Ook de derde regeringsleider op iets meer dan een jaar tijd zal geconfronteerd worden met het probleem van het begrotingstekort. In 2008 was er een tekort van 3,5 miljard euro en 2009 ziet er niet beter uit. Herman Van Rompuy beroepte zich op zijn verleden als “orthodoxe begrotingsminister”, maar hij zal dat niet zomaar kunnen herhalen.
Voor de begroting van 2009 werd rekening gehouden met een economische groei van 1,2%. Dat dit reeds bij de begrotingsopmaak onrealistisch was, werd er zonder problemen bijgenomen. Intussen gaat zowat iedereen uit van een groei die heel wat lager zal liggen en mogelijk zelfs negatief kan zijn. In de aanloop naar de crisis die vooral in 2009 hard zal toeslaan (maar waarvan we de laatste maanden van 2008 reeds de eerste elementen zagen), was er reeds een begrotingstekort van 3,5 miljard euro. Dat komt vooral door de dalende fiscale inkomsten als gevolg van de zwakke economische groei.
De regering-Van Rompuy zal moeten zoeken naar middelen om het reeds geslagen gat te vullen alsook bij te sturen om het tekort in 2009 te beperken. De regering-Leterme hield nog rekening met een tekort van 0,2 tot 0,5% in 2008, maar het werd 0,9% tot 1% of bijna dubbel zoveel. De media spreekt over de begroting 2009 in termen van “totaal voorbijgestreefd”. De regering zal wellicht vrij snel proberen te komen tot een aanpassing ervan. Van Rompuy verklaarde dat tijdelijke tekorten mogelijk moeten zijn.
Deze achtergrond zet heel wat druk op de regering om maatregelen te nemen. Vanuit de neoliberale logica die dominant is in het volledige politieke establishment betekent dit dat er zal bespaard worden op de kap van de werkenden en hun gezinnen. De economische crisis zal worden aangegrepen om te stellen dat er toch niets kan worden gevraagd aan het patronaat. Met andere woorden: doe de armen de crisis betalen.
Het is nog maar de vraag of de regering-Van Rompuy in staat zal zijn om na anderhalf jaar van gekibbel te komen tot een periode van stabiliteit waarin het een fors besparingsbeleid zou voeren. Mogelijk zal daarmee worden gewacht tot na de verkiezingen van juni 2009 om in die verkiezingscampagne allerhande oproepen tot stabiliteit en vertrouwen te lanceren. Vertrouwen dat er nodig zou zijn om harder in onze zakken te kunnen zitten.
De komende maanden beloven alvast moeilijk te worden. In tal van bedrijven werd reeds aangekondigd dat met technische werkloosheid wordt gewerkt. De officiële werkloosheidscijfers (zonder de technische werkloosheid) stegen in Vlaanderen met bijna 4% in de loop van 2008 (terwijl er tot oktober een daling van de werkloosheid was). Eerder werd bekend dat het aantal uren interimarbeid voor het eerst sinds lang afneemt en ook bij de stijgende werkloosheid worden jonge werkenden hard getroffen, onder jongeren is er een stijging van het aantal werklozen met meer dan 10%.
Economen stellen dat er in het beste geval na de zomer geleidelijk aan een herstel zou plaatsvinden of ten laatste begin 2010. We kennen de berichten over het einde van de tunnel dat in zicht zou zijn, waarop dat einde telkenmale verder wordt uitgesteld. Alleszins werd de afgelopen drie maanden duidelijk dat een periode van economische inkrimping zware gevolgen heeft voor heel wat arbeiders en hun gezinnen. Zelfs winstgevende bedrijven maken van het moment gebruik om over te gaan tot afdankingen en sluitingen.
Zowel regering als patronaat willen de crisis afschuiven op de werkenden en hun gezinnen. Als we daar tegen in willen gaan, zullen we moeten vechten. Wie strijdt, kan verliezen maar wie de strijd niet aangaat is op voorhand verloren. We zullen zowel op syndicaal als op politiek vlak moeten opkomen voor een alternatief op de barbarij van het kapitalisme.