, hoe formidabel hij ook lijkt in de serie, zou niets en niemand zijn zonder de duizenden arbeiders die de winsten maken waar hij zo tuk op is.

In het echte leven beginnen werkende mensen dit te beseffen. Van de onsuccesvolle maar baanbrekende poging om personeel van Amazon in een vakbond te organiseren in Bessemer, tot de voortdurende vakbondsgolf bij Starbucks, tot de talrijke stakingen van 2021, wordt het steeds duidelijker dat organisatie en actie van de arbeidersklasse de sleutel is tot het overnemen van de teugels van corrupte kapitalisten. Een opstand van vakbondsleden van Waystar, gekoppeld aan een politieke beweging voor democratisch publiek eigendom van de grote bedrijven, zou de enige manier zijn om een figuur als Logan Roy ten val te brengen zonder hem te vervangen door een ander Roy-achtig monster.

In Succession en in het echte leven zijn bedrijven en rijken verantwoordelijk voor wijdverbreid misbruik en uitbuiting, de opkomst van reactionaire rechtse ideeën, de klimaatcrisis, de toenemende ongelijkheid en het maatschappelijk disfunctioneren op wereldschaal. De kapitalistische heersende klasse kan vele gezichten dragen en onderling om de macht strijden binnen de muren van de directiekamers, maar de toekomst zal niet door hen worden beslist – die zal worden beslist door de miljoenen mensen daarbuiten.