Stop de hoge facturen, breng energie in publieke handen

De prijzen voor gas en elektriciteit schieten de hoogte in. Een modaal gezin betaalt nu voor gas 1609 euro per jaar, tegenover 824 euro een jaar geleden (en 1031 euro in 2019). In Wallonië ligt de factuur het hoogst: 1.760 euro per jaar. De jaarlijkse elektriciteitsrekening is sinds 2019 van 891 euro gestegen tot 1014 euro. Dat zijn de cijfers van energieregulator Creg dat de aanbiedingen van de verschillende energieleveranciers bijhoudt. Het kluwen aan bedrijven en tarieven maakt dat het niet gemakkelijk is om exacte cijfers te vergelijken. Wel duidelijk is dat we nu fors meer betalen, terwijl onze koopkracht al onder druk stond. Sociaal protest zoals dat van de gele hesjes in Frankrijk kan snel terug op de agenda staan.

De stijgende prijzen worden toegeschreven aan een beperkte opslag van gas in Europa, de stijgende vraag door het economisch herstel, beperktere leveringen uit Rusland (dat druk zet om de vergunning van de aardgasleiding Nord Stream 2 naar Duitsland erdoor te krijgen) en aan milieumaatregelen, waarbij CO2-heffingen op onder meer gas geheven worden. Als je klimaatbeleid overlaat aan traditionele politici, dan wordt de factuur doorgeschoven naar de werkende klasse in plaats van naar de vervuilende multinationals en hun aandeelhouders. 

Een groot deel van onze energiefactuur bestaat uit belastingen en accijnzen: voor elektriciteit gaat het om 45%. Op energie betalen we 21% BTW alsof het een luxeproduct is. Om de gevolgen van de prijsstijgingen te drukken, besliste de Spaanse regering al om de BTW van 21 naar 10% te verlagen. In Frankrijk is er een energiecheque van 150 euro voor ongeveer 6 miljoen mensen. Bij ons wil minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) het sociaal energietarief verlengen: een vaststaand tarief voor bijna 1 miljoen gezinnen met een laag inkomen. De Europese Commissie kondigde al snel aan dat er richtlijnen komen om vast te leggen welke maatregelen lidstaten mogen nemen. De prijzen in toom houden of iets doen voor de 3 miljoen Europeanen die hun verwarming niet kunnen betalen, dat is voor de Europese Commissie dan weer geen prioriteit.

De Vivaldi-regering beloofde in september 2020 dat de energiefactuur niet zou stijgen. Het breken van die belofte schrijven de politici toe aan de evolutie van de markt, waar ze zelf niets aan kunnen doen. Het is problematisch dat zoiets belangrijk als energie wordt overgelaten aan de grillen van de markt, waardoor een gebrek aan planning leidt tot onbetaalbare prijzen. Het is schandalig dat het gebrek aan investeringen in groene energietransitie wordt misbruikt om de werkende klasse allerhande milieubelastingen op te leggen. Mike Writh, de ceo van Chevron, gaf in een interview met Bloomberg toe dat energiemultinationals genoeg middelen hebben om te investeren. Waarom ze dat niet doen? “De aandelenmarkt stuurt ons het signaal dat we dat niet moeten doen.” Op korte termijn hogere winsten boeken, vinden die aandeelhouders interessanter. 

De volledige energiesector moet in publieke handen komen zodat niet de winsten van een klein groepje kapitalisten centraal staat, maar het voorzien in de noden van de bevolking. Energie is te belangrijk om het aan winstbejag te onderwerpen. Het moet in publieke handen komen onder democratisch beheer en controle van het personeel in de sector en de gemeenschap, zodat een democratische planning kan opgesteld worden. Dit zou een betaalbare factuur mogelijk maken, maar ook de noodzakelijke investeringen in groene transitie.