Crisis aan grens tussen Wit-Rusland en Polen. Vluchtelingen slachtoffer van imperialistische spanningen

Gezamenlijke verklaring van ISA-leden uit Polen, Wit-Rusland, Syrië en Rusland over de crisis aan de grens tussen Wit-Rusland en Polen nu duizenden vluchtelingen vastzitten in een niemandsland tussen de twee landen aan de rand van de Europese Unie

Aan de grens tussen Wit-Rusland en Polen is er nu al wekenlang een crisis doordat duizenden mensen die vluchten voor oorlog en conflicten in Syrië, Irak, Afghanistan, Jemen en elders, vast zitten in een niemandsland tussen de twee landen aan de rand van de Europese Unie. Op 16 november braken confrontaties uit toen de Poolse politie traangas, waterkanonnen en mogelijk stungranaten tegen de vluchtelingen gebruikte.

Duizenden Wit-Russische grenswachten duwen de vluchtelingen vooruit. Twee vliegtuigen met nucleaire capaciteiten en Russische parachutisten zijn naar Wit-Rusland overgebracht. Aan de Poolse kant is de noodtoestand afgekondigd in de grensgebieden, waar 15.000 soldaten toezicht houden met technische ondersteuning van het Britse leger. De Britse aanwezigheid wordt gezien als een sneer naar de EU, aangezien de Poolse regering hulp van Frontex, de grenswacht van de EU, weigerde. Ook Letland en Litouwen hebben respectievelijk 3.000 en 5.000 soldaten naar hun grenzen met Wit-Rusland gestuurd en zijn begonnen met de bouw van honderden kilometers afsluitingsdraad van 3 meter hoog langs de grenzen.

Helse omstandigheden

De omstandigheden zijn hels. Veel van de vluchtelingen leven in een bos bij temperaturen onder het vriespunt. Ze zeggen geen voedsel te hebben en uit rivieren te moeten drinken. De Wit-Russische grenswachten proberen de duizenden in een 3 kilometer brede verboden zone te dwingen, achter een door de Poolse politie opgestelde afsluiting van scheermesdraad, waardoor zij in een ongewisse situatie terechtkomen. Een Koerdische vluchteling beschreef hoe de Wit-Russische bewakers “ons sloegen met houten stokken. Ze schopten en sloegen ons, niet alleen mij, maar ook vrouwen en kinderen” om te voorkomen dat ze terug Wit-Rusland in trokken.

In deze verboden zone is de staat van beleg van kracht. Het wordt medische en andere hulpverleners onmogelijk gemaakt de vluchtelingen te bereiken met voedsel, water, extra kleding, dekens, enzovoort. Ook journalisten mogen de zone niet binnen om verslag uit te brengen over de situatie. Volgens de regering is dat om hun veiligheid te waarborgen. Jaroslaw Kaczyński, de leider van de regerende Poolse partij ‘Recht en Rechtvaardigheid’ beweert dat dit komt omdat een groot deel van de media Loekasjenko’s propaganda herhaalt, hoewel ze eigenlijk alleen maar de wreedheid en illegaliteit blootleggen van wat de Poolse staat doet. Ondanks het feit dat de zone een ernstige schending van de burgerlijke vrijheden is, met bewegingsbeperkingen voor Poolse burgers, staan de autoriteiten de jacht met geweren aan de grens toe! Aan Wit-Russische zijde wordt dit geïnterpreteerd als een groen licht om op vluchtelingen te jagen.

Een Syrische vluchteling die vuil water had gedronken en boomschraapsel had gegeten, probeerde tot drie keer toe Wit-Rusland weer binnen te komen, maar werd door grenswachten geslagen – uiteindelijk was hij zo ziek dat de Poolse politie hem naar het ziekenhuis moest sturen, waar hij nu vreest dat de politie hem zal ophalen om terug naar het verboden gebied te sturen. Andere berichten wijzen erop dat Poolse grenswachten elektroshocks gebruiken tegen de vluchtelingen. Toen de eerste vluchtelingen in de Poolse bossen stierven, werden hun lichamen door Poolse bewakers terug over de grens naar Wit-Rusland gesleept.

Het aantal omgekomen vluchtelingen is reeds opgelopen tot meer dan tien en zal, naarmate het weer snel kouder wordt, waarschijnlijk nog toenemen. Onder hen een onbekend aantal kinderen. Zij en hun moeders worden geconfronteerd met bijzonder erbarmelijke omstandigheden. Volgens een paramedicus: “De eerste keer dat we kinderen in het bos zagen, waren we geschokt. We zagen een vrouw gehurkt zitten terwijl ze midden in de nacht een kleine baby borstvoeding gaf terwijl een ander kind van drie jaar naast haar stond. We konden dit beeld niet uit ons hoofd krijgen: een verdwaalde, verlaten borstvoedende vrouw met twee kinderen in een koud bos in the middle of nowhere.” Er zijn berichten dat vrouwen en kinderen naar voren worden geschoven om als menselijk schild te dienen.

Crisis veroorzaakt door imperialisme

Net als in de crisis van 2015 is deze vluchtelingengolf het gevolg van de verwoesting en het geweld veroorzaakt door imperialistische interventies in Syrië, Irak en Jemen. De recente vernederende terugtrekking van het VS-imperialisme na zijn twintig jaar durende bezetting van Afghanistan heeft ervoor gezorgd dat nog meer mensen proberen te ontsnappen aan de verslechterende omstandigheden van repressie en de dreiging van hongersnood.

De werkelijke situatie in Syrië blijkt bijvoorbeeld uit de tweedaagse door Rusland gesteunde conferentie die vorige week in Damascus werd gehouden met als doel “de terugkeer van miljoenen Syrische vluchtelingen” naar het land te vergemakkelijken. Veel landen weigerden deel te nemen, terwijl de Europese Unie verklaarde dat “de situatie in Syrië nog niet veilig is voor terugkeer.” De Russische interventie in Idlib creëerde daar een vluchtelingencrisis, terwijl Turkije in andere delen van Noord-Syrië voor problemen zorgde. Het westerse imperialisme en de regering-Assad zijn erin geslaagd om overal in het land vluchtelingen te maken.

Waar er oorlog is, zullen er altijd vluchtelingen zijn, mensen proberen immers de gevechten te vermijden. Sommige contrarevolutionaire Syrische oppositiepartijen zeggen dat de vluchtelingen aan de grens niet geholpen moeten worden omdat ze niet betrokken waren bij de strijd tegen Assad. Wij verwerpen het argument dat de vluchtelingen geen steun verdienen omdat ze zich niet hebben aangesloten bij de oppositie tegen Assad. Velen die dat niet deden werden gemotiveerd door hun wantrouwen jegens de rechtse islamisten en andere reactionaire krachten in de oppositie. Dit is een humanitaire crisis die om een oplossing vraagt die gebaseerd is op de eenheid van de arbeiders en de armen.

Het imperialisme en met name de EU hebben zich niet gericht op het oplossen van de humanitaire catastrofe, maar op het voorkomen dat vluchtelingen de Europese Unie bereiken. Bij hun pogingen te ontsnappen zijn de vluchtelingen het slachtoffer geworden van regelrechte uitbuiting door het kapitalistische systeem zelf. Er zijn mensenhandelaren opgestaan die tegen woekerprijzen visa en reizen aanbieden. Zij handelen zonder scrupules.

Een groep Syriërs overhandigde elk $5000 aan een ‘tussenpersoon’ in Damascus voor een pakketreis die zogenaamd een verblijf van tien dagen in een hotel in Minsk omvatte. Eenmaal in Wit-Rusland verbrak hun contactpersoon alle communicatie met hen. “Die klootzak heeft tegen ons gelogen,” was het commentaar van één van hen. “Hij beloofde ons een hotel voor tien dagen, maar wij tienen zaten maar drie nachten in een piepklein kamertje naast een bordeel. En nu neemt hij zijn telefoon niet meer op.” Hotels vragen duizenden dollars voor een verblijf. Zoals een hotelbeheerder opmerkte: “Het was erg rustig tijdens de pandemie. Toeristen kwamen niet meer, maar nu is het elke dag druk. Het is goed voor de zaken.” Taxi’s vragen honderden dollars voor ritten naar de grens.

Maar er zijn anderen die deze humanitaire crisis niet als een bron van winst zien. Gezinnen aan de Poolse kant van de grens tonen groene lichten om aan te geven dat ze bereid zijn wanhopige vluchtelingen te voeden en warmte te geven. In de afgelopen maanden hebben Duitse steden en regio’s zoals München gezegd dat zij bereid zijn vluchtelingen uit Afghanistan op te nemen. Loekasjenko maakt hier handig gebruik van door te zeggen dat hij een rechtstreekse vlucht voor vluchtelingen naar München kan regelen. Degenen die na de vorige crisis in Duitsland aankwamen, hebben daar geen gemakkelijk leven aangetroffen. Slechts de helft vond betaald werk, een situatie die nog is verergerd door de pandemie, terwijl velen het slachtoffer werden van xenofobe aanvallen.

Fort Europa

Toch staan deze pogingen om te helpen in schril contrast met de aanpak van de EU-functionarissen, die zich richten op het versterken van ‘Fort Europa’. Toen de Hongaarse Viktor Orban in 2015 een muur bouwde om vluchtelingen tegen te houden, dwong de massale publieke sympathie voor de vluchtelingen de EU om hem te bekritiseren. Vandaag zijn de Europese regeringen openlijk voorstander van de gemeenschappelijke financiering van buitenmuren en -hekken. De lengte van de geplande grensmuren in Oost-Europa bedraagt nu al 1200 kilometer. Dat is acht keer de lengte van de beruchte Berlijnse muur!

De vluchtelingen bevinden zich midden in een conflict tussen de imperialistische mogendheden. Op één niveau is dit een oorlog van woorden. De Wit-Russische president Loekasjenko beschuldigt het Westen ervan een ‘hybride oorlogsvoering’ tegen zijn land te voeren, een bewering die door de Poolse regering tegen hem wordt herhaald, terwijl Europese leiders hem ervan beschuldigen de crisis te ‘bewapenen’. Dit is vervelend voor de vluchtelingen: zij ontkennen “wapens” te zijn. Zij zijn gewone mensen die zich daar bevinden om een beter leven te vinden, “niet om te vechten.” De regimes aan beide zijden van het hek behandelen de vluchtelingen alsof zij geen rechten hebben, als een probleem dat moet worden opgelost. De vluchtelingen zelf moeten zeggenschap hebben over hun eigen toekomst.

Deze crisis weerspiegelt de tegenstrijdigheden die zich in de Europese Unie zelf ontwikkelen. De rechts-populistische anti-migrantenregering van Polen heeft onlangs bij het Grondwettelijk Hof een beslissing doorgedrukt waarin wordt verklaard dat de wetten van Polen voorrang hebben op die van de Europese Unie.

Maar wat het grensgeschil betreft, staat de EU volledig achter de anti-migratie houding van de Poolse regering en steunt zij de pogingen van de Poolse politie om migranten terug te drijven naar Wit-Rusland. Dit is rechtstreeks in strijd met het internationale recht en het onlangs gewijzigde asielbeleid van de EU, dat een snelle beslissing over de asielstatus en een screeningprocedure voorafgaand aan binnenkomst belooft. Dit zou geen verrassing moeten zijn, want de EU heeft al steun verleend aan het terugdringen van vluchtelingen die de Middellandse Zee proberen over te steken en in haar betrekkingen met president Erdogan van Turkije. De EU wordt niet geleid, zoals zij beweert, door “humanitaire waarden”, maar gebruikt de vluchtelingen als pionnen in haar machtsstrijd met Loekasjenko en Poetin. De EU is zich ook terdege bewust van het ondemocratische en in toenemende mate autoritaire karakter van de Poolse regering, maar knijpt daarvoor graag een oogje dicht, terwijl dat regime het ‘vuile werk’ opknapt.

De chantage van Loekasjenko

Er bestaat weinig twijfel over dat de autoritaire Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko de crisis heeft aangewakkerd. De ‘reisbureaus’ die vluchtelingen hebben aangemoedigd om naar Wit-Rusland te reizen, kregen officiële steun en maken gebruik van een vereenvoudigde visumaanvraagprocedure. Velen zijn naar Minsk gevlogen met vluchten van de staatsluchtvaartmaatschappij Belavia, hoewel die nu heeft aangekondigd dat zij geen passagiers uit Irak, Syrië en Jemen meer zal vervoeren. Eenmaal in Minsk zijn de vluchtelingen geholpen om naar de grens te komen en naar verluidt hebben Wit-Russische troepen lasers en stroboscopen gebruikt om de Poolse bewakers af te leiden toen de vluchtelingen probeerden door te breken.

Gedeeltelijk dient de crisis als afleiding van de echte problemen van de Wit-Russische samenleving na de opstand van vorig jaar tegen Loekasjenko. Na de mislukking van de beweging om hem af te zetten, werd de repressie in het land opgevoerd. Duizenden activisten van de oppositie zijn opgepakt. Anderen verloren hun werk en velen trokken naar het buitenland, naar landen als Polen en Litouwen. Loekasjenko ziet in de huidige situatie een kans om wraak te nemen op Polen en de EU voor hun steun aan de liberale burgerlijke oppositie die de protesten van vorig jaar aanvoerde. Hij gebruikt het ook om druk uit te oefenen op de EU om de sancties op te heffen. Daarbij stelt Loekasjenko dat indien de EU verdere actie onderneemt hij een vluchtelingengolf zal ontketenen. Zijn acties maken het bovendien moeilijker voor interne politieke tegenstanders om de grens over te geraken.

Russische steun

Terwijl achter Polen de EU staat, staat achter Wit-Rusland Rusland. De spanningen tussen de imperialistische mogendheden zijn de laatste maanden dramatisch toegenomen. In juli wierp een Russisch vliegtuig zelfs vier bommen af om een Brits schip in de Zwarte Zee van koers te doen veranderen. Er wordt nog steeds geruzied over de levering van Russisch gas aan Europa. Duitsland weigerde opnieuw om de NordStream 2 pijpleiding te certificeren. De NAVO, het hoofd van de CIA en hooggeplaatste Britse figuren, alsook de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken, hebben de dreiging die Rusland voor Oekraïne inhoudt, op de spits gedreven met verklaringen die door het Kremlin worden gebruikt om in eigen land antiwesterse gevoelens aan te wakkeren.

Het Kremlin heeft meermaals aangetoond dat het bereid is militaire aanvallen uit te voeren om de aandacht af te leiden van binnenlandse problemen. Daar zijn er momenteel veel van. Het land kende  een verwoestende vierde golf van de pandemie met één van de hoogste sterftecijfers ter wereld, terwijl de economie en de levensstandaard stagneren. Op dit moment zouden de militaire, economische en sociale kosten van een aanval op Oekraïne echter te groot zijn voor het Kremlin om een onnodig risico te nemen. In plaats daarvan zou het liever zijn huidige militaire opbouw aan de Oekraïense grens en zijn steun aan Loekasjenko gebruiken om het Westen onder druk te zetten in de hoop het ervan te weerhouden verdere actie te ondernemen.

Tegelijkertijd is er geen vooruitgang geboekt in het proces om het conflict in Oost-Oekraïne op te lossen. De populariteitscijfers van de populistische Oekraïense president Volodymyr Zelinskiy zijn naar een historisch dieptepunt gezakt en zijn steun binnen de heersende elite ebt snel weg. Hij beloofde om het conflict met de twee afgescheiden republieken Donetsk en Lugansk voor de volgende presidentsverkiezingen in 2024 op te lossen en hij wordt door Oekraïense haviken onder druk gezet om Rusland tot een militaire confrontatie te provoceren. De instabiliteit in de bredere regio bleek ook uit een nieuwe uitbarsting van gevechten over Nagorno-Karabach.

Rusland wil niet dat Loekasjenko te ver gaat in het conflict met het Westen, vooral niet als dat gevolgen heeft voor de Russische economie. Toen Loekasjenko dreigde de gastoevoer naar Europa af te snijden, heeft het Kremlin dit dreigement snel onderuit gehaald. De vrees in het Kremlin is dat Loekasjenko een probleem voor zichzelf heeft gecreëerd, dat hij zich niet uit deze confrontatie kan terugtrekken zonder gezichtsverlies te lijden. Zoals Loekasjenko tijdens een regeringsvergadering zei: “Ze maken ons bang met sancties. Dat is goed, laten we eens zien wat ze doen. Ze denken dat ik een grapje maak, dat ik gewoon wat met mijn tong klapper. Niets van dat alles. We zullen ons verdedigen. Dat is alles, we hebben nergens om ons terug te trekken.”

Als Loekasjenko de confrontatie zou verliezen en de liberale oppositie wordt versterkt, dan kan Rusland mogelijk gedwongen worden om in Wit-Rusland zelf in te grijpen.

Onze eisen

Zoals de meeste crises die de wereld momenteel in hun greep houden, is ook deze crisis complex en intens internationaal. In essentie is ze veroorzaakt door kapitalisme en imperialistische conflicten. Om de huidige crisis te beëindigen, hebben we solidariteit en organisatie nodig. Dat kan rond volgende eisen:

• De onmiddellijke voorziening van voedsel, kleding, onderdak en medische diensten voor allen die momenteel vastzitten aan de grens;
• Vrijheid voor journalisten om verslag uit te brengen vanuit de regio, ook binnen het grensgebied en met de reïntegratie van alle journalisten die door het Wit-Russische regime zijn ontslagen;
• Terugtrekking van de grenswachten, de troepen en de politie aan beide zijden van de grens en opheffing van de verboden zone, zodat humanitaire organisaties de vluchtelingen kunnen bijstaan en hun veilige doorgang naar onderdak en warmte kunnen regelen;
• Internationale steun, georganiseerd en gecontroleerd door vakbonden, vluchtelingen- en mensenrechtenorganisaties, alsmede de vluchtelingen zelf en de plaatselijke bevolking, om het proces van demilitarisering van het grensgebied te organiseren en te controleren en de hulp voor de vluchtelingen te beheren;
• De onmiddellijke toelating van deze vluchtelingen tot de Europese Unie, met de snelle behandeling van alle asielaanvragen en de toekenning van de vluchtelingenstatus of een andere wettelijke status, waardoor zij onbelemmerd naar het land van hun keuze kunnen reizen;
• De beschikbaarstelling van woningen en stabiele arbeidsplaatsen, toegang tot onderwijs en gezondheidszorg voor iedereen.

Dit zijn eisen die betrekking hebben op de onmiddellijke problemen van degenen die lijden aan de Wit-Russisch/Poolse grens.

We verwerpen alle pogingen om vluchtelingen uit te spelen tegen de binnenlandse bevolking. Het geld dat gebruikt wordt voor het militaire en politionele apparaat om de grenzen te ‘beveiligen’ zou in plaats daarvan gebruikt moeten worden om de veiligheid van de vluchtelingen te garanderen. De winsten die de oliemaatschappijen en wapenproducenten maken met de conflicten in het Midden-Oosten moeten door de gemeenschap worden overgenomen om ze aan te wenden voor de wederopbouw van de economieën in die regio.

De rijkdom van de superrijken in Europa en de rest van de wereld, mee het resultaat van de uitbuiting van armere landen en de arbeidersklasse in de wereld, moet worden gebruikt ten voordele van allen. Wij begrijpen dat dit geen ‘gemakkelijke’ oplossing is – maar het is de enige echte oplossing, want zonder een radicale economische en sociale transformatie van deze landen zal geen grens, geen politie, geen scheermesdraad voldoende zijn om wanhopige vluchtelingen ervan te weerhouden weg te vluchten.

Sancties die momenteel door het VS- en EU-imperialisme worden gebruikt tegen de autoritaire regimes van Wit-Rusland, Rusland, Syrië en Irak zijn ondoeltreffend, schaden de levensstandaard van de werkende mensen en de jongeren, terwijl ze de heersende elite nauwelijks raken. Ze stellen de regimes in staat het land af te schilderen als politiek ‘belegerd’ door westerse regeringen, terwijl ze de economische moeilijkheden aan de sancties zelf wijten. Doeltreffende sancties zouden beginnen met het openen van de rekeningen van de rijke en heersende elite uit die landen om te onthullen wie hun vrienden en collaborateurs in andere landen zijn, met de onteigening van hun rijkdommen. Dit zal alleen mogelijk zijn door de onafhankelijke actie van de wereldwijde arbeidersbeweging.

Er is inderdaad een bredere strijd van de arbeidersklasse nodig, gebaseerd op internationale solidariteit, tegen de onderliggende oorzaak van deze crisis – tegen het autoritaire bewind van Aleksander Loekasjenko in Wit-Rusland en de reactionaire ‘wet en orde’-regering in Polen, alsook tegen het imperialisme van de VS, EU, Rusland en anderen die de catastrofe veroorzaakten in landen als Syrië, Irak, Afghanistan en Jemen. Er is met andere woorden een strijd nodig tegen het mondiale kapitalisme en voor een internationale en democratische socialistische samenleving.