Op 9 juli 2011 wordt Zuid-Soedan officieel de nieuwste Afrikaanse natie. Dat is het resultaat van een referendum met een duidelijk resultaat: bijna 99% stemde voor onafhankelijkheid. Dit referendum begin januari was het resultaat van een vredesakkoord in 2005 waarmee een einde kwam aan de burgeroorlog tussen het noorden en het zuiden. In die burgeroorlog vielen de afgelopen 20 jaar zowat twee miljoen doden.
De bevolking van Zuid-Soedan, een van de armste regio’s ter wereld, stemde ongetwijfeld voor onafhankelijkheid in de hoop dat dit zal leiden tot een tijdperk van vrijheid en ontwikkeling. Sinds 2005 is de regio in de praktijk al grotendeels onafhankelijk met een grotendeels autonome regering geleid door de Soedanese Volksbevrijdingsbeweging (SPLM) van Salva Kiir Mayardit en het lokale parlement in de hoofdstad Juba.
Socialisten steunen het recht op zelfbeschikking van de bevolking met ook het recht op afscheiding. Maar we verdedigen tegelijk steeds de eenheid van de arbeiders van alle etnische afkomsten of religieuze gezindheden in een gezamenlijke strijd tegen de kapitalistische uitbuiters. De problemen in Soedan kwamen niet vanwege de gewone bevolking in het noorden of het zuiden. Heel wat inwoners uit het zuiden trokken naar het noorden om aan de oorlog te ontsnappen. Het waren de heersende elites in het noorden die de discriminatie tegenover de bevolking in het zuiden in stand hield met een moeilijkere toegang tot onderwijs, werk,… Dat betekent niet dat de gewone werkende bevolking in het noorden wel over een degelijke levensstandaard beschikten. Dat bleek nogmaals toen er eerder dit jaar in Khartoum, de noordelijke hoofdstad, werd betoogd. De afwezigheid van een gezamenlijke strijd voor een beter leven heeft de steun voor afscheiding in het zuiden versterkt. Dat heeft de situatie veranderd. Socialisten zijn tegen een onvrijwillige eenheid. Als een overgrote meerderheid van de bevolking dat wil, steunen wij afscheiding en stellen we meteen dat afscheiding op kapitalistische basis geen oplossingen biedt op langere termijn. Wij komen op voor een onafhankelijkheid op socialistische basis. Aangezien een geïsoleerd socialistisch land ten prooi zou vallen aan het imperialisme, moet meteen voor een uitbreiding van het socialisme worden opgekomen. Socialisten in Soedan zouden opkomen voor een zuidelijk Soedan dat wordt beheerd door de arbeiders en armen en dat meteen opkomt voor een gezamenlijke strijd met de arbeiders en armen in het noorden van Soedan en in de rest van de regio om te komen tot een regionale confederatie van democratisch socialistische landen. Daarmee zouden de enorme problemen van de arbeidersklasse kunnen worden aangepakt.
Het opdelen van Soedan in twee onafhankelijke landen is het resultaat van de afwezigheid van een sterke arbeidersbeweging die in staat is om de arbeiders en jongeren van Soedan te verenigen, los van hun religie of afkomst, in een strijd tegen het asociale beleid en de discriminatie en dus tegen de kapitalistische elite. Die elite heeft net als elders in de wereld geen oplossing van de nationale kwestie. Soedan is een 19de eeuwse creatie van het Britse imperialisme met als doel om de lokale bondgenoot Egypte te ondersteunen. Het land kende twee belangrijke burgeroorlogen, een uitdrukking van het feit dat de elite niet in staat is om de nationale kwestie op te lossen. Het is tragisch om vast te stellen dat Soedan ooit een sterke arbeidersbeweging kende, van aan het einde van de Tweede Wereldoorlog tot begin jaren 1970 was de Soedanese Communistische Partij de grootste CP van Afrika. Deze partij zocht bondgenoten bij “progressieve legerleiders” in de plaats van zich te baseren op massale actie van onderuit. Dat was een fatale vergissing waarbij de eigen partijleiders werden omgebracht na een mislukte staatsgreep in 1971.
Het ontbreken van een arbeiderspartij verklaart waarom de roep naar onafhankelijkheid in het zuiden vooral voordelen zal hebben voor de heersende elite, die de volledige controle over de olierijkdom in handen wil krijgen, en niet zozeer voor de gewone bevolking. De onafhankelijkheid zal door de bevolking van zuid-Soedan als een opluchting worden gezien en het kan mogelijk leiden tot een aantal verbeteringen die niet mogelijk waren onder het bewind van Khartoum. Maar een meerderheid van de bevolking zal gebukt blijven gaan onder armoede, corruptie en het neoliberale programma van de SPLM.
Sinds 2005 heeft de SPLM al zowat 10 miljard dollar aan olie-inkomsten verdiend. Veel mensen hebben echter geen voordeel gehaald uit de oliedollars. De regering beweert wel dat het geld werd gebruikt voor wegen en infrastructuur, maar tegelijk is er een vermoeden van grootschalige corruptie. Een rapport van het National Democratic Institute for International Affairs, een Amerikaanse NGO, stelt dat corruptie een probleem is “op alle niveau’s van het bestuur”.
Het nieuwe land zal bovendien niet de luxe hebben om jarenlang gebruik te maken van de olie-inkomsten. Een studie heeft aangetoond dat de productie van olie, goed voor 98% van de inkomsten van de regering, zal pieken in 2011-12 en daarna geleidelijk zal afkalven met mogelijk een volledige uitputting van de oliebronnen binnen 20 tot 30 jaar.
Op dit ogenblik gaat zowat 50% van de olie-inkomsten naar Zuid-Soedan dat goed is voor drie kwart van de productie van zowat 500.000 vaten per dag. De discussie over een mogelijke nieuwe verdeelsleutel voor de olie-inkomsten zal een belangrijke uitdaging zijn voor het nieuwe land. Op dit ogenblik is het noorden strategisch en zelfs onmisbaar om de olie-inkomsten te gelde te kunnen maken. Alle olie gaat immers via pijpleidingen naar de noordelijke havenstad Port Sudan. Een nieuwe pijpleiding doorheen Kenya aanleggen, zou volgens analisten erg duur zijn en bovendien zou het nog jaren duren vooraleer dat project af is. Zuid-Soedan zal mogelijk een hoge prijs moeten betalen om de olie door Noord-Soedan te transporteren.
Er is ook nog geen beslissing over de status van de olieproducerende stad Abyei op de grens tussen noord en zuid-Soedan. Dit blijft een mogelijk conflictpunt. De bevolking van Dinka Ngok denkt dat het bij het zuiden behoort, terwijl de nomadische Arabische Misseriya-bevolking zich als een deel van het noorden beschouwt. Het is niet uitgesloten dat de regeringen in zowel Khartoum als Juba overgaan tot een gewapende strijd om de olierijkdommen van de stad binnen te rijven.
De grensgeschillen maken duidelijk dat er heel wat spanningen en problemen zijn als gevolg van de kapitalistische opdeling. In de aanloop naar het referendum trokken heel wat “zuidelijke Soedanezen” van het noorden naar het zuiden, ook al waren ze opgegroeid in het noorden. Ze deden dit omdat ze discriminatie vrezen eens het land wordt opgedeeld. Er zijn ook enorme problemen voor gemengde gezinnen, zeker in het noorden van het land. Welke keuze moeten zij maken en wat zal hun positie na de onafhankelijkheid zijn? Socialisten verdedigen het recht van de Soedanezen om vrij te kiezen en aan geen enkele discriminatie te worden onderworpen op basis van hun nationaliteitskeuze. Kinderen van “gemengde” ouders moeten ook het recht hebben om beide nationaliteiten aan te nemen. Op basis van het kapitalisme is er echter het gevaar dat de zuidelijke inwoners in het noorden met discriminatie zullen worden geconfronteerd en de noordelijke inwoners in het zuiden eveneens.
Uit de geschiedenis van die landen die onafhankelijk werden op basis van een strijd door een “bevrijdingsleger” blijkt wat kan gebeuren in zuid-Soedan. Het land zal wellicht worden gedomineerd door een eenpartijstelsel waarbij verkiezingen enkel dienen om het bewind van de SPLM te officialiseren. De oppositie en de democratische rechten zullen onder vuur komen te liggen omdat de “bevrijders” zichzelf als enige competente kracht in het land zien. Dat kan een tijdbom vormen in een land dat etnisch verre van homogeen is. Het opzetten van Zuid-Soedan is geen automatische oplossing voor de nationale kwestie en zal ook niet leiden tot een blijvende vrede in het land. De heersende elite van de verschillende etnische groepen zal vooraan proberen te staan in de strijd om politieke macht en in de strijd om toegang tot de olie-inkomsten. In deze strijd kan op verdeeldheid worden ingespeeld.
We zagen al een voorloper van mogelijke verdeeldheid in de confrontaties tussen de SPLM en een dissidente groep onder leiding van George Athor. Deze confrontaties vonden plaats na de officiële aankondiging van het resultaat van het referendum op 10 februari. Er vielen zowat 200 doden bij de confrontaties. Athor was een generaal in het zuidelijke leger maar begon een rebellie tegen de SPLM nadat hij aan de kant werd geschoven bij de verkiezingen voor de post van gouverneur in de deelstaat Jonglei in april 2010. Athor beschouwde die post als een normale beloning voor zijn rol in de “bevrijdingsoorlog”. Zijn rebellenleger tekende een vredesakkoord met de SPLM voor het referendum, maar trok na het resultaat van dat referendum opnieuw ten strijde. Naast Athor zijn er nog andere dissidente legerleiders die voor zichzelf een betere positie opeisen in het nieuwe land.
Op basis van het kapitalisme kunnen de heersende elites in Zuid-Soedan geen betere levensstandaard voor de meerderheid van de bevolking garanderen en zal er geen blijvende vrede zijn. De arbeiders en jongeren in het nieuwe land moeten helpen aan de heropbouw van een arbeidersbeweging die opkomt voor echte democratische rechten en een publieke controle op de infrastructuur, sociale behoeften zoals onderwijs en gezondheidszorg,… Een dergelijke arbeidersbeweging moet de arbeiders en jongeren los van hun afkomst verenigen in de strijd voor een politiek alternatief op de heersende elite, de neoliberale aanvallen en de corruptie die het gevolg zijn van het neoliberale beleid. De bevolking zal merken dat het kapitalisme ook in een onafhankelijk Zuid-Soedan geen enkele verbetering van hun lot heeft aan te bieden. Daartoe zullen we moeten opkomen voor een socialistisch alternatief.