Omslagpunten naderen: massabeweging nodig om klimaatverandering af te remmen

Artikel door Blythe Serrano (Socialist Alternative, ISA in de VS)

In een artikel uit 2019 met de titel ‘Climate tipping points – too risky to bet against’ in het wetenschappelijke tijdschrift Nature, identificeerden wetenschappers een aantal kritieke omslagpunten voor het klimaat die, indien bereikt, leiden tot versnelde en mogelijk onomkeerbare gevolgen. Sindsdien is de wetenschappelijke gemeenschap er steeds zekerder van geworden dat deze omslagpunten zich nog tijdens ons leven zullen voordoen – sommige zijn misschien zelfs al gepasseerd.

Om de ergste gevolgen van de klimaatverandering af te remmen, zijn drastische en onmiddellijke maatregelen nodig om de koolstofuitstoot te verminderen. Maatregelen op de schaal en binnen het tijdsbestek die daarvoor nodig zijn, zijn niet mogelijk onder het kapitalisme, dat de winsten van grote bedrijven altijd voorrang geeft boven al het andere. De enige manier om de ergste gevolgen van klimaatverandering te vertragen, is het opbouwen van een onafhankelijke massabeweging van arbeiders en jongeren die strijden voor een einde aan de winning van fossiele brandstoffen, voor een Groene New Deal, en uiteindelijk voor een socialistische transformatie van de samenleving.

Punten waarop geen terugkeer mogelijk is

Er zijn drie belangrijke omslagpunten waar wetenschappers al tientallen jaren voor waarschuwen, die verschrikkelijke gevolgen hebben als ze worden gepasseerd.

Eén van deze omslagpunten is het smelten van de West Antarctische ijskap. De ijsplaten aan de randen van de Pine Island- en Thwaites-gletsjers zijn structureel verzwakt en dreigen uiteen te vallen als gevolg van de opwarming van de aarde. Als deze ijsplaten uiteenvallen, kan het ijs dat ze op hun plaats houden vrij in zee stromen, waardoor de zeespiegel met respectievelijk 45 centimeter en 1,2 meter zou stijgen. Als de hele West-Antarctische ijskap instort, zou de zeespiegel 3 meter stijgen, waardoor alleen al in de Verenigde Staten meer dan 12 miljoen mensen zouden moeten verhuizen en bijna heel New Orleans onder water komt te staan. Wetenschappers vrezen dat dit omslagpunt al gepasseerd is, aangezien het ijs op de Noordpool “in het voorjaar van 2020 sneller smolt dan sinds het begin van de metingen.”

Een ander belangrijk omslagpunt is de transformatie van het Amazoneregenwoud in een savanne, die waarschijnlijk zal plaatsvinden als tussen 20-40% van het regenwoud wordt vernietigd. Reeds 20% is volledig ontbost. Dit zou verwoestend zijn voor de 30 miljoen voornamelijk inheemse mensen die afhankelijk zijn van de betrouwbare regenval die door het bos wordt geproduceerd, en het zou ook resulteren in een aanzienlijk verlies aan biodiversiteit. De omvorming van de Amazone tot grasland zou leiden tot meer droogte en dus een groter risico op bosbranden. Het droge seizoen is in de afgelopen 50 jaar met een maand verlengd.

Een derde kritieke omslagpunt is de mogelijke instorting van de Golfstroom, die 20% van het teveel aan warmte dat zich aan de evenaar ophoopt, transporteert naar de poolgebieden op het noordelijk halfrond en ook een sleutelrol speelt bij het bepalen van de weerpatronen. Deze stroming vertraagt in een alarmerend tempo en zal naar verwachting tegen 2100 met 45% in snelheid afnemen, hoewel zij zich nu al op haar traagste snelheid in ten minste 1600 jaar beweegt. Klimaatwetenschapper Tim Lenton waarschuwt dat de voortdurende vertraging van de Golfstroom een ravage zal aanrichten in de weerpatronen op het noordelijk halfrond en een escalatie van extreem weer zal veroorzaken, mogelijk nog binnen deze eeuw: “West-Europa zou zich moeten proberen aan te passen aan een totaal ander klimaat. Grote moessons kunnen verschuiven, op een slechte manier, bijvoorbeeld in India en West-Afrika.”

Elk van deze omslagpunten afzonderlijk vormt een alarmerende escalatie van de klimaatcrisis. Maar nog verontrustender is de voorspelling van de wetenschappers dat cascade-effecten normaal kunnen zijn, met name dat één omslagpunt andere uitlokt. Zo fungeert het Amazonewoud als opslagplaats voor maar liefst 100 miljard ton koolstof, waarvan een groot deel rechtstreeks in de atmosfeer vrijkomt en dus de temperatuur van de planeet doet stijgen als het regenwoud grasland wordt.

Reactie wereldleiders: te weinig, te laat

De laatste jaren zijn klimaatwetenschappers er steeds zekerder van geworden dat deze omslagpunten zich zullen voordoen – en snel. Tim Lenton stelt dat “de interventietijd die nog rest om het omslagpunt te voorkomen al tot nul kan zijn geslonken, terwijl de reactietijd om tot een netto-uitstoot van nul te komen in het beste geval 30 jaar bedraagt.” Hoewel dit in potentie catastrofaal kan zijn, suggereert recent onderzoek dat het wellicht mogelijk is deze omslagpunten tijdelijk te overschrijden zonder permanente schade aan te richten.  Als er echter niet snel drastische maatregelen worden genomen, blijft een ramp onvermijdelijk.

De leiders van ‘s werelds rijkste landen zijn van de G7-top in juni vertrokken met een aantal halfslachtige beloften, waarbij zij beloofden de verkoop van voertuigen die op fossiele brandstoffen rijden geleidelijk stop te zetten en het gebruik van steenkool te beëindigen, zonder een datum vast te stellen waarop deze doelstellingen moeten zijn bereikt. Zij hebben ook een voorstel gedaan voor een netwerk van spoorwegen en zonneparken in Afrika dat zo weinig gedetailleerd is dat voormalig Frans klimaatonderhandelaar Laurence Tubiana het omschreef als “een plan om een plan te maken.” Tijdens de top bevestigden de G7-leiders hun belofte om samen jaarlijks 100 miljard dollar uit te trekken om arme landen te helpen hun koolstofuitstoot te verminderen en zich aan te passen aan de opwarming van de aarde. Toen deze belofte in 2009 voor het eerst werd gedaan, werd 2020 vastgesteld als deadline voor de ontwikkelde landen om hun doelstelling van 100 miljard dollar te halen. Zij haalden dit niet en droegen in 2019 minder dan 80 miljard dollar bij, en hebben er nu voor gekozen om de deadline gewoon verder uit te stellen zonder echte verantwoording af te leggen.

De oorzaak van al deze politieke passiviteit is dat politici onder het kapitalisme in overweldigende mate de bedrijfsbelangen van ‘hun’ natiestaat dienen. In dit tijdperk van deglobalisering en toenemend protectionisme is het kapitalisme niet in staat te zorgen voor het soort internationale samenwerking en bundeling van middelen dat nodig is om de crisis aan te pakken. De natiestaat en “nationale belangen” zijn obstakels om iets gedaan te krijgen. Milieuvernietiging is voor hen een ongelukkig maar noodzakelijk bijproduct van expansieve groei en het maken van winst. Pas nu de klimaatcrisis de stabiliteit van de samenleving en het maken van winst zelf bedreigt, beginnen politici en grote bedrijven actie te ondernemen, maar op basis van het kapitalisme zal dat te langzaam gaan.

Biden en de Democraten zijn geen vrienden van het milieu

Nadat hij de VS aan het begin van zijn presidentschap het klimaatakkoord van Parijs opnieuw had laten ondertekenen, heeft Biden in wezen niets gedaan om de VS op het spoor te zetten om deze doelen te bereiken. Onder het mom van tweepartijdigheid heeft hij in wezen alle klimaatvriendelijke onderdelen uit zijn infrastructuurplan geschrapt, ondanks het feit dat de Democraten het Huis en de Senaat in handen hebben, waardoor het wetsvoorstel zonder Republikeinse steun kan worden aangenomen.

Het feit dat de Democraten, met hun controle over het Witte Huis en beide parlementaire kamers, nog geen robuuste klimaatwetgeving hebben aangenomen, is gezien de ernst en urgentie van de crisis veelbetekenend. Als de historische grootste uitstoter van broeikasgassen, en een land dat de thuisbasis is van enorm machtige bedrijven met eindeloze middelen, is er absoluut geen excuus voor passiviteit, en samenwerking met klimaat-ontkennende, reactionaire Republikeinen is zeker geen goed excuus.

We kunnen niet op de Democraten vertrouwen om de VS ervan te weerhouden de wereld over de 1,5°C-grens te duwen en tal van potentieel onomkeerbare kantelpunten in gang te zetten. In plaats daarvan moeten we een massabeweging van jongeren en werkende mensen opbouwen, onafhankelijk van de Democratische Partij. Op 20 september 2019 hebben meer dan vier miljoen mensen deelgenomen aan ‘s werelds grootste klimaatstaking, geïnspireerd door Greta Thunbergs ‘Skolstrejk for Klimatet’ (Schoolstaking voor Klimaat). We hebben meer van dit soort acties nodig op scholen en universiteiten over de hele wereld, waarbij niet alleen studenten, maar ook leraren en schoolpersoneel worden betrokken.

Sunrise Movement, die voor het eerst nationale aandacht kreeg voor het leiden van een sit-in in het kantoor van House Speaker Nancy Pelosi in 2018, organiseert momenteel om een Civilian Climate Corps af te dwingen, gemodelleerd naar het Civilian Conservation Corps uit de New Deal-periode, dat groene jobs zou bieden vanaf $15/uur, evenals financiering voor onderwijs en carrièremogelijkheden op de lange termijn. Sunrise heeft protesten georganiseerd in D.C. en bespreekt een escalatie van deze plannen, wat zeer positief is. Alexandria Ocasio-Cortez, die in het verleden met Sunrise heeft samengewerkt, moet zich dringend bij de oproep aansluiten en de druk op de regering-Biden opvoeren om tot actie over te gaan.

Jongeren en werkenden moeten zich verenigen om de klimaatcrisis te vertragen

Om een volledige Green New Deal te winnen – laat staan een transformatie van de samenleving weg van het parasitaire kapitalisme – moeten we een strijdbare massabeweging opbouwen die onafhankelijk is van de Democratische Partij. Sunrise heeft dit in 2020 niet ingezien, toen het snel overging naar campagne voeren voor Joe Biden nadat Bernie Sanders op beschamende wijze uit de presidentsrace was gestapt, en trots een benadering van samenwerking met de Democratische leiders omarmden. De benadering van Sunrise wordt geïllustreerd door het feit dat campagnedirecteur Varshini Prakash een positie in de adviesraad van Biden’s klimaatgroep aanvaardde. Om echte druk uit te oefenen op het politieke establishment om een begin te maken met de gigantische taak om de winning van fossiele brandstoffen volledig stop te zetten en volledig over te stappen op hernieuwbare energie, moeten Sunrise en andere klimaatorganisaties erkennen dat de Democratische Partij niet hun bondgenoten zijn en in plaats daarvan een strijdbare aanpak kiezen.

Dit moet georganiseerd worden in de vorm van een massabeweging waarbij zowel werkenden, in het bijzonder het personeel van de huidige vervuilende industrieën, als jongeren betrokken zijn. Terwijl het Congres debatteert over de contouren van wat waarschijnlijk een volstrekt ontoereikend infrastructuurpakket zal zijn, moeten we beginnen met het plannen van grote betogingen en directe actie om zinvolle klimaatwetgeving te eisen. Elk Congreslid dat weigert om dit te steunen zou het doelwit moeten zijn van protesten en bezettingen.

Alexandria Ocasio-Cortez en andere leden van “The Squad” moeten dit ondersteunen en uitbouwen, zoals AOC deed toen ze zich bij Sunrise aansloot voor hun bezetting van Pelosi’s kantoor in 2018. Als het infrastructuurpakket van Biden geen aanzienlijke klimaatmaatregelen bevat, moeten ze zich minstens onthouden. In de Senaat doet de Democraat Joe Manchin dit consequent om progressieve wetgeving tegen te houden.

Vakbonden kunnen samen met jongerenorganisaties actiedagen voor het klimaat organiseren, met de eis van de garantie van groene jobs. Een nationale klimaatconferentie zou een beginpunt kunnen zijn indien het jonge klimaatstakers, vakbondsleden en werkenden in het algemeen bijeenbrengt.

Uiteindelijk moet de klimaatbeweging voor meer strijden dan alleen directe eisen. Het soort politieke actie dat nodig is om de gevolgen van de klimaatverandering op een zinvolle manier te vertragen, is fundamenteel onverenigbaar met het kapitalistische systeem, dat prioriteit geeft aan de grenzeloze drang van de miljardairsklasse om hun winsten op de korte termijn te vergroten, boven de eindige grenzen van wat de planeet aankan.