Your cart is currently empty!
There Will Be Blood. Boek van socialistisch auteur verfilmd. Vanaf 20 februari ook bij ons in de bioscopen
Paul Thomas Anderson heeft de novelle Olie van Upton Sinclair uit 1927 verfilmd in “There will be blood”. De film heeft de socialistische opvattingen van de auteur gerespecteerd. Ook tegen de achtergrond van de huidige actualiteit blijft het verhaal overeind staan. De moordende zoektocht naar olie door allerhande neoconservatieven blijft immers actueel.
De titel van de film heeft verschillende betekenissen. Eén betekenis komt van de predikant in de film die belooft om alle zonden te vergeven via het bloed van het lam. Een andere betekenis verwijst naar het bloed dat gelaten wordt door de arbeiders. En de derde betekenis heeft te maken met de ontknoping van het verhaal, waarover ik nog niets meer zal zeggen.
“There Will Be Blood” is zeker geen zachte progressieve film waar alles rustig verloopt en niemand iets zwaarder opheft dan een laptop of een pistool. Het commerciële scherm toont de menselijke arbeid bij haar uitbuiting. Het verhaal gaat in op de prijs van deze uitbuiting in termen van levens en inspanningen. De geadopteerde zoon van de protagonist wordt bijvoorbeeld doof door een ontploffende boormachine.
Het hoofdpersonage van Daniel Plainview wordt gespeeld door Daniel Day-Lewis. Met zijn gemeten toon en onderdrukte woede, komt hij naar voor als iemand die altijd tegen de stroom ingaat. Hij probeert onder de macht van Standard Oil onderuit te raken, maar moet daartoe ook de meedogenloosheid van het bedrijf evenaren.
De film toont ons hoe kapitalisten werken. Het wordt niet louter verteld, maar getoond zodat er geen extra les in het marxisme nodig is. Als Plainview op kwartels schiet, is dat een metafoor voor zijn behandeling van de boeren wiens land hij verwerft. Dat zijn ook kleine boeren die zowat nergens heen kunnen en niet op kunnen tegen de hebzucht van wie groter is. Plainview is de verpersoonlijking van kapitaal en wordt een weerspiegeling van een basiselement van het historisch materialisme: we worden wat we doen, zowel als soort en als individu.
De grondbezitters bieden Plainview en zijn adoptiezoon de warmte en het fatsoen aan van mensen voor wie het geloof een “uitdrukking is van het echte lijden en ook een protest tegen het echte lijden”, zoals Marx dat opmerkte.
De jonge predikant valt ten prooi aan de zonde van het vlees en de verlokkingen van de beurs. Hij blijft echter sterker uitgewerkt dan een karikatuur van hypocrisie en is veelzijdiger dan recente evangelisten op Amerikaanse televisiestations. Plainview en de predikant zijn bang van de waarheid, hun lot wordt grotendeels bepaald door hun pogingen om zoveel mogelijk rijkdom te verzamelen in het aardse leven.
Als film is het een uitstekend gebracht verhaal met een goede omkadering. De muziek van Jonny Greenwood is heel sterk met ook veel aandacht voor details. Het geluid van de menselijke arbeid en de machines worden geconfronteerd met even sterke stiltes. De dialogen zijn minimaal. De stemmen van de acteurs worden zelden verhoffen.
De film wordt in kleur gebracht met een sterke nadruk op het spel van licht en schaduw. Er is een gebruik van kaarsen en lantaarns bij het benadrukken van morele keuzes. Het land zelf wordt ook mooi in beeld gebracht als een gebed met de rotsachtige heuvels als centrale thema. De aarde verzet zich tegen de kleine boeren de grote bedrijven, maar de natuur zorgt tegelijk ook voor de olie.
Zoals het onderwerp van Anderson het vraagt, brengt hij hulde aan Citizen Kane (1941) ook al vermijdt hij de onverklaarbare aanwijzing van Orson Welles op het einde van Kane’s leven. De problemen in de jeugd van Plainview zijn evident in zijn gedrag op volwassen leeftijd en hij gaat daarom over tot het beschermen van een kind tegen geweld. Tegelijk is hij zelf wel betrokken in het slaan en vermoorden van volwassenen. Er wordt echter geen spoor gegeven van wat er gebeurde in het achterliggende verhaal. De spanning wordt versterkt door het gebrek aan kennis daarover.
In 1933 publiceerde Sinclair “Upton Sinclair stelt William Fox voor”, de stichter van Fox Pictures. Het idee kwam van de stichter van Fox Pictures die het hoopte te kunnen gebruiken als dreigmiddel nadat hij er niet in geslaagd was om MGM over te nemen. Het was niet de bedoeling dat het werk zou gepubliceerd worden, het moest als dreigmiddel dienen om de corruptie van de grote filmbazen aan de kaak te stellen en hen zo tot toegevingen te dwingen. Sinclair hield geen rekening met het feit dat zijn werk enkel als dreigmiddel zou dienen en ging toch tot publicatie over.
Nadien was Sinclair kandidaat voor de post van gouverneur van Californië in 1934, waarbij hij zelfs de steun van de Democraten kreeg (ondanks het feit dat Sinclair eerder voor de Socialist Party opkwam). Sinclair stelde voor een eigen versie van het socialisme op te komen, hij omschreef dit als EPIC: “End Poverty in California”.
Het leverde hem de haat op van alle grote filmstudio’s die 500.000 dollar ophaalden om de republikeinen te steunen. Ze haalden dat geld onder meer op door twee dagen loon af te houden van alle werknemers (die niet gesyndiceerd waren). Ze maakten valse en zogenaamd satirische nieuwsuitzendingen met de boodschap dat een stem voor Sinclair de Sovjets naar Californië zouden brengen.
Misschien zijn er in het verhaal van Sinclair nog heel wat interessante filmscripts voor Hollywood: het verhaal van William Fox enerzijds en anderzijds ook de hetze van de filmwereld tegen Sinclair. Ongetwijfeld zal de huidige eigenaar van Fox, Rupert Murdoch, niet echt staan springen voor deze verfilmingen. Ook het meesterwerk Jungle (1906) van Sinclair moet nog verfilmd worden. In dat werk wordt een ontluisterend beeld gebracht van de vleesindustrie in Chicago en wordt ingegaan op hoe een socialistisch Amerika er zou kunnen uitzien.
Bij besprekingen van films worden vaak sterren toegekend. Ik probeer evaluaties van films eerder aan de hand van een uurwerk te doen. Iedere keer dat ik op mijn klok kijk om te zien hoe lang het nog zal duren voor ik de zaal mag verlaten. Bij There Will Be Blood gebeurde dat geen enkele keer.