SP.a en Spirit bekennen: traditionele partijen zijn meer “kieslijsten” dan “partijen”

In een opmerkelijk artikel in het SP.a-blad Samenleving en Politiek pleiten Johan Vande Lanotte en Geert Lambert voor open verkiezingslijsten in plaats van de oude starre vormen zoals partijen. Daarmee geven ze in feite slechts aan hoe de traditionele “partijen” de afgelopen decennia zijn geëvolueerd. In plaats van partijen in de echte zin van het woord, zijn het meer “kiesverenigingen” geworden.

De afgelopen 15 jaar zijn zowat alle traditionele partijen in Vlaanderen van naam veranderd. Een opvallend gegeven daarbij is dat ze zowat allemaal de term “partij” lieten vallen. De PVV werd VLD (Vlaamse Liberalen en Democraten), de CVP werd CD&V (Christen-democratisch en Vlaams) en SP werd SP.a (Socialistische Partij – Anders, maar op termijn wellicht “Sociaal-progressief Alternatief”).

Dat is geen toeval. Een partij in de traditionele betekenis van het woord is een verzameling politieke militanten die samen discussiëren over politiek en van daaruit tot gezamenlijke inzichten en acties komen. De nadruk ligt dus bij de leden en hun betrokkenheid bij de uitbouw van een politieke kracht. Dat is bijvoorbeeld ook hoe wij met LSP werken en waarom we wekelijkse afdelingsvergaderingen houden met politieke discussies.

Bij de traditionele partijen zien we een andere ontwikkeling. Steeds meer vergroot de impact van reclamebureaus die bepalen welke standpunten wanneer op welke wijze naar voor worden gebracht. Het zijn niet de VLD-leden, maar reclamefiguren die bepalen dat die partij zich “progressief” moet voordoen. In de SP.a was er de min of meer openlijke confrontatie tussen Patrick Janssens en de SP.a-leden in Antwerpen die zowat elk afzonderlijk campagne voerden bij de gemeenteraadsverkiezingen. Na de overwinning van Patrick Janssens bij de gemeenteraadsverkiezingen zullen de plooien wel glad gestreken worden, maar toch is er de onmiskenbare ontwikkeling naar een stijl van campagnes die meer aan Amerikaanse presidentsverkiezingen doet denken. De rol van partijmilitanten wordt daarbij overbodig, hoogstens zijn ze nuttig als klapvee op mediatieke bijeenkomsten.

Dat aspect was één van de meest opvallende gegevens bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen. De SP.a wil er nu lessen uit trekken. Vande Lanotte stelt: “Een partij is al lang niet meer het enige orgaan om politieke meningen te kanaliseren, en toch werken we in onze structuren nog zoals honderd jaar geleden. We moeten af van de traditionele politieke partijen. Op verkiezingslijsten moeten ook actiegroepen en geëngageerde individuen zich tijdelijk kunnen presenteren”.

Vanuit het standpunt van de traditionele politiek klopt dit natuurlijk. Wat is de rol van de leden in de “partij” nog? Buitenstaanders hebben vaak veel meer te zeggen in de partijstandpunten. Destijds werd bij de SP.a zelfs een buitenstaander als partijvoorzitter aangetrokken nadat hij de verkiezingscampagne had geleid. Die man noemde Patrick Janssens.

Geleidelijk aan wil Vande Lanotte nog verder gaan op dit ingeslagen pad. “We hebben een eerste stap gezet met het uitnodigen van verenigingen op onze congressen. Een contractueel engagement, dat niet exclusief hoeft te zijn, gaat een stap verder. Ik besef dat de koudwatervrees bij ngo’s daarvoor groot is, maar we werken eraan.” Ook bepaalde individuen zouden op die manier kunnen worden aangetrokken. Daarbij werd in de media nogmaals subtiel verwezen naar Rik Torfs en Goedele Liekens.

De discussies die gevoerd worden in SP.a, maar ook in andere traditionele partijen, maken duidelijk dat dit niet langer “partijen” zijn in de klassieke zin van het woord. Een kleine groep aan de top beslist over alles, al dan niet na consultatie van media-specialisten en reclamefiguren. De rol van gewone leden wordt steeds verder teruggedrongen.

Tegenover die ontwikkeling is er nood aan een andere politiek die wel vertrekt vanuit het engagement van de basis. Het Comité voor een Andere Politiek rond Jef Sleeckx en andere figuren, wil op die manier werken. Dat gebeurt misschien wat trager als sommigen zouden willen. Er is misschien minder aandacht voor “bekende woordvoerders” dan wat sommigen zouden willen. Maar een andere politiek betekent net dat er ruimte wordt gecreëerd om te discussiëren over een politiek project dat gedragen wordt door gewone arbeiders, jongeren, gepensioneerden, werklozen,… en dat zich keert tegen de neoliberale logica van het huidig systeem.