Moebarak is naar de afvalbak van de geschiedenis verwezen. Hij werd omver geblazen door een van de grootste massabewegingen uit de geschiedenis. De 18 dagen durende uitbarsting bracht in totaal zes miljoen mensen op de been. Moebarak kon niet anders dan de aftocht blazen.
Moebarak had de situatie duidelijk verkeerd ingeschat toen hij op donderdagavond 10 februari in zijn televisietoespraak probeerde aan de macht te blijven vasthouden. De Amerikaanse minister van defensie, Robert Gates, werkte nauw samen met de Egyptische legerleiding om de dictator aan te manen om te vertrekken naar Sharm el Sheikh.
Het regime was immers bang van de massale opstand die mogelijk ook de volledige basis voor het regime zou bedreigen. De woede was zo sterk ontwikkeld dat de massa’s zich niet langer beperkten tot het Tahrirplein. Ze begonnen op te trekken naar het presidentieel paleis, groepen betogers omsingelden het parlement, de televisiestudio’s en andere machtscentra van het regime. Een voortzetting van deze beweging zou verregaande gevolgen hebben voor de heersende klassen.
Het meest verontrustende element voor de generaals, de macht achter Moebarak, was dat hun eigen basis in het leger steeds meer aangestoken was door het “virus van de revolutie”. Legerofficiers van lagere rang begonnen deel te nemen aan de acties van de revolutie. De staatsmachine begon uit elkaar te vallen. Ook van groot belang – zeker voor de toekomst van de revolutie – was het feit dat de arbeidersklasse op massale wijze op het toneel verscheen.
Alle onderdrukte woede van de uitgebetuite massa’s kwam tot uitbarsten. Er waren eisen rond loonsverhogingen, onafhankelijke vakbonden,… Wat we tot nu toe hebben gezien in Egypte is een machtig onderdeel van een politieke revolutie. Dit heeft geleid tot het ontslag van de dictator van dit regime. Maar we hadden nog geen “tweede revolutie”, een sociale beweging van de arbeidersklasse in het bijzonder om de macht van de grootgrondbezitters en de kapitalisten omver te werpen. Dat is de enige manier om de Egyptische revolutie op succesvolle wijze tot haar conclusies te laten komen.
Op ogenblikken van hoogspanning, wat in een revolutie het geval is, vormt ‘wishful thinking’ een dodelijke fout. Er was een grote vreugde toen de dictator zijn ontslag aankondigde, maar de sociale thema’s die aan de basis van de revolutie lagen zijn niet opgelost. De fundamentele basis van het regime – in het bijzonder het monopolie van het regime op de staatsmacht – blijft intact. De generaals gaven enkele dagen na het vertrek van Moebarak al een beeld van hoe ze hun macht willen blijven uitoefenen.
Het zou een enorme fout zijn als de massa’s vertrouwen stellen in deze nieuwe ‘democraten’, in het bijzonder in het staatsapparaat van de legergeneraals, de grote bedrijven en de grootgrondbezitters. Zij vormden de fundamenten van het oude regime. Deze krachten kunnen mogelijk opteren voor een ‘gecontroleerde’ democratie, een beetje naar het model van het regime van Erdogan in Turkije. Maar het leger heeft vooralsnog een ‘zachte staatsgreep’ gepleegd na het ontslag van Moebarak. Er werden nieuwe verkiezingen beloofd binnen zes maanden, nadat het leger een nieuwe grondwet heeft ‘goedgekeurd’. Er mag geen enkel vertrouwen worden gesteld in de legerleiding. De onafhankelijke macht van de massa’s moet worden opgebouwd om de nodige druk te kunnen uitoefenen.
Onder het mom van een terugkeer van de normale gang van zaken, was er een poging om het Tahrirplein te ontruimen. Dit was een openlijke poging om het recht op acties aan banden te leggen. Er wordt gehoopt dat alles terug naar de situatie voor de beweging zou gaan en dat op een ogenblik dat de lava van deze vulkaanuitbarsting nog niet is afgekoeld.
We mogen niet vergeten dat het leger en zeker de top rond figuren als veldmaarschalk Tantawi met handen en voeten gebonden is aan het rotte Egyptische regime dat zich baseert op grootgrondbezit en kapitalisme. Zoals hun collega’s in het Pakistaanse leger bezitten ook de Egyptische legerleiders grote delen van de overheidsindustrie toen deze werden geprivatiseerd door Moebarak.
De legerleiding heeft materiële belangen bij het behoud van het huidige regime. Velen van hen hopen ongetwijfeld op een terugkeer van het Moebarak-regime (ook al is het zonder Moebarak) waarbij de macht in hun handen is of wordt uitgeoefend door hun vertegenwoordiger in de vorm van een Bonapartistische president. De legerleiders bezitten private golfterreinen en grote omheinde en bewaakte villa’s. Zij leven in een totaal andere wereld en kennen de miserie en ontbering van de werklozen en armen in de sloppenwijken niet. De leefwereld van de arbeiders en armen is niet die van de legerleiders.
De enige garantie voor een consolidatie van echte democratie is het aanhouden van de massabeweging en het opvoeren van de druk om te komen tot de opbouw van een nieuw Egypte. Ten eerste is er het cruciale element van de opbouw van onafhankelijke vakbonden zodat de massa’s hun wil tot verandering kunnen uitdrukken. Het is geen toeval dat het leger nu al pogingen onderneemt om de uitbouw van vakbonden te beperken of moeilijker te maken. De officiële vakbonden worden geleid door lakeien van Moebarak, die leiding moet worden afgezet en vervangen door arbeiders die worden verkozen.
Maar dit is niet genoeg. Democratische actiecomités op de werkvloer – comités die embryonaal al aanwezig zijn in de bezettingen die de afgelopen dagen plaatsvonden in een aantal fabrieken – moeten dringend worden uitgebouwd. Deze comités moeten zich verbinden met de comités in de wijken, zeker in de armste arbeidersbuurten. Dat kan de basis vormen om een echt parlement van de massa’s van onderuit op te bouwen. In alle echte revoluties bouwen de arbeiders en arme boeren – de echte motoren van gelijk welke massale opstand – aan hun eigen onafhankelijke organen en acties.
De massa’s hebben de afgelopen decennia geen rechten gekend. Het opbouwen van democratie wordt daarom gezien als een essentiële stap in het afdwingen van verandering. Daarom moeten de Egyptische massa’s de eis voor echte democratie verdedigen, dat kan met de eis voor een grondwetgevende vergadering die niet enkel de regels voor verkiezingen bepaalt, maar ook het programma voor verandering van het dagelijkse leven van de massa’s. Opdat het parlement de meerderheid van de bevolking zou vertegenwoordigen, is het noodzakelijk dat het parlement wordt verkozen op basis van een massale revolutionaire strijd met een programma van verandering. De vertegenwoordigers van de arbeiders en arme boeren moeten de meerderheid van dit parlement of de grondwetgevende vergadering vormen.
De massa’s moeten wantrouwig zijn tegenover diegenen die zich recent tot de democratie hebben bekeerd. De ‘liberale’ kapitalisten zoals El Baradei proberen zichzelf op het voorplan te heisen om de massa’s opzij te duwen. De arbeidersklasse moet eigen massale comités opbouwen als basis voor het organiseren en controleren van democratische verkiezingen. Alle macht moet daarbij worden geconcentreerd in dit parlementaire instituut. Daarbij moet er geen nieuwe president worden aangesteld, zelfs bij de meest ontwikkelde ‘democratische’ parlementen kan een president al snel een dictator worden. De Egyptische revolutie was het werk van de jongeren en de arbeiders. Het stemrecht moet dan ook worden open gesteld voor al wie 16 jaar is en daarnaast zijn er ook maatregelen nodig om de positie van vrouwen te verbeteren.
De revolutie is niet voorbij, ze is pas begonnen. De google-topman Wael Ghonim die een rol speelde in de mobilisatie voor de betogingen van 25 januari en vervolgens werd opgepakt door het leger, symboliseert de sterktes en de zwaktes van het huidige stadium van de revolutie toen hij werd vrijgelaten uit de gevangenis. Toen hij vernam dat 300 jongeren en arbeiders werden vermoord door de politie en aanhangers van Moebarak, barstte hij in tranen uit. Dit vormde op zich een nieuwe factor in het mobiliseren van nieuwe lagen van de arbeidersklasse. Maar Ghonim gaf ook een uitdrukking van de hooggespannen verwachtingen van veel Egyptenaren toen hij de dag na het vertrek van Moebarak verklaarde: “Egypte zal binnen tien jaar de hemel op aarde zijn.”
Hij heeft gelijk, maar enkel als de bronnen van ongelijkheid en van het harde lijden van de massa’s worden weggenomen. Dat betekent dat een einde moet worden gesteld aan het grootgrondbezit en het kapitalisme. Het land wordt na 30 jaar Moebarak gedomineerd door kapitalisten die zichzelf verrijken op de kap van een groeiende armoede. Zij hebben miljarden gestolen van de gemeenschap. De massa’s hebben in dezelfde periode stappen achteruit gezet: slechts 66% kan lezen en schrijven, degelijk onderwijs is voor de meerderheid slechts een droom. Het bbp per inwoner is beperkt tot 2.270 dollar per jaar, tegenover 35.000 dollar in de VS. De massa’s zullen hun eigen macht moeten opbouwen om alle obstakels in het realiseren van hun dromen weg te nemen. Dat kan met een socialistische geplande economie in Egypte als onderdeel van een socialistische confederatie van het Midden-Oosten.