Congres LSP/MAS. Opgang van strijdbewegingen met een zoektocht naar een politiek alternatief

Op het nationaal congres van LSP/MAS afgelopen weekend werd gediscussieerd over een perspectieventekst die binnenkort op deze site zal worden gepubliceerd. Er werd gediscussieerd over de politieke situatie, de opgang van strijdbewegingen en de zoektocht naar politieke alternatieven die steeds prominenter op de agenda staat. We publiceren een samenvatting van de inleiding op het congres aangevuld met een aantal elementen uit tussenkomsten in de discussie.

Inleiding

De bedoeling van een discussie over perspectieven is om een analyse te maken van de actuele situatie om er een beter begrip van te hebben en er nadien ook beter op te kunnen inspelen. In de perspectieventekst die nu ter stemming zal voorliggen (en die zo spoedig mogelijk online beschikbaar zal gemaakt worden) wordt de discussie rond de lonen als een rode draad gebruikt. Het contrast tussen de aanvallen op de lonen enerzijds en de superwinsten en lonen voor topmanagers anderzijds, wordt steeds opvallender.

Wereldsituatie: fragiele evenwichten bedreigd

De afgelopen jaren was er een zekere economische groei in de VS en West-Europa. Dat was voornamelijk op basis van fragiele evenwichten die weinig nodig hebben om verstoord te raken.

De bedrijven hebben hun winsten sterk zien stijgen. Dat kon dankzij een toename van de productiviteit van de arbeiders, maar ook door een beleid van cadeaus van de overheid. Zo is er een dalende belastingsvoet voor bedrijven. In de Oeso-landen daalde het belastingtarief voor bedrijven op 20 jaar tijd gemiddeld van 45% tot 30%.

De stijgende winsten en de hardere uitbuiting van de arbeiders, leidt tot een sterkere polarisatie in de samenleving. Veel arbeiders en hun gezinnen komen in de problemen door de schuldenlast en hebben zelfs moeite om uit de armoede te blijven. Zelfs onder werkenden is dat het geval. Uit het rapport van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (dat vooral gebruikt wordt in de discussie rond de lonen) blijkt ook dat 9% van de Duitse werkenden arm is. Dat is niet verwonderlijk als we weten dat 4.742.000 Duitse arbeiders een “mini-job” hebben.

Aan de andere kant zijn er cadeaus voor de aandeelhouders en de topmanagers. Een Amerikaanse topmanager verdiende in 2005 zo’n 10,5 miljoen dollar per jaar, of 369 keer het loon van een gemiddelde arbeider. In 1993 was dat “slechts” 131 keer een gemiddeld loon en in 1976 was het 36 keer.

De huidige wereldeconomie kent nog een zekere groei op basis van een aantal evenwichten: het feit dat veel wordt geconsumeerd op krediet (zowel particulier als door de overheid) en de specifieke verhouding tussen de VS en Aziatische economieën, China in het bijzonder. Er wordt sterk geïnvesteerd in productie in China. Met lonen van 80 dollar per maand of een 80-urenwerkweek is dat niet zo vreemd. De motor van de wereldeconomie was de afgelopen periode echter de ontwikkeling in de VS, wat mee bepaald werd door de verhoudingen met China.

Er zijn echter gevaren, waaronder een forse afname van consumptie door een crisis in de immobiliënsector. Dat werd door het IMF aangehaald en het begint zich te realiseren in de VS. In het derde kwartaal was er in de VS slechts een beperkte economische groei, wat vooral kwam door een probleem op de immobiliënmarkt. Er was een achteruitgang van 17% in de investeringen in huisvesting. De prijzen voor huizen stegen 70% sneller dan prijzen voor andere goederen. Hierdoor komen meer families in moeilijkheden.

Het moeras in Irak, Afghanistan, Palestina, Libanon,… Binnenkort ook in de VS zelf?

De economische problemen voor het VS-imperialisme werden niet opgelost door de oorlog in Irak. Dat heeft niet de gewenste goedkope energietoevoer opgeleverd voor de VS. De oorlog in Irak werd reeds meermaals met Vietnam vergeleken. Nu komt daar de vergelijking bij dat de oorlog tegen het terrorisme al evenveel gekost heeft als de Vietnam-oorlog. Zelfs Rumsfeld moet toegeven dat de actuele strategie van het VS-imperialisme niet werkt. Er is geen stabiliteit en de dreiging van het uiteenvallen van het land onder sectair geweld blijft.

Het moeras in Irak is steeds minder een alleenstaand gegeven. We zagen immers ook de inval in Libanon door Israël (wat mogelijk een eerste stap was om nadien ook Iran aan te pakken). Dat werd een militaire nederlaag voor Israël en het leidde enkel tot meer onstabiliteit in Libanon zelf met een versterkte positie voor Hezbollah. De massale acties die momenteel plaatsvinden in Libanon zouden de regering overigens wel eens tot haar val kunnen brengen.

In tal van andere landen waar het VS-imperialisme tussenkwam, is er eveneens geen vooruitgang voor de VS. Osama Bin Laden leeft nog steeds en zijn Taliban kan zich opnieuw versterken in Afghanistan, in Noord-Korea zijn er wellicht kernwapens,…

Het falen van de buitenlandse politiek van het VS-imperialisme heeft ook steeds meer gevolgen in eigen land. Dat kwam op een verwrongen manier tot uiting bij de recente parlementsverkiezingen in de VS waarbij de Republikeinen hun meerderheid in beide kamers van het parlement verloren.

Zoektocht naar alternatief

Zelfs de Amerikaanse verkiezingen drukken in zekere zin de zoektocht naar een politiek alternatief uit. De dominantie van neoliberale retoriek wordt geleidelijk aan doorbroken. In de VS uit de zoektocht zich nog erg beperkt, maar elders is dit proces duidelijker.

In Latijns-Amerika was er de herverkiezing van Chavez (met 61% herverkozen als president), de overwinning van Morales in Bolivië, zelfs de Sandinisten wonnen in Nicaragua (ondanks het feit dat de sandinisten vandaag enorm verschillen van de Sandinisten in 1979). De slinger gaat naar links, maar er moeten nog heel wat hindernissen overwonnen worden. Chavez heeft het voordeel van de olie in Venezuela, maar dat voordeel is niet overal aanwezig.

Ook elders zien we de zoektocht naar een alternatief. Dat bleek in Duitsland met de verkiezingsoverwinning van de Linkspartei bij de parlementsverkiezingen, maar recenter nog met de sterke vooruitgang voor de Nederlandse SP. Die partij slaagde erin 1.600.000 kiezers voor zich te winnen op basis van het verzet tegen de asociale politiek van de regering-Balkenende en de campagne tegen het neoliberale project van de Europese Grondwet.

Ook in Europa zal er binnen nieuwe linkse formaties veel discussie zijn, maar zal het belangrijk zijn om niet mee te stappen in het organiseren of doorvoeren van een neoliberaal beleid. Nieuwe linkse formaties moeten zich integendeel inschakelen in het verzet tegen het neoliberaal beleid, zoniet wordt hun ontwikkeling bedreigd.

De ontwikkeling van de Nederlandse SP en het potentieel ervan, is geen geïsoleerd gegeven. Ook in België is er een ruimte links van de sociaal-democratie en de groenen. De afgelopen periode werden de eerste stappen gezet in de ontwikkeling van het Comité voor een Andere Politiek. Dat komt niet zomaar uit de lucht vallen, maar is het resultaat van de ontwikkeling van klassenstrijd de afgelopen maanden (en jaren). Het succes van de CAP zal in ruime mate afhangen van hoe deze formatie inspeelt op de cruciale discussies waarmee de arbeiders en hun gezinnen in dit land worden geconfronteerd.

Aanvallen op de lonen in België

Eén van die discussies, wellicht de belangrijkste, is deze rond de lonen. De loondiscussie kan saai en economisch lijken, maar het vormt een essentieel aanvalsterrein voor de burgerij.

De discussie rond het IPA is momenteel wat naar de achtergrond verdreven door de actualiteit rond VW-Vorst. Hierdoor kan het lijken alsof de loondiscussie minder belangrijk is, maar dat is niet het geval. Het is logisch dat de IPA-discussie wat op de achtergrond zit op een ogenblik dat Volkswagen er in lijkt te slagen om de arbeidsduur in Vorst te verlengen tot 38 uur (ipv 35 u) zonder loonsverhogingen. Dat moet het bedrijf wel afkopen met hoge ontslagpremies.

Een dergelijke aanval op de lonen gaat veel verder dan wat het VBO had durven voorstellen op IPA-onderhandelingen. Daar stelt het VBO immers voor dat er toch nog een zekere stijging van de lonen is, met 4,4%. De CRB had gesteld dat er een maximale toename van de lonen met 5,5% mocht zijn in 2007-2008, maar het VBO wil daar de achterstand tegenover Duitsland van af trekken.

De lonen in de buurlanden stijgen sneller als in België, behalve in Duitsland waar de afgelopen jaren een hard neoliberaal beleid gevoerd is. De lonen daalden er zelfs in vergelijking met de index. Bij ons stelt het VBO 4,4% voor terwijl er voor de index een stijging met 3,9% verwacht wordt (in vergelijking met de inflatie zou er dus een reële daling zijn).

De Duitse maatregelen beginnen geleidelijk aan ook dit land te bereiken als onderdeel van een negatieve spiraal. Na langer werken voor een zelfde loon, zullen andere voorstellen volgen. Nu wil de Duitse regering de pensioenleeftijd optrekken tot 67 jaar en doen de defensieve eisen van de vakbonden denken aan wat in ons land reeds is doorgevoerd met het Generatiepact. In plaats van enkel de winsten te vergroten door middel van meer flexibiliteit, wordt ook gekozen voor langer werken en lagere lonen. Niet enkel de relatieve, maar ook de absolute meerwaarde wordt opgedreven.

VW als laboratorium

De directie van Volkswagen heeft daar op ingespeeld met de aankondiging dat 4.000 jobs weg moesten in Vorst. Die aankondiging kwam bijzonder hard aan en werd nadien verzacht door de directie met de stelling dat de Audi A1 naar Vorst kon komen op voorwaarde dat de loonkost met 20% omlaag gaat en de regering een oplossing vindt voor de arbeiders in 2008 (en eind 2007).

Die aankondiging is nog niet definitief. VW houdt twee opties open: een volledige sluiting van Vorst in twee fasen zodat enkel aan de overblijvers een sluitingspremie moet worden betaald, of een vestiging met lagere lonen die kan ingezet worden in discussies in andere vestigingen over de lonen. Bij Ford-Genk gebeurde dat nog langs een achterdeur (via tijdelijke aanwervingen na de 3.000 ontslagen in 2003), in Vorst zou het langs de voordeur van de Wetstraat 16 gebeuren.

En dat allemaal om de winsten op te drijven tot 5,4 miljard euro in 2008. Nu vindt VW de winst te beperkt, wellicht wil het evenveel winsten gaan maken als Porsche dat 30% van de aandelen van VW bezit: 2,11 miljard euro in 2005/2006 op een totaal van 96.794 auto’s (VW-Vorst heeft een grotere capaciteit…).

De situatie en de discussies rond Volkswagen is een test voor het patronaat, maar ook voor de arbeidersbeweging en voor CAP en LSP/MAS.

De vakbondsleiding was niet bereid om VW aan te grijpen om er een veralgemeende mobilisatie rond te beginnen. De betoging van 2 december was goed qua opkomst, maar het potentieel werd niet benut. De regering en de VW-directie konden de media domineren met hun “goed-nieuws-show” (minder afdankingen, 1.500 vacatures,…) zonder tegenwind van de vakbonden. Ook werd niets gedaan om VW te linken aan de loononderhandelingen, terwijl het er uiteraard sterk mee verbonden is. Dat had het potentieel voor een veralgemeende beweging kunnen versterken en leiden tot 24u staking.

Een dergelijke optie is geen abstract gegeven, maar behoorde tot het potentieel. Er is echter voor gekozen om de beweging naar 2 december niet volledig op te bouwen en op de betoging zelf onmiddellijk de aftocht te blazen door geen ordewoorden te geven. Nu zal onderhandeld worden en wellicht zullen voldoende arbeiders vrijwillig VW verlaten bij gebrek aan een perspectief.

Dat zal de deur openzetten voor andere aanvallen op de arbeidsduur, bijvoorbeeld met een versterkte doorvoering van de annualisering van de arbeidstijd (waardoor overuren quasi onmogelijk worden) of het opdrijven van het aantal gewerkte dagen op jaarbasis.

Interprofessioneel Akkoord

Na VW is het duidelijk dat er op individuele basis aanvallen op de lonen kunnen worden afgedwongen door het patronaat. Dat bevestigt de patronale koers die te voorzien was: geen veralgemeende aanval door het ondermijnen van de index, maar gedeeltelijke ondermijningen onder meer via akkoorden in de sectoren (met all-in en saldi-akkoorden).

De houding van de vakbonden zal wellicht bijzonder beperkt zijn. Na het septemberakkoord van de Groep van 10 en het akkoord in de Nederlandstalige automobielsector, valt niet te verwachten dat er een uitgewerkte en duidelijke strategie naar voor wordt gebracht.

Het aanvaarden van een neoliberale logica door de vakbondsleidingen kan echter geen stand houden. Eerder zagen we de beweging tegen het Generatiepact, een beweging die voornamelijk een beweging van onderuit werd gedragen. Bij het ABVV na informatievergaderingen in de gewesten, bij het ACV nadat 58.000 leden tegen hun leiding in mee staakten met het ABVV op 7 oktober 2005.

De beweging tegen het Generatiepact is uitgebloed door een gebrek aan verdere ordewoorden. De vakbondsleiding kan zich dat niet blijven permitteren. Er zal een antwoord nodig zijn op de neoliberale logica. En het is mogelijk om overwinningen te boeken, zo werd recent de geplande opsplitsing van Lanxess ongedaan gemaakt door de directie onder druk van de vakbonden.

Er is heel wat ongenoegen aanwezig als gevolg van het huidige beleid. Dat is in tal van sectoren het geval: bij De Post moeten 277 postkantoren van de 1.300 verdwijnen nadat de afgelopen 10 jaar reeds zo’n 9.000 jobs verloren gingen, bij het Spoor is er een dringend personeelstekort, in de energiesector zien we dat de elektriciteit uitvalt als het plots hard begint te vriezen, in het onderwijs worden harde maatregelen doorgevoerd,…

Tegenover al deze aanvallen, is er nood aan ééngemaakt verzet. Zowel in de sector, tussen sectoren als over communautaire grenzen heen. Bij VW zien we overigens dat de splitsing van de CMB geen versterking betekent (onder de VW-arbeiders bevinden zich 56% Vlamingen, 38% Walen, 6% Brusselaars). Politici die naar aanleiding van VW uithaalden naar het Duitse nationalisme, kunnen daar overigens nog eens aan herinnerd worden bij een volgende communautaire ronde…

Politiek alternatief

De traditionele partijen proberen iedere crisis waarmee ze geconfronteerd worden af te doen met het gekende recept van perceptie. VW? Geen probleem, er komen andere jobs… De begroting? Geen probleem, we goochelen wel wat met cijfers (ook al wordt erkend door specialisten dat er hierdoor niet veel valt op te maken uit de begroting en zien we dat de overheid nu nog snel gebouwen verkoopt om in orde te raken). Brussel/Halle/Vilvoorde dat legaal moet gesplitst worden voor 24 juni 2007? Geen probleem, dan vervroegen we de verkiezingen zonder dat het vervroegde verkiezingen zijn (wat is 13 mei nu tegenover 24 juni?).

De traditionele partijen proberen zich sterk te houden. Dat zagen we eerder al met de gemeenteraadsverkiezingen: iedereen had gewonnen. CD&V omdat ze echt vooruitgingen, SP.A omdat ze in de steden vooruitgingen, VLD omdat ze minder verloren dan soms gedacht werd. De PS verloor minder dan mogelijk na de vele schandalen,… De verkiezingen werden gedomineerd door een tendens naar een grotere impact van reclamecampagnes (Patrick, Freya,…).

Zelfs rond de verkiezingsuitslag domineerde de perceptie (zoals dat het VB zou verliezen in Antwerpen, wat niet klopt, de partij heeft er gewonnen maar minder dan verwacht). Het VB kan overigens wel problemen krijgen indien niet haar thema’s kunnen domineren. Op sociaal-economisch vlak staat de partij erg zwak tegenover bredere lagen. Haar standpunt over VW dat een bedrijf geen liefdadigheidsinstelling is en dat de loonkosten te hoog zijn, gaat in tegen de belangen van de arbeiders en hun gezinnen.

Op dit ogenblik is de verkiezingscampagne 2007 reeds ingezet met vooral langs Franstalige kant scherpe confrontaties tussen PS en MR. De PS stelde dat VW-Vorst een voorbeeld was van liberalisme, wat bij de MR tot nijdige reacties leidde. Het moet worden opgemerkt dat de PS op de VW-betoging aanwezig was, niet enkel als mediageniek optreden maar ook duidelijker zichtbaar dan Spa of Groen.

Het is natuurlijk hypocriet na alles wat er gebeurde in de openbare diensten en het beleid van de PS, maar het is wel een poging om terrein terug te winnen na de gemeenteraadsverkiezingen (ondanks alles toch een nederlaag: -13% in Charleroi, -14% in La Louvière, -10% in Mons). De PS had geluk dat FN niet sterker voor de dag kwam… of het had de schandalen nog zwaarder betaald.

Langs Vlaamse kant is er de affaire-Dedecker. Het is maar de vraag of Dedecker bij de N-VA aansloot of omgekeerd. Alleszins rakelt het een aantal oude VU-discussies terug op in de N-VA: als onafhankelijke maar erg kleine partij opkomen of kiezen voor de zekerheid van grote broer CD&V. De CD&V zat na 8 oktober in een goede positie, wat de afgelopen jaren niet altijd het geval was (maar wat wij wel steeds aangaven als een waarschijnlijke ontwikkeling). De CD&V werd niet vervangen door de VLD als belangrijkste politiek orgaan van de burgerij, de partij kon terugkeren om mogelijk met SP.a en PS een coalitie te vormen (of een tripartite). Alleszins is het nu al duidelijk dat de sociaal-democratie wellicht zeker is van een verderzetting van haar regeringsdeelname na de federale verkiezingen van 2007. Dan zal het bijna 20 jaar onafgebroken in de regering zitten, wat haar belang voor de burgerij aantoont.

CAP

De verburgerlijking van de sociaal-democratie, de ontwikkeling van strijd, het gebrek aan politieke antwoorden voor de arbeiders en hun gezinnen en zelfs in veel gevallen een gebrek aan een doordacht syndicaal antwoord op het neoliberalisme, zorgen ervoor dat de dringendheid van een politiek alternatief steeds groter wordt.

Het Comité voor een Andere Politiek is gegroeid uit de beweging tegen het Generatiepact en heeft een belangrijke tussenkomst gedaan in de strijd rond Volkswagen-Vorst. Die laatste strijd was een eerste test, het was een eerste concrete tussenkomst als CAP. Er zijn belangrijke stappen vooruit gezet door CAP, maar de toekomst van het initiatief blijft onzeker. Dat zal afhangen van de mogelijkheid om bredere lagen te betrekken in de uitbouw van een sterkere organisatie die in staat is om een rol te spelen in strijdbewegingen. De parlementsverkiezingen van 2007 zullen een test vormen voor de verdere uitbouw van CAP. LSP/MAS zal al het mogelijke doen om een positieve en opbouwende rol te spelen in CAP.