VS na Bush.
Obama behaalde een klinkende overwinning op basis van een enorme afkeer tegenover Bush, een slechte economische situatie en de hoop op verandering. De nederlaag van de Republikeinen en de verkiezing van de eerste zwarte president, zijn gebeurtenissen van historisch belang. De verwachtingen die Obama heeft opgewekt, zijn groot. Maar zal zijn beleid een antwoord bieden op de immense problemen waarmee de arbeiders en jongeren worden geconfronteerd?
Eens de euforie is verdwenen, zullen harde vragen volgen. Hoe zullen Obama en de Democraten hun nieuwe macht gebruiken? Zal Obama er in slagen om de verwachtingen op het vlak van economie, gezondheidszorg en de oorlog in Irak kunnen waarmaken? Zal hij zorgen voor de fundamentele verandering waarop zijn kiezers hoopten?
Obama en de Democraten komen aan de macht op een ogenblik dat de VS en het wereldkapitalisme zich in een diepe crisis bevinden met de ergste economische crisis sinds de Grote Depressie. Het begrotingstekort in de VS zou dit jaar 6% van het BBP bedragen en tegelijk zijn er de enorme kosten voor de oorlogen in Irak en Afghanistan. Miljoenen hopen op verandering, maar de oproepen van Obama bleven steeds vaag en hij blijft met zijn partij sterk verbonden met het establishment en de grote bedrijven.
Welke verandering?
Eerste indicaties van het beleid van de volgende Amerikaanse president blijken reeds uit wie aangesteld wordt in het team van Obama. De eerste belangrijke aanstelling was deze van parlementslid Rahm Emanuel als hoofd voor de personeelsdienst. Emanuel is een centrale figuur in de leiding van de Democratische “Leadership Council”, een groep die de meest conservatieve delen van de Democratische Partij bijeenbrengt.
Hij was een belangrijke adviseur in de regering onder Clinton en voerde actief campagne voor het aanvaarden van de vrijhandelsakkoorden NAFTA, de hervorming van de sociale zekerheid en een harde agenda op het vlak van repressie. In 2002 steunde hij de oorlog in Irak tijdens zijn verkiezingscampagne.
Het eerste publieke optreden van Obama na zijn verkiezing was op een bijeenkomst van zijn economische adviseurs. Die groep bestaat quasi enkel uit bankiers, topmanagers en conservatieve Democratische economen. Heel wat van deze figuren waren net verantwoordelijk voor de crisis en zouden er nu een antwoord op moeten bieden? Onder de 17 leden van deze economische adviesraad vinden we de miljardair Warren Buffet, de rijkste man ter wereld, of topmanagers van bedrijven als Google, Hyatt Hotels, Time Warner, Xerox, JP Morgan en TIAA-CREF (een bedrijf dat financiële diensten aanbiedt). Andere adviseurs zijn Lawrence Summers en Robert Rubin, beiden voorstanders van de neoliberale agenda onder Clinton. Tenslotte is er ook Reagan’s voormalige voorzitter van de nationale bank, Paul Volcker.
Opvallend detail: in het economisch team van Obama zit geen enkele vertegenwoordiger van de arbeidersbeweging. De vakbonden gaven honderden miljoenen dollar aan de campagne van Obama, maar het zijn de patroons die het beleid vorm zullen geven. Waar zal de stem van de werkenden, de werklozen of de daklozen worden gehoord?
De agenda van Obama
Met een begrotingstekort van 6% van het BBP en noodmaatregelen in de deelstaten, zal de ruimte voor hervormingen en toegevingen aan de werkenden en hun gezinnen erg beperkt zijn. Obama sprak met de fractievoorzitters in het parlement over de mogelijkheid om 100 miljard dollar uit te trekken voor publieke werken, het uitbreiden van de werkloosheidsuitkering, een subsidie voor verwarming in de winter, voedselbonnen en hulp aan steden en staten die in de problemen komen.
Zelfs vanuit het standpunt van de grote bedrijven zijn dergelijke beperkte voorstellen noodzakelijk om een verdere economische ineenstorting te vermijden. Deze maatregelen zullen echter de catastrofale neergang van de levensstandaard niet tegenhouden, in het beste geval wordt de neergang wat vertraagd.
Met zijn steun aan het hulppakket van 700 miljard dollar aan de banken in september, maakte Obama al duidelijk dat hij verdere cadeaus aan de grote bedrijven ten volle steunt. De drie grote automobielbedrijven zagen hun verkoop drastisch dalen (zo verloor GM op een jaar tijd 45% van haar verkoop in de VS!) en dreigen failliet te gaan indien er geen overheidssteun komt. Dergelijke steun zal echter niet volstaan om de afdankingen en besparingen op de lonen en arbeidsvoorwaarden van de automobielarbeiders tegen te gaan.
Er wordt wel steun gegeven aan de grote bedrijven, maar er wordt niets gedaan aan de moeilijke positie waarin veel gezinnen zich bevinden nu ze uit hun huis gezet worden omdat ze de lening ervan niet kunnen afbetalen. Het feit dat de regering de kredietbedrijven Fannie Mae en Freddie Mac heeft overgenomen, wordt niet gebruikt om de inbeslagnames van huizen te stoppen.
Voor andere beloften van Obama blijft het afwachten. Wat zal hij doen op het vlak van de gezondheidszorg? Hoe snel zal het gevangenenkamp op Guantanamo Bay effectief sluiten? Obama stelde dat hij de Amerikaanse aanwezigheid in Irak op 16 maanden van 140.000 troepen wil verminderen tot 60.000 à 80.000 eenheden. Zelfs indien hij daarin slaagt – wat niet zeker is gezien het gevaar van onstabiliteit – zal de oorlog niet voorbij zijn. Obama wil de troepen uit Irak terugtrekken om naar Afghanistan te sturen. De bezetting en oorlog daar is volgens een voormalige Britse topmilitair in Afghanistan “onwinbaar”.
Wittebroodsweken
De economische crisis wordt harder en de vraag naar verandering neemt toe. Dat kan Obama er toe brengen om meer verregaande hervormingen door te voeren. Die hervormingen zouden er enkel op gericht zijn om het kapitalisme te redden, niet om de arbeiders en de onderdrukten te ondersteunen. We zagen reeds hoe de rampzalige economische situatie de rechtse neoliberale regering-Bush dwong tot overheidstussenkomsten in de economie.
Zelfs beperkte hervormingen zullen Obama een tijdlang respijt geven omdat het zal worden gezien als een verandering tegenover het regime onder Bush. De Democraten zullen oproepen tot geduld tegenover de economische crisis, die uiteraard volledig zal toegeschreven worden aan Bush. Dit standpunt kan een tijdlang een zekere echo vinden. Miljoenen jongeren, kleurlingen en gewone werkenden hebben echter voor verandering gestemd. Ze werden voor het eerst politiek actief en anderen zullen op basis van deze verkiezingen actief worden. Velen van hen zullen de noodzaak van campagnes en acties begrijpen om zo de aandacht van Obama te vestigen op wie hem verkozen heeft.
Sommigen zullen in strijd gaan om zich te verdedigen tegen de besparingen en aanvallen die het resultaat zijn van deze recessie. De golf van politieke bewustwording die Obama aan de macht heeft gebracht, werd niet gecreëerd door zijn campagneteam. De radicalisering van de arbeidersklasse zal niet ophouden met het einde van deze electorale campagne. Integendeel.
De komende jaren zullen er bewegingen ontwikkelen die onvermijdelijk in conflict zullen komen met de regering-Obama. Dat zal leiden tot een nieuwe politieke bewustwording waarbij de noodzaak van een eigen politieke stem van de arbeiders en jongeren op de politieke agenda zal komen te staan. Het idee van een eigen partij zal steeds meer ingang vinden naarmate de Amerikanen in strijd zullen komen om een uitweg te vinden uit de economische en sociale crisis waarmee de VS-samenleving wordt geconfronteerd.