Uit de archieven van de klassenstrijd. Het tragische verhaal van Margarete Buber-Neumann

Gedeporteerd naar de Goelag, door Stalin overgedragen aan de Gestapo

Dit is het tragische verhaal van Duitse communisten die in de klauwen van Stalin vielen. Margarete Thüring sloot zich in 1926 op 25-jarige leeftijd aan bij de Communistische Partij van Duitsland (KPD). Ze trouwde met Rafael Buber en kreeg twee kinderen. In 1929 ging het koppel uit elkaar. Daarna was Margarete samen met Heinz Neumann, een jonge en briljante medewerker van de KPD aan wie belangrijke internationale taken werden toevertrouwd in China en Spanje.

door Guy Van Sinoy

In 1932 botste Neuman, lid van het parlement en van het Politiek Bureau van de KPD, met KPD-voorzitter Ernst Thälmann. Aanleiding was de kwestie van het ‘rood-bruine’ volksreferendum: een gezamenlijk initiatief tot referendum van de nazi’s en de communisten tegen de socialisten in de deelstaat Pruisen. Neumann werd aan de kant geschoven en werd in 1935 naar Moskou geroepen. Daar werd hij in april 1937 opgepakt door de geheime politie (NKVD). Hij verdween voorgoed, waarschijnlijk werd hij vermoord.

In juni 1938 wordt Margarete op haar beurt gearresteerd door de NKVD. In een schijnproces werd ze beschuldigd van contrarevolutionaire activiteiten en veroordeeld tot vijf jaar in een werkkamp. Ze werd gedeporteerd naar de Karaganda goelag in Kazachstan, waar ze twee jaar in erbarmelijke omstandigheden doorbracht.

In augustus 1938 werd het Hitler-Stalinpact ondertekend tussen de Sovjet-Unie en Duitsland. In het kader van dit akkoord werden Duitse communisten, die in de Sovjet-Unie hun toevlucht hadden gezocht, in 1940 aan Hitler uitgeleverd. Na twee jaar in de goelag werd Margarete Buber-Neumann overgedragen aan de Gestapo, die haar opsloot in het concentratiekamp Ravensbrück, ten noorden van Berlijn. Ze bracht er vijf jaar door en raakte bevriend met gedeporteerde verzetsstrijders: de Franse etnologe Germaine Tillon en de Tsjechische journaliste Milena Jesenska die in 1944 overleed en wier biografie Margarete schreef.

De kampleiding liet in april 1945 een groot aantal gevangenen vrij toen het Rode Leger aan een opmars bezig was. Margarete begon aan een lange reis te voet door Duitsland om aan het Sovjet-leger te ontkomen en zich bij haar familie in Beieren te voegen.

Ze schreef na de oorlog verschillende boeken:

• Gedeporteerd naar Siberië, gevangene van Stalin en Hitler
• Gedeporteerd naar Ravensbrück, gevangene van Stalin en Hitler
• Milena