Kapitalisme en ecologie onder de loep

Hoe kunnen we de vernietiging van de aarde tegengaan? Kunnen we onze levensstandaard behouden en tegelijkertijd ecologisch leven? Van de “groene agenda” van Open VLD en het programma van Groen! tot de klimaatbetoging op 8 december: tal van partijen en organisaties geven hun eigen invulling en oplossing aan het klimaatsprobleem zonder te breken met het kapitalisme.

Michael Bouchez, artikel uit de ALS-krant

Daarin verschillen de analyses en oplossingen van de ALS. Het probleem van de opwarming van de aarde, als gevolg van een te grote uitstoot van broeikasgassen, zal niet opgelost kunnen worden binnen dit systeem. De neoliberale maatregelen, genomen door onze regering, zijn amper doekjes voor het bloeden, die (dan vooral de werkende klasse) doen bloeden.

Via de zogenaamde sensibilisering van het individu -een logisch gevolg van het feit dat onze politici slechts marionetten zijn van het patronaat, die dezelfde winstlogica hanteren- wil men de mensen doen geloven dat via individuele, ‘bewuste’ consumptie onze planeet gered kan worden. Wij hebben daar enkele bedenkingen bij.

Eerst rijst natuurlijk de vraag: wie kan een dergelijke politiek betalen? Vanuit een neoliberaal, asociaal standpunt is het het individu zelf dat moet betalen. De werkenden en hun gezinnen die sinds jaren op hun koopkracht hebben moeten inboeten, moeten nu, om ecologisch te zijn (“wat wordt voorgesteld als een morele verplichting”), duurdere ecologische producten kopen. Vervolgens kunnen we ons de vraag stellen wat de impact van die individuele oplossingen kan zijn. Het lijkt ons simpelweg utopisch te geloven dat het sensibiliseren van de consument de wereld echt een groenere plek zal maken. De uitstoot van broeikasgassen die de particulieren kunnen verhelpen, bedraagt slechts 3% van de maatregelen die genomen moeten worden. Een individuele oplossing voor het klimaatsprobleem gaat bovendien in tegen het comfort dat we hebben. Wij vinden niet dat we moeten terugkeren in de tijd (door bijvoorbeeld enkel kaarslicht te gebruiken en geitenwollen sokken te dragen). Verder kaderen die individuele oplossingen nog steeds in een winstlogica, waardoor elke maatregel afhankelijk is van de mogelijkheid tot winstmaximalisatie. De ‘heilige’ winst staat elke duurzame ontwikkeling in de weg en leidt tot kortzichtige en tijdelijke ‘oplossingen’, die daarenboven, zoals al onze sociale verworvenheden, telkens opnieuw in vraag zullen worden gesteld.

Het is niet verwonderlijk dat de arbeiders afkerig en gedesinteresseerd staan tegenover de groene agenda van de traditionele politiek, die hen wil heropvoeden via het opleggen van ‘ecotaksen’, terwijl hun eigen koopkracht steeds verder daalt. Op het moment dat Groen! of Ecolo kerncentrales wil sluiten, kunnen zij niet van de arbeiders eisen dat die zomaar accepteren dat ze op straat worden gezet, zonder een direct vooruitzicht op een nieuwe job aan dezelfde arbeidsvoorwaarden en hetzelfde loon. In onze vrijemarkteconomie betekent elke verloren job namelijk een risico op werkloosheid en bestaansonzekerheid of op een onzekere en slechter betaalde job. Daarenboven is het probleem rond kernenergie niet zomaar op te lossen door een sluiting. We hebben energie nodig, en dus moeten we propere energie eisen. Daarom eisen we onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek ten dienste van de gemeenschap, dat enerzijds in teken staat van veiligere centrales zonder kernafval, en dat anderzijds in teken staat van een omschakeling naar alternatieve energie.

Wij eisen comfortabele sociale woningen en gratis en kwaliteitsvolle openbare diensten

In plaats van de asociale ecotaksen die de gezinnen doen betalen voor de vervuiling, eisen wij een politiek die collectieve oplossingen stimuleert.

In tegenstelling tot een CO2-heffing verdedigen wij een massale ontwikkeling van kwaliteitsvol en gratis openbaar vervoer voor iedereen, opdat mensen zich veel goedkoper en tegelijkertijd milieuvriendelijker zouden kunnen verplaatsen. De ontwikkeling van gratis openbaar vervoer is noodzakelijk als reëel alternatief voor het individuele autogebruik. Deze ontwikkeling houdt men vandaag natuurlijk tegen, zo men zegt omdat er geen markt en geen geld voor is.

Wij vragen verder bijvoorbeeld ook gratis wasserijdiensten. Iedereen mag wassen naar zijn of haar believen; niettemin zijn wij voorstander van een openbare dienst die proper wasgoed wederom aan huis bezorgt. Dit zou een enorme besparing zijn op energie en water, die onze samenleving eveneens jobs oplevert.

De isolatie van huizen is één van de belangrijkste voorwaarden voor een zuinig energieverbruik, maar de overheid vertikt het om huizen gratis te laten isoleren. Zij geeft (zoals steeds: cfr. zonnepanelen enz.) subsidies aan die mensen die de rest zelf kunnen betalen en die er dan achteraf de vruchten van kunnen plukken; minder gegoeden onder ons moeten maar in hun slecht geïsoleerde huis blijven wonen en extra stoken. Wij willen dat de overheid gratis huizen isoleert en dat zij bouwprojecten opstart met als doel het bouwen van comfortabele sociale woningen die degelijk geïsoleerd zijn.

Voor een internationale arbeidersstrijd ter bescherming van het milieu

Die eengemaakte internationale strijd voor een beter milieu kaderen we binnen de klassenstrijd. Ze is een vertolking van de tegengestelde en onverenigbare belangen van een werkende en een heersende klasse. Enerzijds heb je de behoeften van de massa’s overal ter wereld, anderzijds zijn er de belangen van een kleine minderheid van grote aandeelhouders. Wat studenten, werknemers en werklozen aanbelangt, is onder andere het behoud van een leefbaar milieu voor zichzelf en het duurzaam omspringen met natuurlijke hulpbronnen. Wat de aandeelhouders daarentegen aanbelangt, is winstmaximalisatie met de daaraan gekoppelde wereldwijde uitputting van het milieu en zijn natuurlijke hulpbronnen (Marx reeds voorspelde de bodemuitputting als één van de gevolgen van een kapitalistisch systeem).

Als marxisten verzetten wij ons tegen de idee dat we het klimaat kunnen redden door te ‘consuminderen’. De vervuiling wordt niet veroorzaakt door het feit dat we produceren of consumeren op zich, maar door de manier waarop. Het productieproces in een kapitalistisch systeem schikt zich niet naar ons leefmilieu, wel naar de winst van de patroons. In de eerste plaats willen wij een (her)nationalisatie van de energiesector onder democratische controle van de bevolking, opdat energieprijzen echt gedrukt zouden kunnen worden en opdat energie geproduceerd zou worden met respect voor de leefomgeving. Wij stellen dus de noodzakelijkheid van een ingreep in het productieproces zelf voorop.

Wij streven dan ook naar een democratische planeconomie in functie van de noden van de bevolking en niet in functie van enkele bankrekeningen. Dit moet leiden tot een productie die rekening houdt met ecologische complicaties – een gezonde omgeving vormt immers één van de basisbehoeften van iedereen.

Bovendien zou een democratische planeconomie leiden tot nieuw en serieus onderzoek naar groene energie, onderzoek dat niet stinkt naar petroleumbelangen en andere lobbygroepen (zoals bijv. doorgedreven onderzoek naar vervangmiddelen voor fossiele brandstoffen, etc.). Het wetenschappelijk onderzoek moet dus uit handen van de ondernemingen worden genomen! Wij staan voor de ontwikkeling van openbaar wetenschappelijk onderzoek (dus onder gemeenschapscontrole), onafhankelijk van de aandeelhouders en de privé. Op deze wijze kunnen de private patenten, bronnen van winst voor een kleine minderheid, geëlimineerd worden.

Een voorbeeld: zelfs al subsidieert de staat de installatie van zonnepanelen, dan nog zijn het enkel de beter gegoede Belgen die zich dit soort maatregelen zullen kunnen veroorloven; voor de gemiddelde Belg zal het prijskaartje nog steeds te hoog liggen. Een duurzame oplossing kan enkel bereikt worden als er ernstig onderzoek naar hernieuwbare energie zou plaatsvinden, en wel onder gemeenschapscontrole.

De klimaatsbetoging van 8 december

Wij roepen jullie op om op 8 december, in samenwerking met verschillende organisaties, te betogen voor een beter leefmilieu en bovenstaande eisen mee naar voor te schuiven.

Wij nuanceren dus echter wel sommige algemene standpunten van de betoging, zoals dat van de individuele oplossingen (o.a. het overstappen naar groene energie). Kapitalisme zal volgens ons nooit in overeenstemming kunnen worden gebracht met ecologie! Er is een onderschatting, zelfs een ontkenning van de rol van de arbeidersklasse in deze kwestie. De situatie van werknemers en hun potentieel worden in een hoekje geschoven. Nochtans is het juist de arbeidersklasse die de economie doet draaien en de rijkdommen produceert. Indien de werkende bevolking zou ophouden te produceren voor een heersende klasse en voor eigen rekening zou werken, kan er besloten worden om met respect voor het milieu te gaan produceren, en dus niet voor de winsten van een handvol aandeelhouders. Daarom moeten we ons organiseren in de strijd voor een maatschappij waarin de economie geleid zal worden in functie van ieders behoeften, een maatschappij die gecontroleerd wordt door de werkende bevolking, m.a.w.: een socialistische maatschappij.